ΔΝΤ: Προειδοποιήσεις για «στασιμοπληθωρισμό» στην ΕΕ

«Η οικονομία της Ευρώπης παραμένει ανθεκτική με ιστορικά χαμηλή ανεργία, πληθωρισμό σε γενικές γραμμές εντός του στόχους και σταθερό χρηματοπιστωτικό σύστημα» αναφέρει μεταξύ άλλων το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στη Συμπερασματική του Δήλωση στην οποία περιγράφει τα προκαταρκτικά ευρήματα του προσωπικού του ΔΝΤ με βάση το άρθρο IV.

Ο διεθνής οργανισμός υπογραμμίζει ωστόσο ότι, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αντιμετωπίζουν αυξανόμενες προκλήσεις, όπως εμπορικές εντάσεις, αυξανόμενη ζήτηση για αμυντικές δαπάνες και την ανάγκη διασφάλισης της ενεργειακής ασφάλειας, αντιμετωπίζοντας παράλληλα την υποτονική παραγωγικότητα, την ταχεία γήρανση και την ασθενή μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη.

The euro area remains resilient—with low unemployment, inflation broadly at target, and sound financial system. But rising global tensions and weak growth call for bold EU action. Deepening the single market is key. See our annual review on the Euro Area. https://t.co/AvpYBNopBE pic.twitter.com/0UA8yyDX2R

— IMF (@IMFNews) June 19, 2025

Οι πιο αποτελεσματικές λύσεις απαιτούν αποφασιστικές δράσεις της ΕΕ. Σύμφωνα με το προσωπικό του ΔΝΤ, η εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς της ΕΕ είναι το βασικό εργαλείο που διαθέτουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής για την ενίσχυση των επενδύσεων, της καινοτομίας και της παραγωγικότητας. Μια καλύτερα ολοκληρωμένη ενιαία αγορά της ΕΕ, με τη σειρά της, απαιτεί κοινή παροχή βασικών δημόσιων αγαθών, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής συνδεσιμότητας και της άμυνας – μεταξύ άλλων μέσω του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.

Δείτε εδώ αναλυτικά την έκθεση του ΔΝΤ

Προοπτικές και Κίνδυνοι

Στην έκθεση τονίζεται ότι η οικονομία της ζώνης του ευρώ αντιμετωπίζει ένα ολοένα και πιο απαιτητικό παγκόσμιο περιβάλλον υψηλότερων δασμών, αυξημένης αβεβαιότητας στην εμπορική πολιτική και γεωπολιτικών κινδύνων. Οι Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές (WEO) του Απριλίου 2025 προέβλεπαν ότι η ανάπτυξη θα παραμείνει μέτρια στο 0,8% το 2025, και θα αυξηθεί στο 1,2% το 2026. Οι εμπορικές εντάσεις και η αυξημένη αβεβαιότητα έχουν μειώσει τις προοπτικές για την εγχώρια ζήτηση και τις εξαγωγές, αντισταθμίζοντας την αναμενόμενη ώθηση από τις υψηλότερες δαπάνες για την άμυνα και τις υποδομές. Επιπλέον, η γεωπολιτική κατάσταση στην Ευρώπη αναμένεται να μειώσει το κλίμα και να επηρεάσει αρνητικά τις επενδύσεις και την κατανάλωση, παρά τη χαλαρότερη νομισματική πολιτική και τα προβλεπόμενα κέρδη στο πραγματικό εισόδημα.

Ο γενικός πληθωρισμός πλησιάζει το 2% και, σύμφωνα με τις προβλέψεις του προσωπικού για τον Απρίλιο του WEO, αναμένεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές εντός του στόχου, με τον ασθενή πληθωρισμό ενέργειας και βασικών αγαθών να αντισταθμίζει τον αυξημένο πληθωρισμό υπηρεσιών. Η συνεχιζόμενη συγκράτηση της ονομαστικής αύξησης των μισθών εν μέσω υποτονικής δραστηριότητας και σταθεροποιημένων προσδοκιών για τον πληθωρισμό αναμένεται να μειώσει σταδιακά τον πληθωρισμό υπηρεσιών. Ως αποτέλεσμα, ο δομικός πληθωρισμός προβλέπεται να μειωθεί στο 2% αργότερα από τον γενικό πληθωρισμό, το 2026.

Οι κίνδυνοι για την ανάπτυξη είναι καθοδικοί. Η αβεβαιότητα της εμπορικής πολιτικής, η περαιτέρω κλιμάκωση των δασμών ή οι γεωπολιτικές εντάσεις θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη ζήτηση και την ανάπτυξη περισσότερο από το αναμενόμενο. Αυτά αναμένεται να αντισταθμίσουν τις πιθανές θετικές επιπτώσεις μιας απρόβλεπτης περαιτέρω δημοσιονομικής χαλάρωσης, εάν περισσότερες χώρες αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες. Οι ανακοινώσεις της 9ης Απριλίου για παύση των δασμών των ΗΠΑ αποτελούν έναν μικρό ανοδικό κίνδυνο για τις προβλέψεις του WEO του Απριλίου 2025, καθώς μειώνουν τον πραγματικό δασμολογικό συντελεστή στις εξαγωγές της ΕΕ προς τις ΗΠΑ.

Οι κίνδυνοι για τον πληθωρισμό είναι διττοί. Οι χαμηλότερες από τις αναμενόμενες τιμές των μη ενεργειακών αγαθών λόγω της εκτροπής του εμπορίου, η ασθενέστερη από την αναμενόμενη δραστηριότητα και οι μισθοί, καθώς και η πρόσφατη ανατίμηση του ευρώ, θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον πληθωρισμό χαμηλότερα από ό,τι στο βασικό σενάριο. Από την άλλη πλευρά, οι δημοσιονομικές δαπάνες θα μπορούσαν να αποδειχθούν μεγαλύτερες ή πιο πληθωριστικές από ό,τι υποτίθεται στο βασικό σενάριο, ενώ οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού και η κλιμάκωση των δασμών θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ταχύτερες αυξήσεις των τιμών εισαγωγών, και η αύξηση των μισθών ενδέχεται να μην μετριαστεί τόσο έντονα όσο αναμένεται.

Προτεραιότητες πολιτικής

Δεδομένων των προκλήσεων που περιγράφονται παραπάνω, απαιτείται μια ολοκληρωμένη στρατηγική πολιτικής για αποφασιστικές δράσεις σε επίπεδο ΕΕ σε πολλαπλά μέτωπα. Οι στόχοι περιλαμβάνουν την ενίσχυση της δυνητικής ανάπτυξης εν μέσω της γήρανσης του πληθυσμού και ενός πιο δύσκολου εξωτερικού περιβάλλοντος, τη διασφάλιση της εκπλήρωσης των νέων προτεραιοτήτων στις δημόσιες δαπάνες χωρίς να διακυβεύεται η δημοσιονομική βιωσιμότητα και τη διασφάλιση της ευρύτερης μακροοικονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Διαρθρωτικές και Εμπορικές Πολιτικές

Για την ενίσχυση της αύξησης της παραγωγικότητας και της ανθεκτικότητας στην ΕΕ , είναι ζωτικής σημασίας να ενισχυθεί η καινοτομία και να διευκολυνθεί η επέκταση των επιχειρήσεων. Ο βασικός μοχλός που διατίθεται για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η βαθύτερη ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. Η ανάλυση του προσωπικού διαπιστώνει ότι τα εναπομείναντα εμπόδια εντός της ενιαίας αγοράς ισοδυναμούν κατά μέσο όρο με δασμούς 44% στα αγαθά και 110% στις υπηρεσίες. Η μεγαλύτερη ολοκλήρωση θα αποφέρει οφέλη από την εξειδίκευση εντός της ΕΕ, καθώς οι παγκόσμιες αλυσίδες αξίας αναδιαμορφώνονται και επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν τις οικονομίες κλίμακας.

Η ανάλυση του προσωπικού επισημαίνει τέσσερις βασικές εφαρμόσιμες προτεραιότητες για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και την υλοποίηση αυτών των φιλοδοξιών:

• Πρώτον, τη μείωση του κατακερματισμού των κανονισμών. Για παράδειγμα, ένα 28ο εταιρικό καθεστώς -εναλλακτική λύση στα εθνικά καθεστώτα- που θεσπίζει ενιαίους κανονισμούς και νομικούς κανόνες κρίσιμους όχι μόνο για τη σύσταση και τη λειτουργία των επιχειρήσεων, αλλά και για τη διάλυσή τους, μπορεί να παρέχει ένα εθελοντικό νομικό πλαίσιο σε ολόκληρη την ΕΕ για την υποστήριξη της επέκτασης των επιχειρήσεων χωρίς να απαιτείται να πλοηγούνται σε αποκλίνοντες εθνικούς κανονισμούς. Προσφέροντας μια εναλλακτική βιώσιμη λύση για την απλοποίηση του κανονιστικού τοπίου, το 28ο καθεστώς μπορεί να διευκολύνει την επέκταση των επιχειρήσεων και να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της διασυνοριακής κατανομής κεφαλαίων, ενισχύοντας τελικά την καινοτομία.
• Δεύτερον, η προώθηση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών (CMU) για τη διευκόλυνση της αποτελεσματικότερης διοχέτευσης των αποταμιεύσεων σε επιχειρηματικά κεφάλαια για τις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, η αύξηση της εξοικείωσης των θεσμικών επενδυτών με τα επιχειρηματικά κεφάλαια (VC) ως κατηγορία περιουσιακών στοιχείων και η αντιμετώπιση των εναπομενόντων αδικαιολόγητων περιορισμών στην ικανότητά τους να επενδύουν σε αυτά μπορεί να βοηθήσει στην ουσιαστική αύξηση των επενδύσεων VC στην ΕΕ από ένα πολύ χαμηλό επίπεδο που βρίσκεται σήμερα. Αυτό, σε συνδυασμό με τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης (ΤΖΕ) —κρίσιμης για έναν πιο ανθεκτικό και αποτελεσματικό τραπεζικό τομέα— θα οικοδομήσει μια εύρυθμα λειτουργούσα Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (ΤΕΕ). Η μείωση των εμποδίων στις διασυνοριακές συγχωνεύσεις και εξαγορές τραπεζών θα συμβάλει στην αύξηση της τραπεζικής χρηματοδότησης, στην αντιμετώπιση μακροχρόνιων ανησυχιών για διαρθρωτικά χαμηλή κερδοφορία και υψηλό κόστος και στην τόνωση του ανταγωνισμού εντός του τραπεζικού τομέα της ζώνης του ευρώ.
• Τρίτον, η ενίσχυση της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού εντός της ΕΕ (όπως μέσω της επέκτασης του αυτόματου συστήματος αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων) μπορεί να προσφέρει στις παραγωγικές επιχειρήσεις μεγαλύτερη πρόσβαση σε ταλέντα και να βελτιώσει την αντιστοίχιση δεξιοτήτων.
• Τέλος, η ενσωμάτωση της αγοράς ενέργειας της ΕΕ, καθοδηγούμενη από μια συντονισμένη στρατηγική για τον μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος, μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη χαμηλότερων και πιο σταθερών τιμών ενέργειας.

Το ψηφιακό ευρώ

Τα αποτελέσματα της προσομοίωσης υποδηλώνουν ότι μερικά εφαρμόσιμα βήματα σε αυτές τις διαστάσεις θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση στη διαδικασία βαθύτερης ολοκλήρωσης και να αποφέρουν ουσιαστική απόδοση αυξάνοντας το δυνητικό επίπεδο ΑΕΠ της ΕΕ σε σχέση με το βασικό επίπεδο κατά περίπου 3% σε διάστημα 10 ετών, ωφελώντας κάθε χώρα. Από αυτή την άποψη, το ψηφιακό ευρώ έχει επίσης σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει. Εκτός από την ενίσχυση της νομισματικής κυριαρχίας στην αυξανόμενη παρουσία ιδιωτικών ψηφιακών νομισμάτων, το ψηφιακό ευρώ μπορεί να συμβάλει στην εμβάθυνση της ολοκλήρωσης των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών εντός της ευρωπαϊκής αγοράς, μέσω της απλοποίησης και της ενοποίησης των διασυνοριακών λιανικών πληρωμών. Μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα του συστήματος πληρωμών, να μειώσει το κόστος συναλλαγών και να συμπληρώσει την Ενιαία Μονάδα Πληρωμών και την ενιαία αγορά γενικότερα.

Η κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων θέτει σημαντικές προκλήσεις για την ΕΕ. Η ΕΕ θα ωφεληθεί από τη συνεχή υποστήριξή της για ένα σταθερό, βασισμένο σε κανόνες παγκόσμιο εμπορικό σύστημα. Η περαιτέρω διαφοροποίηση των οικονομικών δεσμών μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της αλυσίδας εφοδιασμού και στην αξιοποίηση των κερδών αποδοτικότητας από το εμπόριο. Οποιεσδήποτε νέες βιομηχανικές πολιτικές θα πρέπει να περιορίζονται σε σαφώς καθορισμένες αστοχίες της αγοράς και να συντονίζονται σε επίπεδο ΕΕ.

Δημοσιονομική Πολιτική

Οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι και οι βέλτιστες στρατηγικές δημοσιονομικής πολιτικής διαφέρουν μεταξύ των χωρών. Για χώρες με υψηλό χρέος και περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο, απαιτούνται σημαντικές δημοσιονομικές προσαρμογές για τον μετριασμό των κινδύνων, ενώ οι χώρες με δημοσιονομικό χώρο μπορούν να εφαρμόσουν μια πιο περιορισμένη δημοσιονομική προσαρμογή. Για τις οικονομίες της ζώνης του ευρώ εξαιρουμένης της Γερμανίας, το προσωπικό συνιστά τη βελτίωση του διαρθρωτικού πρωτογενούς ισοζυγίου σε πλεόνασμα 1,4% του ΑΕΠ το 2030 – μια σωρευτική βελτίωση 2,9 ποσοστιαίων μονάδων από έλλειμμα 1,5% του ΑΕΠ το 2024. Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαιτείται πρόσθετη σωρευτική μείωση του ελλείμματος κατά σχεδόν 2 ποσοστιαίες μονάδες την περίοδο 2024-30 σε σχέση με το βασικό σενάριο (που συνήθως βασίζεται σε τρέχοντες προϋπολογισμούς και συγκεκριμένα, συγκεκριμένα μέτρα που εξετάζονται).

Η απαραίτητη μείωση του ελλείμματος δημιουργεί δύσκολες αντισταθμίσεις, επειδή, ταυτόχρονα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει υψηλές και αυξανόμενες πιέσεις στις δαπάνες, οι οποίες κρυσταλλώνονται ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως. Οι πιέσεις από το κόστος των τόκων, τη γήρανση του πληθυσμού, την κλιματική μετάβαση και την ενεργειακή ασφάλεια, καθώς και την άμυνα, θα φτάσουν το 4,4% του ΑΕΠ ετησίως για τις οικονομίες της ζώνης του ευρώ το 2050. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη με διαφάνεια τις αυξανόμενες πιέσεις στις δαπάνες, ώστε να καθορίζουν αντισταθμίσεις εντός του δημοσιονομικού πλαισίου και να αναπτύσσουν αξιόπιστα σχέδια για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας.

Η ρήτρα διαφυγής

Το ΔΝΤ επισημαίνει ότι η χρήση της ρήτρας διαφυγής για την υποστήριξη της αύξησης των αμυντικών δαπανών των κρατών μελών θα πρέπει να περιοριστεί στην αρχική της φάση . Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογούν τον αντίκτυπο της αύξησης των αμυντικών δαπανών στη βιωσιμότητα του χρέους σε συνεχή βάση και να αναπτύσσουν σχέδια για να θέσουν το χρέος σε σταθερή/φθίνουσα πορεία μεσοπρόθεσμα. Επίσης, είναι ζωτικής σημασίας να δοθεί προσοχή στην εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι χώρες με χαμηλούς δημοσιονομικούς κινδύνους που σκοπεύουν να αυξήσουν τις δαπάνες για την τόνωση της δυνητικής ανάπτυξης και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας δεν θα πρέπει να περιορίζονται από τους κανόνες. Τελικά, μπορεί να χρειαστεί μια ευρύτερη επαναξιολόγηση βασικών παραμέτρων για να επιτευχθεί μια βέλτιστη ισορροπία μεταξύ του να επιτραπεί στις χώρες με χαμηλούς δημοσιονομικούς κινδύνους να εκπληρώσουν τους στόχους δαπανών που μπορούν επίσης να έχουν ευνοϊκές επιπτώσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, και της διασφάλισης ότι το χρέος παραμένει βιώσιμο.