Ο Τραμπ έδωσε στην Ευρώπη την ευκαιρία να διαμορφώσει το δικό της μέλλον

Οι ενέργειες του Ντόναλντ Τραμπ στη δεύτερη θητεία του καθιστούν σαφές ότι έχουμε να κάνουμε με ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό όραμα που στοχεύει στην αναμόρφωση του παγκόσμιου ρόλου της Αμερικής, στην αποδυνάμωση της πολυμέρειας και στην αύξηση της πίεσης στους συμμάχους, ιδιαίτερα στην Ευρώπη.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ επιδιώκει μια ατζέντα που αναγκάζει την ΕΕ να αντιμετωπίσει μια επείγουσα πραγματικότητα: πρέπει να ενισχύσει την αυτονομία και την ικανότητά της να ενεργεί. Παραδόξως, η πρόκληση του Τραμπ προσφέρει μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία στην Ευρώπη να κάνει ακριβώς αυτό. Θα μπορούσε να είναι ο καταλύτης που οδηγεί σε βαθύτερη ολοκλήρωση και σε μια ισχυρότερη, πιο αποφασιστική ΕΕ.

Αυτή η ΕΕ πρέπει να ξεκινήσει αξιοποιώντας πλήρως τα δύο ισχυρότερα πλεονεκτήματά της: την ενιαία αγορά και το ευρώ.

Η ενιαία αγορά έδωσε στην Ευρώπη οικονομική βαρύτητα και ανθεκτικότητα, αλλά παραμένει ημιτελής. Σε έναν κόσμο ηπειρωτικών δυνάμεων και οικονομικών μπλοκ, κανένα κράτος μέλος της ΕΕ δεν μπορεί να δράσει μόνο του. Για να αντιμετωπίσουμε τη σημερινή γεωπολιτική καταιγίδα, πρέπει να μεγαλώσουμε και να οικοδομήσουμε μια πραγματικά ευρωπαϊκή αγορά, ξεκινώντας από τη χρηματοδότηση, την ενέργεια, την καινοτομία και, ναι, την άμυνα.

Χωρίς ενδυνάμωση σε αυτούς τους τομείς, η Ευρώπη κινδυνεύει να γίνει οικονομική αποικία.

Αυτό δεν είναι θεωρητικός κίνδυνος: η Ευρώπη εξαρτάται όλο και περισσότερο από ξένες πλατφόρμες για ψηφιακές υποδομές, από μη ευρωπαίους επενδυτές για τη χρηματοδότηση της βιομηχανικής της βάσης και από εξωτερικές δυνάμεις για την ενέργεια και τη στρατιωτική προστασία. Οι κίνδυνοι εδώ είναι πολιτικοί όσο και οικονομικοί: αυτή η εξάρτηση περιορίζει την ικανότητά μας να ενεργούμε προς το συμφέρον μας, αφήνοντάς μας ευάλωτους σε αποφάσεις που λαμβάνονται αλλού.

Η άμεση προτεραιότητα είναι να ξεκλειδωθεί το πλήρες δυναμικό της ενιαίας αγοράς, ξεκινώντας με την ολοκλήρωση της ολοκλήρωσης στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η Ευρώπη είναι μια ήπειρος πλούσια σε κεφάλαιο που, παραδόξως, δεν επενδύει στον εαυτό της. Κάθε χρόνο, δισεκατομμύρια ευρώ σε αποταμιεύσεις νοικοκυριών ρέουν από την ΕΕ και μεγάλο μέρος αυτών των κεφαλαίων βρίσκεται σε αδράνεια σε λογαριασμούς καταθέσεων χαμηλής απόδοσης.

Αυτοί οι πόροι πρέπει να κινητοποιηθούν για την επιδίωξη των δικών μας στρατηγικών στόχων. Μια ενιαία ευρωπαϊκή κεφαλαιαγορά θα διοχέτευε τις ευρωπαϊκές αποταμιεύσεις προς τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ενισχύοντας την καινοτομία, τις πράσινες και ψηφιακές μεταβάσεις και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα.

Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί, παράλληλα με τις εθνικές προσπάθειες, μια συνεκτική ευρωπαϊκή στρατηγική επικεντρωμένη σε συγκεκριμένες πολιτικές: δημιουργία ελκυστικών και ασφαλών πανευρωπαϊκών αποταμιευτικών προϊόντων· ενοποίηση των υποδομών συναλλαγών και μετά τη διαπραγμάτευση· συγκέντρωση των εποπτικών εξουσιών για διασυνοριακές δραστηριότητες· ευθυγράμμιση της πτωχευτικής, φορολογικής και εταιρικής νομοθεσίας, καθώς και θέσπιση αυτού που η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει αποκαλέσει «28ο καθεστώς», ένα ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο σε ολόκληρη την ΕΕ. διεθνώς ανταγωνιστικοί διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων· και ένα ισχυρότερο οικοσύστημα για κλιμάκωση.

Εν ολίγοις, η προτεινόμενη ένωση αποταμιεύσεων και επενδύσεων —η οποία ήταν ο κεντρικός πυλώνας της έκθεσής μου «Πολύ περισσότερο από μια Αγορά»— προσφέρει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής για την εμβάθυνση των κεφαλαιαγορών της ΕΕ. Για να το εφαρμόσουμε, θα πρέπει να εισαγάγουμε τις δεσμευτικές προθεσμίες που λειτούργησαν για τη δημιουργία του ευρώ, για παράδειγμα ορίζοντας την 1η Ιουλίου 2027 ως ημερομηνία έναρξης.

Πρέπει επίσης να κάνουμε περισσότερα για να αξιοποιήσουμε πλήρως τις δυνατότητες του ευρώ. Σχεδόν το 20% των παγκόσμιων αποθεματικών τηρείται σε ευρώ, αλλά η έλλειψη ενός γνήσιου ευρωπαϊκού ασφαλούς περιουσιακού στοιχείου και οι κατακερματισμένες χρηματοπιστωτικές αγορές περιορίζουν τον ρόλο του. Όπως έχει επανειλημμένα τονίσει η Κριστίν Λαγκάρντ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η ενίσχυση του ευρώ είναι το κλειδί για την ανθεκτικότητα της Ευρώπης. Σε έναν κόσμο στον οποίο η οικονομική ισχύς οπλίζεται όλο και περισσότερο μέσω κυρώσεων, εμπορικών περιορισμών και οικονομικού εξαναγκασμού, αυτό δεν είναι πλέον μόνο ένα οικονομικό ζήτημα – είναι ζήτημα κυριαρχίας.

Εν μέσω της αυξανόμενης αβεβαιότητας σχετικά με τον ρόλο του δολαρίου ως του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος και της παγκόσμιας όρεξης για τα αμερικανικά ομόλογα, η Ευρώπη έχει μια ιστορική ευκαιρία. Η διεύρυνση του διεθνούς ρόλου του ευρώ θα επιτρέψει στην ΕΕ να μειώσει το κόστος χρηματοδότησης τόσο για τις κυβερνήσεις όσο και για τις επιχειρήσεις και θα προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις. Πρόσφατες πρωτοβουλίες όπως το NextGenerationEU, το ασφαλές μέσο για την άμυνα και το σχέδιο ψηφιακού ευρώ συνέβαλαν στο να τεθούν οι βάσεις για την ανάδειξη ενός αληθινού ευρωπαϊκού ασφαλούς περιουσιακού στοιχείου. Ωστόσο, πρέπει να προχωρήσουμε περισσότερο.

Μια ακόμη μακρόπνοη ιδέα είναι η σημαντική κλιμάκωση της αγοράς για υπερεθνικά ομόλογα της ΕΕ, όχι απαραίτητα μέσω νέου χρέους, αλλά με σταδιακή αντικατάσταση μέρους του εθνικού χρέους με κοινά ομόλογα. Οι παγκόσμιοι επενδυτές αναζητούν ενεργά εναλλακτικές λύσεις στην αγορά του αμερικανικού δημοσίου.

Μια μεγάλη, βαθιά και ρευστή αγορά ευρωομολόγων θα ανταποκρινόταν σε αυτή τη ζήτηση και θα παρείχε τα θεμέλια για ένα πραγματικά αυτόνομο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η παγκόσμια τάξη πραγμάτων αναδιαμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας. Εάν η Ευρώπη θέλει να παραμείνει παγκόσμιος παράγοντας, πρέπει να δράσει τώρα, από κοινού. Η οικονομική και χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση δεν είναι αυτοσκοπός — είναι το θεμέλιο της στρατηγικής αυτονομίας.

Όπως προειδοποίησε κάποτε ο Ζακ Ντελόρ, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια επιλογή: ανανέωση ή παρακμή. Χωρίς τολμηρή δράση, οι τρέχουσες οικονομικές και δημογραφικές τάσεις θα ωθήσουν την Ευρώπη προς την περιθωριοποίηση και την ασχετοσύνη στην παγκόσμια σκηνή. Αυτό όμως δεν είναι αναπόφευκτο.

Η πολιτική βούληση και το στρατηγικό όραμα μπορούν ακόμα να κάνουν τη διαφορά. Αξιοποιώντας τα μοναδικά μας περιουσιακά στοιχεία —την αγορά και το νόμισμά μας, την ιστορία και τις αξίες μας— μπορούμε να εξοπλίσουμε την ΕΕ με τα εργαλεία που χρειάζεται όχι μόνο για να αντισταθεί στην παρακμή, αλλά για να διαμορφώσει το μέλλον της με εμπιστοσύνη και σκοπό.

Ο Enrico Letta είναι συγγραφέας είναι πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, πρόεδρος του Ινστιτούτου Jacques Delors και κοσμήτορας στο IE University