Ισραήλ – Ιράν: Η ενέργεια γίνεται πεδίο μάχης στη Μέση Ανατολή

Δεξαμενές καυσίμων στην Τεχεράνη και εργοστάσια φυσικού αερίου στη νότια ακτή του Ιράν τυλίχτηκαν στις φλόγες, την Κυριακή, καθώς η ενέργεια γίνεται πρώτης γραμμής στόχος στη σύρραξη του Ιράν με το Ισραήλ.

Ο ενεργειακός τομέας του Ιράν που στερείται ξένων επενδύσεων για χρόνια λόγω κυρώσεων, ήταν σαφώς ευάλωτος πριν από το ξέσπασμα του πολέμου. Ενώ η χώρα διαθέτει μερικά από τα πλουσιότερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο, έχει υποστεί περιοδικές διακοπές ρεύματος, ελλείψεις καυσίμων και διακοπές στις εξαγωγές φυσικού αερίου.

Η απόφαση του Ισραήλ να ξεκινήσει επιθέσεις στις ενεργειακές υποδομές του Ιράν, με επιθέσεις σε τουλάχιστον δύο μονάδες επεξεργασίας φυσικού αερίου και σε δύο αποθήκες καυσίμων, ήταν ένα στοίχημα που αύξησε τα διακυβεύματα στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.

Στο άνοιγμα της αγοράς πετρελαίου στην Ασία τη Δευτέρα, το Brent αυξήθηκε κατά 5% σε πάνω από 78 δολάρια το βαρέλι, επίπεδο που παρατηρήθηκε τελευταία φορά τον Ιανουάριο.

Η τιμή του αργού πετρελαίου έχει αυξηθεί 10% από την έναρξη των εχθροπραξιών την περασμένη εβδομάδα, λόγω φόβων ότι η σύγκρουση μπορεί να επεκταθεί σε μια περιοχή που αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου.

«Είναι σε μια κλιμακούμενη πορεία και δεν είναι σαφές πού και πώς σταματά», δήλωσε στους Financial Times ο Ρίτσαρντ Μπρονζ, επικεφαλής γεωπολιτικής ανάλυσης στην ερευνητική εταιρεία Energy Aspects.

«Μέχρι στιγμής το Ιράν έχει στρέψει την προσοχή του στο Ισραήλ, αλλά η αγορά θα ανησυχεί για τις ενεργειακές υποδομές σε όλη τη Μέση Ανατολή και για το ίδιο το Στενό του Ορμούζ», πρόσθεσε, αναφερόμενος στο πέρασμα μέσω του οποίου το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Κουβέιτ, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εξάγουν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πετρελαίου και φυσικού αερίου που μεταφέρεται μέσω θαλάσσης. Μέχρι στιγμής, η κυκλοφορία μέσω του Στενού συνεχίζει να ρέει κανονικά.

Πληθωριστικές πιέσεις από την άνοδο του πετρελαίου

Μια συνεχής αύξηση των τιμών του αργού πετρελαίου θα αναζωπυρώσει τις πληθωριστικές ανησυχίες, σημείωσε την Κυριακή η υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ρέιτσελ Ριβς, κρούοντας τον κώδωνατου κινδύνου.

Το Ισραήλ υπαινίχθηκε την Κυριακή ότι είχε στοχεύσει αποθήκες που χρησιμοποιούνταν τόσο για πολιτικό όσο και για στρατιωτικό ανεφοδιασμό, σε μια προσπάθεια να βλάψει τις εγχώριες προμήθειες του Ιράν και όχι να βλάψει την εξαγωγική ικανότητά του.

Αναλυτές ανέφεραν ότι το Ισραήλ επαναλαμβάνει την τακτική που εφάρμοσε πέρυσι στον Λίβανο, η οποία περιελάμβανε τη στοχευμένη δολοφονία βασικών στρατιωτικών διοικητών, την καταστροφή συστημάτων επικοινωνιών και τις αδιάκοπες αεροπορικές επιδρομές εναντίον προεπιλεγμένων στόχων.

«Είναι τολμηρό, αλλά είναι το εγχειρίδιο που ο Νετανιάχου έχει εξελίξει και πιστεύει ότι λειτουργεί», δήλωσε στους FT ο Τζον Ρέιν, ανώτερος σύμβουλος στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών στο Λονδίνο.

Οι επιθέσεις στις ενεργειακές εγκαταστάσεις του Ιράν αποτελούν μια νέα διάσταση, αν και με τον ίδιο γενικό στόχο: να καταστρέψουν βασικές τοπικές αμυντικές υποδομές και, ενδεχομένως, να παραλύσουν το ισλαμικό καθεστώς, να αποσταθεροποιήσουν τον πληθυσμό και την ηγεσία του Ιράν. «Είναι επίσης μια προειδοποίηση ότι τίποτα δεν είναι απαγορευμένο», πρόσθεσε ο Ρέιν. «Αλλά αμφιβάλλω ότι [οι Ισραηλινοί] στοχεύουν ολόκληρο το δίκτυο».

Στο πλαίσιο του πολέμου επιτρέπονται επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές εάν τροφοδοτούν συγκεκριμένα στρατιωτικές εγκαταστάσεις όπως τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που τροφοδοτούν το πυρηνικό εργοστάσιο εμπλουτισμού του Νατάνζ του Ιράν που κατέστρεψε το Ισραήλ την Παρασκευή.

Ωστόσο, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαγορεύει τις επιθέσεις σε ενεργειακούς σταθμούς με πολιτικές χρήσεις, όπως νοσοκομεία και μονάδες ύδρευσης.

Εκατέρωθεν πλήγματα Ιράν και Ισραήλ

Μέχρι στιγμής, το Ιράν έχει απαντήσει στοχεύοντας ορισμένες από τις υποδομές του Ισραήλ. Την Κυριακή, ένα από τα μεγαλύτερα διυλιστήρια πετρελαίου του Ισραήλ, στη Χάιφα, υπέστη ζημιές σε αγωγούς και γραμμές μεταφοράς, αν και χωρίς θύματα.

Ωστόσο, στο παρελθόν, το Ιράν έχει δείξει, όταν αισθάνεται απειλημένο, ότι είναι πρόθυμο να αυξήσει τα ρίσκα διασφαλίζοντας ότι και άλλοι θα επωμιστούν το κόστος.

Το 2019, καθώς ο Τραμπ εφάρμοζε πολιτική μέγιστης πίεσης στο Ιράν, επιβάλλοντας κύματα κυρώσεων, η Τεχεράνη κατηγορήθηκε για επιθέσεις δολιοφθοράς σε δεξαμενόπλοια στον Κόλπο και για επιθέσεις με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη που έπληξαν την καρδιά των πετρελαϊκών υποδομών της Σαουδικής Αραβίας. Πέτυχε προσωρινά να θέσει εκτός λειτουργίας το ήμισυ της παραγωγής αργού του βασιλείου.

Το Ιράν έχει εργαστεί πρόσφατα για τη βελτίωση των σχέσεων με Ριάντ με το οποίο αποκατέστησε διπλωματικές σχέσεις το 2023.

Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ επιδιώκουν ενεργά την αποκλιμάκωση των εντάσεων με το Ιράν, υποστηρίζοντας παράλληλα τις προσπάθειες για την επίλυση της αντιπαράθεσης της δημοκρατίας με τη Δύση διπλωματικά.

Η Sanam Vakil, διευθύντρια Μέσης Ανατολής στο βρετανικό think tank Chatham House, δήλωσε ότι το καθεστώς του Ιράν θα ήθελε να διατηρήσει τη σύγκρουση περιορισμένη προς το παρόν, λέγοντας ότι θα «δάγκωναν το χέρι που τους τάιζε». Αλλά, πρόσθεσε ότι ο υπολογισμός θα μπορούσε να αλλάξει εάν το Ιράν «απελπιστεί».

Η αγορά πετρελαίου είναι επί του παρόντος επαρκώς εφοδιασμένη, με τον ΟΠΕΚ να έχει δεσμευτεί νωρίτερα φέτος να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή, αλλά οι traders είναι πιθανό να κλείσουν short θέσεις σε περίπτωση σοβαρής κλιμάκωσης της σύγκρουσης, η οποία θα ωθήσει τις τιμές υψηλότερα.

Αυτό που θα συμβεί στη συνέχεια, ιδιαίτερα γύρω από το Στενό του Ορμούζ, είναι δύσκολο να προβλεφθεί, πρόσθεσε. «Ποτέ δεν έχουμε δει το Ιράν να ξεκινά μια πραγματική προσπάθεια να διαταράξει όλες τις θαλάσσιες μεταφορές μέσω του Στενού. Γνωρίζουμε ότι το Ιράν έχει διάφορες δυνατότητες, αλλά δεν τις έχουμε δει να αναπτύσσονται από τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ και έχουμε περάσει 40 χρόνια από αυτό. Η τεχνολογία και οι κίνδυνοι έχουν εξελιχθεί πολύ», είπε.