Ενέργεια: Η διπλή νίκη Παπασταύρου στην ΕΕ και τα 2 «βέτο»

Ικανοποίηση εκφράζεται στην Αθήνα από την εξέλιξη του συμβουλίου υπουργών Ενέργειας της ΕΕ, όπου επί της ουσίας έγιναν δεκτές δύο ελληνικές θέσεις: η πρόταση για δημιουργία task force ώστε να αποφευχθούν οι τεράστιες αποκλίσεις στις τιμές της ενέργειας μεταξύ Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και η ρητή αναφορά στην προστασία της κατασκευής Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος και γενικότερα έργων ενεργειακών υποδομών, όπως τα υποθαλάσσια καλώδια, από εμπόδια που θέτουν τρίτες χώρες. Το τελευταίο, όπως επισημαίνουν πηγές του υπουργείου, χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα σημαντικό από απόψεως ελληνικού ενδιαφέροντος δεδομένου ότι συνδέεται με το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου – Κρήτης.

Η δημιουργία της task force είχε προταθεί στην αρχή του έτους από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη με επιστολή του προς την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και συμπεριελήφθη στο Action Plan for Affordable Energy του περασμένου Φεβρουαρίου.

Η ενεργοποίηση της task force αποφασίστηκε χθες από το Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας κατόπιν επιμονής του Έλληνα υπουργού Σταύρου Παπασταύρου. Μάλιστα η πρώτη συνεδρίαση της task force προγραμματίζεται να γίνει στο τέλος Ιουνίου με κεντρικό θέμα την εξέλιξη των τιμών στις αγορές ηλεκτρισμού της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ενώ η ολομέλεια της θα συγκληθεί τον Σεπτέμβριο.

Ανησυχίες για έκρηξη τιμών

Σημειώνεται ότι κατά τις επαφές που είχε με τους ομολόγους, ο κ. Παπασταύρου ανέδειξε το θέμα με τις μεγάλες διαφορές τιμών στα ενεργειακά χρηματιστήρια μεταξύ της Βόρειας και της ΝΑ Ευρώπης και την ανάγκη να υπάρξει μια πραγματική ενιαία ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας. Η ελληνική πλευρά εξέφρασε τις ανησυχίες της για το ενδεχόμενο επανάληψης και το φετινό καλοκαίρι της εκρηκτικής αύξησης τιμών που σημειώθηκε πέρυσι στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Κομισιόν, η task force για την Ενεργειακή Ένωση επιδιώκει να δώσει πολιτική ώθηση για την αντιμετώπιση βασικών προκλήσεων που επί του παρόντος εμποδίζουν την ανάπτυξη μιας πραγματικής Ενεργειακής Ένωσης.

Οι βασικές προτεραιότητες περιλαμβάνουν:

• τη βελτιστοποίηση της χρήσης των ενεργειακών υποδομών
• την επιτάχυνση της διασυνδεσιμότητας, τη βελτίωση του συντονισμού του σχεδιασμού του δικτύου και του ενεργειακού συστήματος μεταξύ των κρατών μελών
• την παροχή υποστήριξης στην παρακολούθηση της εθνικής δράσης για την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης
• τη συζήτηση τομέων αμοιβαίου ενδιαφέροντος που σχετίζονται με την εφαρμογή της ενεργειακής νομοθεσίας της ΕΕ.

«Μόνο μέσω ακόμη στενότερης συνεργασίας θα επιτύχει η Ευρώπη μια πραγματική Ενεργειακή Ένωση. Αυτή η νέα Ομάδα Εργασίας θα καθοδηγήσει το έργο μας για την επίτευξη αυτού που ζητούν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις μας: ένα ασφαλές, καθαρό και οικονομικά προσιτό ενεργειακό σύστημα . Αυτή είναι η ραχοκοκαλιά μιας οικονομίας που ευημερεί και μιας κοινωνίας που αποφέρει οφέλη σε όλους», σχολίασε από τη πλευρά του ο Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ, Νταν Γιόργκενσεν.

Η ομάδα δράση θα λάβει υποστήριξη από τα αρμόδια θεσμικά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και ο Οργανισμός Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER), καθώς και από άλλους τεχνικούς εμπειρογνώμονες, όταν κρίνεται σκόπιμο. Οι συναντήσεις θα πραγματοποιούνται τακτικά, με έμφαση στη διαμόρφωση στρατηγικών παραδοτέων που θα μπορούσαν να λάβουν διαφορετικές μορφές ανάλογα με τις συγκεκριμένες ανάγκες. Μια επόμενη συνεδρίαση της ομάδας εργασίας, που έχει προγραμματιστεί για τις αρχές Σεπτεμβρίου, θα προσφέρει την πλατφόρμα για τη συζήτηση των πρώτων συγκεκριμένων θεμάτων πολιτικής, τονίζεται στη σχετική ανακοίνωση.

Η Ομάδα Εργασίας για την Ενεργειακή Ένωση είναι μια στρατηγική πρωτοβουλία στο πλαίσιο του Σχεδίου Δράσης για Προσιτή Ενέργεια. Πρόκειται για μια άτυπη ρύθμιση χωρίς νομική εντολή, η οποία δεν θα συμμετέχει σε επίσημες διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή του Συμβουλίου. Η Ομάδα Εργασίας θα υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο Συμβούλιο Ενέργειας και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ενεργειακή ασφάλεια

Το συμβούλιο των υπουργών Ενέργειας ενέκρινε μεταξύ άλλων τις βασικές προτεραιότητες της ΕΕ σχετικά με την ενεργειακή ασφάλεια και στις οποίες περιλαμβάνονται η ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και οι επενδύσεις σε σύγχρονες και ανθεκτικές ενεργειακές υποδομές και επαρκείς διασυνδέσεις, υιοθετώντας τα Συμπεράσματα της Προεδρίας.

Σύμφωνα με πηγές από το ελληνικό υπουργείο Ενέργειας στο κείμενο αυτό, τονίζεται η ανάγκη για διαφοροποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού, ενισχυμένη εγχώρια παραγωγή καθαρών τεχνολογιών και προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας από κυβερνοαπειλές και υβριδικές απειλές.

Ιδιαίτερα σημαντική από απόψεως ελληνικού ενδιαφέροντος, η ρητή αναφορά σε προστασία της κατασκευής Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος και γενικότερα έργων ενεργειακών υποδομών, όπως τα υποθαλάσσια καλώδια, από εμπόδια που θέτουν τρίτες χώρες. Επιπροσθέτως, τα συμπεράσματα υπογραμμίζουν τα κατοχυρωμένα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών να εκμεταλλεύονται τους φυσικούς τους πόρους σύμφωνα με το Ενωσιακό και Διεθνές Δίκαιο, κάνοντας και ειδική αναφορά στην Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι στο κείμενο γίνεται αναφορά στο ζήτημα που έθεσε η ελληνική πλευρά της αντιμετώπισης των επίμονων ανισοτήτων στις τιμές της ενέργειας μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ που κρίνεται απαραίτητη για τη διασφάλιση της εσωτερικής αγοράς, της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών και της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας.

Ολοκλήρωση της ενεργειακής ένωσης της Ευρώπης

Το 2015, η στρατηγική της ΕΕ για την Ενεργειακή Ένωση καθόρισε ένα τολμηρό όραμα για τον ριζικό μετασχηματισμό του ενεργειακού μας συστήματος. Οραματιζόταν μια ανθεκτική ενεργειακή ένωση, με μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα, για την παροχή ασφαλούς, βιώσιμης, ανταγωνιστικής και οικονομικά προσιτής ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους. Την τελευταία δεκαετία, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις.

Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας , η ΕΕ καθιέρωσε τον νομικά δεσμευτικό στόχο να γίνει «κλιματικά ουδέτερη» έως το 2050. Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) σε «μηδενικό καθαρό επίπεδο». Το σημαντικότερο ορόσημο σε αυτή την πορεία είναι η μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 55% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.

Σήμερα, εν μέσω αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και διεθνούς ανταγωνισμού για τις τεχνολογίες του μέλλοντος, η ολοκλήρωση της ενεργειακής ένωσης είναι πιο επείγουσα από ποτέ, τονίζει η Κομισιόν, προσθέτοντας  ότι είναι απαραίτητο όχι μόνο να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι της Ευρώπης, αλλά και να διασφαλιστεί η μελλοντική οικονομική ανθεκτικότητα και η βιομηχανική ανταγωνιστικότητά της.

Η ολοκλήρωση της Ενεργειακής Ένωσης είναι μια πολύπλευρη αποστολή, που εκτείνεται σε διαφορετικές διαστάσεις του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ.

Απαιτεί:

• πλήρη ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών ενεργειακών αγορών
• δημιουργία σύγχρονων και επαρκών ενεργειακών υποδομών, μεταξύ άλλων και σε διασυνοριακό επίπεδο
• εναρμόνιση των κανονιστικών πλαισίων στην ΕΕ για την υποστήριξη των επενδύσεων και της αποτελεσματικότητας του συστήματος
• ταχεία επέκταση της αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενίσχυση των επιπέδων ενεργειακής απόδοσης –
• το Σχέδιο Δράσης για Προσιτή Ενέργεια , που παρουσιάστηκε νωρίτερα φέτος, θα είναι καθοριστικό προς αυτή την κατεύθυνση

Ταυτόχρονα, οι αγορές φυσικού αερίου της Ευρώπης εξακολουθούν να διαδραματίζουν ρόλο στο ενεργειακό σύστημα και στη μετάβασή μας σε καθαρές μορφές ενέργειας. Γι’ αυτό απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια, σαφέστεροι κανόνες και καλύτερος συντονισμός για να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία τους.

Τα βέτο από Ουγγαρία και Σλοβακία

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στοχεύει να απαγορεύσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην ΕΕ έως το τέλος του 2027. Ωστόσο, όπως ήταν αναμενόμενο, Ουγγαρία και Σλοβακία εμπόδισαν τους υπουργούς ενέργειας της ΕΕ να εκδώσουν κοινή δήλωση για το σχέδιο αυτό, το οποίο υποστηρίχθηκε τελικά από τα 25 άλλα κράτη μέλη.

«Η ενεργειακή πολιτική αποτελεί εθνική αρμοδιότητα και αυτό θέτει σε κίνδυνο την κυριαρχία και την ενεργειακή μας ασφάλεια», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας, Πέτερ Σιγιάρτο, σε ανάρτησή του στο X, στην οποία ανέφερε ότι η Ουγγαρία άσκησε βέτο στην κοινή δήλωση. Ένας εκπρόσωπος της αντιπροσωπείας της Σλοβακίας στην ΕΕ επιβεβαίωσε ότι η χώρα είχε κάνει το ίδιο.

Η Επιτροπή σχεδιάζει να προτείνει την απαγόρευση χρησιμοποιώντας μια νομική βάση που θα της επιτρέψει να περάσει με την υποστήριξη μιας «ενισχυμένης πλειοψηφίας» χωρών και μιας πλειοψηφίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σύμφωνα με αξιωματούχους της ΕΕ.

Μια ενισχυμένη πλειοψηφία απαιτεί τουλάχιστον 15 από τα 27 μέλη της ΕΕ και πρέπει να αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ.

Σύμφωνα με διπλωμάτες της ΕΕ, τους οποίους επικαλείται το Reuters, στη συνάντηση κεκλεισμένων των θυρών της Δευτέρας, οι περισσότεροι υπουργοί Ενέργειας έδειξαν την υποστήριξή τους, αν και ορισμένοι εξέφρασαν ανησυχίες ότι αυτό θα μπορούσε να εκθέσει τις εταιρείες σε νομικούς κινδύνους ή οικονομικές κυρώσεις για την παραβίαση μακροπρόθεσμων συμβάσεων φυσικού αερίου.

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να απαγορευτούν οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από την ΕΕ έως το τέλος του 2027 και η εκτελεστική εξουσία αναμένεται τώρα να προτείνει τον νόμο την Τρίτη, ο οποίος θα μπορούσε να περάσει χωρίς την έγκριση των δύο χωρών.

«Η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης εξαρτάται από την κυριαρχία της. Πρέπει να διαφοροποιήσουμε τις συνεργασίες μας, να ενισχύσουμε τις υποδομές, να επενδύσουμε σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να ολοκληρώσουμε την ενιαία αγορά ενέργειας. Η ώρα να δράσουμε είναι τώρα – συνεχίζουμε να το μαθαίνουμε αυτό με τον δύσκολο τρόπο», δήλωσε στους δημοσιογράφους η Paulina Hennig-Kloska, Πολωνή Υπουργός Κλίματος και Περιβάλλοντος.

«Η Ουγγαρία άσκησε βέτο στα συμπεράσματα του Συμβουλίου σύμφωνα με τα οποία «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προχωρήσει με το σχέδιο απαγόρευσης του ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου. Η ενεργειακή πολιτική αποτελεί εθνική αρμοδιότητα και αυτό θέτει σε κίνδυνο την κυριαρχία και την ενεργειακή μας ασφάλεια. Δεδομένης της κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή, προτείναμε να μην κατατεθεί καθόλου τέτοιο σχέδιο», έγραψε ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών, Πέτερ Σιγιάρτο, στο X (πρώην Twitter).

Οι προσπάθειες παράκαμψης των βέτο

Η Πολωνική Προεδρία, η οποία θα ολοκληρώσει την εκ περιτροπής ηγεσία της στα τέλη Ιουνίου, διευκρίνισε ότι το κείμενο δεν αποτελεί επίσημο «συμπέρασμα του Συμβουλίου», αλλά μάλλον μια «φιλόδοξη πρόταση» που αποσκοπεί στη μέτρηση των απόψεων των κρατών μελών σχετικά με τον προτεινόμενο οδικό χάρτη.

Από την πλευρά του ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ενέργειας, Νταν Γιόργκενσεν, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ θα παρουσιάσει μια νέα νομοθετική πρόταση επί του θέματος την Τρίτη, δεδομένης της ισχυρής υποστήριξης που έλαβε η πρόταση.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η Επιτροπή σχεδιάζει να προτείνει την απαγόρευση χρησιμοποιώντας μια νομική βάση που θα μπορούσε να επιτρέψει την έγκρισή της με ενισχυμένη πλειοψηφία χωρών και πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μια ενισχυμένη πλειοψηφία απαιτεί την υποστήριξη 15 ή περισσότερων από τα 27 μέλη της ΕΕ, που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ.

Ο Λαρς Άαγκααρντ, Υπουργός Κλίματος και Ενέργειας της Δανίας, δήλωσε στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα ότι η δανική προεδρία θα καταβάλει προσπάθεια να «επιτύχει [πολιτική έγκριση] το συντομότερο δυνατό», προσθέτοντας: «Εάν καταφέρουμε να ολοκληρώσουμε [τη νομοθεσία] πριν από την Πρωτοχρονιά, νομίζω ότι έχουμε κάνει εξαιρετική δουλειά».

Ο οδικός χάρτης

Οι υπουργοί αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με τον οδικό χάρτη REPowerEU, ο οποίος δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 6 Μαΐου 2025. Ο οδικός χάρτης περιγράφει εννέα βασικές δράσεις που αποσκοπούν στην πλήρη απομάκρυνση της ρωσικής ενέργειας, όπως το πετρέλαιο και η πυρηνική ενέργεια, από τις αγορές της ΕΕ. Ανακοίνωσε επίσης τουλάχιστον πέντε νομοθετικές προτάσεις, τις οποίες η Επιτροπή σχεδίαζε να εγκρίνει έως τα τέλη Ιουνίου 2025.

Οι περισσότερες αντιπροσωπείες εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τον οδικό χάρτη REPowerEU και τους στόχους για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού και τη σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης από τη Ρωσία. Πολλές αντιπροσωπείες ανέμεναν με ανυπομονησία τις πρώτες επικείμενες νομοθετικές προτάσεις, που αναμένονται αυτήν την εβδομάδα, και υπογράμμισαν την ανάγκη για ταχεία και ταχεία έγκριση. Αρκετά κράτη μέλη ζήτησαν μια ισχυρή νομική βάση για την αποφυγή νομικών διαφορών, ιδίως για μακροπρόθεσμες συμβάσεις. Ωστόσο, τα κράτη μέλη υπογραμμίζουν τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουν τα διάφορα κράτη μέλη λόγω των ειδικών τους συνθηκών (π.χ. κράτη μέλη με περίκλειστη θάλασσα ή απομονωμένα κράτη μέλη). Πολλές υπογράμμισαν την ανάγκη ενίσχυσης των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διασυνδέσεις και σε υποδομές δικτύου και αποθήκευσης. Για τη σταδιακή κατάργηση των πυρηνικών καυσίμων, ορισμένα κράτη μέλη ζήτησαν μια προοδευτική προσέγγιση.

Ενίσχυση της Ενεργειακής Ένωσης μέσω της ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας

Μετά την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τον οδικό χάρτη RepowerEU, η πολωνική προεδρία ενέκρινε συμπεράσματα της προεδρίας, με την υποστήριξη 25 κρατών μελών, σχετικά με την ενίσχυση της Ενεργειακής Ένωσης μέσω της ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας. Τα συμπεράσματα της προεδρίας τονίζουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί έναν ολοκληρωμένο μετασχηματισμό των ενεργειακών της συστημάτων για να διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα, την προσιτή τιμή, τη βιωσιμότητα και την ασφάλεια.

Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκεται η πλήρης υλοποίηση της Ενεργειακής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των στρατηγικών εξαρτήσεων της ΕΕ σε ευαίσθητους τομείς, των επενδύσεων σε υποδομές και της απλούστευσης των κανονιστικών ρυθμίσεων. Αυτές οι δράσεις στοχεύουν στην οικοδόμηση μιας ανθεκτικής, καθαρής και διασυνδεδεμένης αγοράς ενέργειας που προστατεύει τους καταναλωτές και ενισχύει τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης.