Ως επιχειρηματίας υψηλού προφίλ, η η Ρέιτσελ Γουάτκιν ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος της Tiny Box Company, της μεγαλύτερης διαδικτυακής εταιρείας συσκευασίας δώρων στο Ηνωμένο Βασίλειο πλοηγείται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε μια εποχή που η διαδικτυακή παρενόχληση λόγω φύλου, ιδίως αυτή που στοχεύει γυναίκες ηγέτες, βρίσκεται σε άνοδο λόγω της συμβολής πολιτισμικών και τεχνολογικών αλλαγών.
«Χωρίς αμφιβολία, τα πράγματα χειροτερεύουν συνεχώς», παραπονέθηκε η Γουάτκιν στους Financial Times. «Αν είσαι στο επίκεντρο του κοινού, είσαι δόλωμα του κοινού, είσαι δικός τους».
Τα δεδομένα δείχνουν ότι η διαδικτυακή παρενόχληση αυξάνεται σε όλους τους τομείς για τους χρήστες του διαδικτύου: έρευνα από την ομάδα έρευνας και υπεράσπισης δικαιωμάτων Anti-Defamation League, διαπίστωσε ότι το 22% των Αμερικανών βίωσε σοβαρή παρενόχληση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το 2024, από 18% το 2023.
Οι γυναίκες, ωστόσο, επηρεάζονται δυσανάλογα. Σύμφωνα με μια έκθεση του ΟΗΕ του 2024, η παραπληροφόρηση και η δυσφήμιση είναι οι πιο διαδεδομένες μορφές διαδικτυακής βίας κατά των γυναικών, με το 67% των γυναικών και των κοριτσιών να τη βιώνουν.
«Ανάγεται στις πολύ πρώτες μέρες του διαδικτύου», είπε στους FT η Λίσα Σουγκιούρα, αναπληρώτρια καθηγήτρια για το κυβερνοέγκλημα και το φύλο στο πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά σημειώνει την πιο πρόσφατη εξάπλωση των «ιδεολογιών της ανδρόσφαιρας» που προωθούνται από κλίκες «αντι-woke» podcasters και influencers που συχνά επικρίνουν τον φεμινισμό.
Έτσι, ορισμένα άτομα μπορεί να αισθάνονται ότι έχουν εγκριθεί ή ακόμη και ότι ενθαρρύνονται να προβούν σε διαδικτυακή παρενόχληση κατά των γυναικών.
Η τεχνολογία αυξάνει την παρενόχληση στο διαδίκτυο
«Η τεχνολογία ενισχύει τους μισογυνιστικούς κανόνες», ενώ «οι δρώντες κατά των δικαιωμάτων χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο τους διαδικτυακούς χώρους για να αντιταχθούν στα δικαιώματα των γυναικών», αναφέρει η έκθεση του ΟΗΕ.
Επιπλέον, πλατφόρμες όπως το X του Ίλον Μασκ και το Meta του Μαρκ Ζάκερμπεργκ, το οποίο κατέχει το Facebook και το Instagram, έχουν χαλαρώσει τις πολιτικές εποπτείας τους σε τομείς όπως η ρητορική μίσους και η παραπληροφόρηση.
Εν τω μεταξύ, οι εξελίξεις στις νέες τεχνολογίες, όπως η δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη, έχουν διευκολύνει τους δράστες να διαπράττουν κακοποίηση βασισμένη σε εικόνες. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη δημιουργία deepfake προσωπικών εικόνων μιας γυναίκας για να την δυσφημίσουν.
Οι γυναίκες στην εξουσία, λέει η Τζεν Γκόλντμπεκ καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, η οποία επικεντρώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντιμετωπίζουν μια «ειδική απειλή» από άνδρες trolls στο διαδίκτυο. Στην πιο ύπουλη μορφή της, η παρενόχληση μπορεί να περιλαμβάνει τον βομβαρδισμό γυναικών με φρικιαστικές αναρτήσεις, συμπεριλαμβανομένων απειλών βιασμού ή θανάτου, ή το hacking λογαριασμών ηγετών για να βρεθούν και να μοιραστούν προσωπικές εικόνες τους. «Όλα έχουν να κάνουν με την ντροπή, την ταπείνωση, την απομάκρυνση των γυναικών από αυτές τις πλατφόρμες», λέει η Σουγκιούρα.
Αυτό μπορεί μερικές φορές να συνοδεύεται από το λεγόμενο doxxing – την κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών όπως η διεύθυνση ενός ατόμου – γεγονός που αυξάνει την απειλή ότι τα θύματα θα μπορούσαν να υποστούν σωματική βλάβη.
Η παρενόχληση μπορεί επίσης να επηρεάσει την ψυχική υγεία των γυναικών και, με τη σειρά της, την καριέρα τους. «Δεν είναι μόνο αυτό που συμβαίνει στο άτομο, αλλά και αυτό που μπορεί να συμβεί», είπε στους FT η Χάιντι Τουόρεκ, καθηγήτρια ιστορίας και δημόσιας πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας.
Σημειώνει τις δευτερογενείς επιπτώσεις στα θύματα — για παράδειγμα, καθιστώντας τα πιο απρόθυμα να αποδεχτούν κάποια νέα θέση λόγω φόβων για το τι θα μπορούσε να κάνει «η προβολή μιας αναβάθμισης σε έναν διαδικτυακό κόσμο».
Ενώ η Σουγκιούρα συμφωνεί ότι το βάρος της προσαρμογής της συμπεριφοράς του δεν πρέπει να βαρύνει το θύμα, συνιστά «να προσπαθείτε να διατηρείτε την επαγγελματική και την προσωπική σας ζωή όσο το δυνατόν πιο απομωνομένα».
Η προβολή φέρνει παρενόχληση
Αλλά για τις γυναίκες επιχειρηματίες που μπορεί να βασίζονται στην προσωπική τους επωνυμία, αυτό μπορεί να είναι ανέφικτο.
«Παραδοσιακά γινόσασταν διασημότητα επειδή εμφανιζόσασταν στην τηλεόραση. Αλλά τώρα, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επειδή οι πιο επιτυχημένες μάρκες είναι αυτές που έχουν ένα άτομο και μια ηγετική παρουσία, τότε γίνεστε μια μικρή διασημότητα», λέει η Γουάτκιν.
Εκτός από τις ανησυχίες για τη σωματική ασφάλεια, ορισμένες γυναίκες ηγέτες θα βασιστούν σε άλλους – βοηθούς ή εργαζόμενους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – για να παρακολουθούν τα σχόλια και τα άμεσα μηνύματά τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απλώς για να προστατεύσουν την ψυχική τους υγεία.
Η Γκόλντμπεκ σημειώνει ότι ορισμένοι τρολ ενθουσιάζονται όταν τους μπλοκάρουν άτομα εξουσίας, καθώς αυτό σημαίνει ότι έχουν προκαλέσει κάποια αντίδραση.
Αντ’ αυτού, επισημαίνει λειτουργίες όπως η λειτουργία “περιορισμού” του Instagram, η οποία μπορεί, για παράδειγμα, να περιορίσει διακριτικά την ικανότητα κάποιου να επισημάνει ένα θύμα ή να το παρακολουθεί όταν είναι συνδεδεμένο. «Δίνει πίσω στον χρήστη πολύ έλεγχο και δύναμη», λέει η Γκόλντμπεκ.
Οι ειδικοί συνιστούν στις γυναίκες επιχειρηματίες να αναζητούν κοινοτική υποστήριξη, επειδή ο στόχος αυτών των καμπανιών μπορεί να είναι η απομόνωση. «Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να υποστηρίξουμε αυτές τις φωνές και να οικοδομήσουμε μια ισχυρή διαδικτυακή κοινότητα στην οποία μπορούν να απευθυνθούν», προτείνει ο Τίμοθι Κόλφιλντ, καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα.
Το να υπάρχει σχέδιο είναι επίσης κλειδί. «Όταν συμβαίνει αυτό, χρειάζεται γρήγορη αντίδραση και το να μην ξέρει κανείς πού να απευθυνθεί μπορεί να αποπροσανατολίσει τους ανθρώπους», λέει η Τουόρεκ. «Ως γυναίκες επιχειρηματίες στο διαδίκτυο, θα πρέπει να αποφασίσετε ποιο πρωτόκολλο πιθανόν να ακολουθήσετε».
