Ενώ οι μικρομεσαίες πειχειρήσεις (ΜμΕ) αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας, υστερούν σημαντικά σε όρους παραγωγικότητας σε σύγκριση με τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η συνολική παραγωγικότητα των ΜμΕ είναι περίπου στο 60% των μεγάλων επιχειρήσεων, καθιστώντας αυτό το χαρακτηριστικό την «αχίλλειο πτέρνα» τους, όπως προκύπτει από το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Αlpha Bank για την Παγκόσμια Οικονομία.
Το 2025 αναμένεται να φέρει ένα μείγμα οικονομικών και γεωπολιτικών αλλαγών, παγκοσμίως. Οι πιθανές αλλαγές στην εμπορική πολιτική των χωρών, καθώς και οι γεωπολιτικές διαταραχές αναμένεται να επηρεάσουν το διεθνές εμπόριο, μη αφήνοντας ανεπηρέαστο το ευρωπαϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής για την αντιμετώπιση της επιβράδυνσης της παραγωγικότητας και της ανάπτυξης.
Η σημασία των ΜμΕ -εξαιρουμένου του χρηματοπιστωτικού τομέα – για τον οικονομικό ιστό της ΕΕ-27 είναι θεμελιώδης, καθώς, το 2024, αντιπροσώπευαν το 99,8% του συνόλου των επιχειρήσεων
Σύμφωνα με την έκθεση Draghi, ο αυξανόμενος ανταγωνισμός, παγκοσμίως, καθιστά επιτακτική την ανάγκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-27) να αναπτύξει καινοτόμες τεχνολογίες και να καλύψει τα κενά παραγωγικότητας με άλλες χώρες, προκειμένου να ενισχύσει την οικονομική της ανάπτυξη και να διασφαλίσει την ευημερία σε έναν όλο και πιο αβέβαιο κόσμο. Σε αυτό το περιβάλλον, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) είναι ζωτικής σημασίας για όλους τους κλάδους, αφού αποτελούν σημαντική πηγή καινοτομίας και δημιουργίας θέσεων εργασίας.
Η σημασία των ΜμΕ -εξαιρουμένου του χρηματοπιστωτικού τομέα – για τον οικονομικό ιστό της ΕΕ-27 είναι θεμελιώδης, καθώς, το 2024, αντιπροσώπευαν το 99,8% του συνόλου των επιχειρήσεων (Annual Report of European SMEs 2024/2024, European Commission), ενώ τη μερίδα του λέοντος συνεχίζουν να κατέχουν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις (93,6%), δηλαδή εκείνες με απασχολούμενους από 0 έως και 9 άτομα. Επιπλέον, οι ΜμΕ, στο σύνολό τους, αριθμούν 26,1 εκατ. και παρέχουν θέσεις εργασίας σε 89,8 εκατ. εργαζομένους, συμβάλλοντας περίπου τα 2/3 της συνολικής απασχόλησης και άνω του ήμισυ της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) του συνόλου του επιχειρήσεων (ΜμΕ και μεγάλων επιχειρήσεων).
Ισχυρός ο ρόλος των ΜμΕ
Ο ισχυρός ρόλος των ΜμΕ είναι κοινό χαρακτηριστικό και στις 27 χώρες-μέλη της ΕΕ, ωστόσο τα μερίδιά τους στην ΑΠΑ και την απασχόληση ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ τους, λόγω της διαφορετικής διάρθρωσης των οικονομιών τους.
Ενδεικτικά:
• Τα υψηλότερα μερίδια της ΑΠΑ των ΜμΕ στην ΑΠΑ του συνόλου των επιχειρήσεων (Γράφημα 1α), που υπερβαίνουν, μάλιστα, σημαντικά τον μέσο όρο της ΕΕ-27 (53,6%), κατέχουν χώρες με σχετικά χαμηλό κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε πραγματικούς όρους , όπως η Εσθονία (81,1%), η Κύπρος (78,8%), η Μάλτα (72,8%) και η Λετονία (71,7%). Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα αντίστοιχα μερίδια των ΜμΕ ανήκουν σε χώρες πιο εύπορες οικονομικά, όπως η Ιρλανδία (38,6%), η Γαλλία (42,0%), η Δανία (48,0%) και η Γερμανία (49,4%). Από τις παραπάνω χώρες, ιδιαίτερη είναι η περίπτωση της Ιρλανδίας, η οποία έχει ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ-27 και της οποίας οι μεγάλες επιχειρήσεις συνεισφέρουν στην ΑΠΑ του συνόλου των επιχειρήσεων 61,4%. Τούτο εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι στην Ιρλανδία έχει εγκατασταθεί, πλήθος πολυεθνικών επιχειρήσεων, κυρίως αμερικανικών, ως αποτέλεσμα της ευνοϊκής φορολογίας.
• Τα υψηλότερα μερίδια των ΜμΕ στην απασχόληση του συνόλου των επιχειρήσεων (Γράφημα 1β), κατέχουν οι χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης, που ταυτόχρονα συνεισφέρουν σημαντικά και στην ΑΠΑ. Στην κορυφή της κατάταξης βρίσκεται η Ελλάδα, με μερίδιο στην απασχόληση 84,7% και ένα από τα χαμηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα στην Ευρώπη. Ακολουθούν η Κύπρος (81,8%), η Εσθονία (81,2%), η Λετονία (76,4%), η Πορτογαλία (76,3%), η Μάλτα (76,1%), η Βουλγαρία (75,4%) και η Ιταλία (75%). Αντίθετα, οι πλούσιες χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης κατέχουν μερίδια στην απασχόληση που είναι χαμηλότερα του μέσου όρου της ΕΕ-27 (65,1%), όπως για παράδειγμα είναι η Γαλλία (54,4%), η Σουηδία (57,3%) και η Γερμανία (58,4%).
Όσον αφορά στην κλαδική διάσταση, το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση των δεδομένων είναι ότι οι ΜμΕ διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην παραγωγή όλου του φάσματος της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά η συμβολή τους είναι πιο σημαντική σε ορισμένους κλάδους, οι οποίοι συγκεντρώνουν και τον μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων (εμπόριο, μεταποίηση, κατασκευές και επαγγελματικές, επιστημονικές & τεχνικές δραστηριότητες). Η συνεισφορά του τουριστικού κλάδου (καταλύματα & υπηρεσίες εστίασης), ο οποίος είναι κομβικός στις μεσογειακές χώρες, είναι υψηλή όσον αφορά στην απασχόληση, περίπου 10,9% στο σύνολο της απασχόλησης των ΜμΕ, αλλά μόνο η μισή σχεδόν (5,2%) στο σύνολο της ΑΠΑ των ΜμΕ.
Ενώ οι ΜμΕ αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας, υστερούν σημαντικά σε όρους παραγωγικότητας σε σύγκριση με τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η συνολική παραγωγικότητα των ΜμΕ είναι περίπου στο 60% των μεγάλων επιχειρήσεων, καθιστώντας αυτό το χαρακτηριστικό την «αχίλλειο πτέρνα» τους. Οι επιδόσεις του δείκτη της παραγωγικότητας των ΜμΕ, όπως ορίζεται από τον λόγο της πραγματικής ΑΠΑ ως προς τον αριθμό των εργαζομένων, ποικίλλουν πολύ τόσο μεταξύ των χωρών, όσο και μεταξύ των κλάδων στις οποίες δραστηριοποιούνται και, φυσικά, με βάση το μέγεθός τους. Κατά κανόνα, υψηλότερη παραγωγικότητα καταγράφεται στους κλάδους της ενέργειας, της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας και των ορυχείων-λατομείων. Με βάση το μέγεθος, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις (0 έως και 9 εργαζόμενοι) και οι μικρές επιχειρήσεις (10-49 εργαζόμενοι), κατά κανόνα, υστερούν αισθητά σε σχέση με τις μεγάλες επιχειρήσεις (άνω των 250 εργαζομένων) όσον αφορά στην πραγματική προστιθέμενη αξία ανά εργαζόμενο.
Μεταξύ των 27 χωρών-μελών της ΕΕ, η Ιρλανδία και η Ελλάδα αποτελούν τις δύο ακραίες περιπτώσεις: η Ιρλανδία καταγράφει την υψηλότερη παραγωγικότητα στις ΜμΕ (92,1 Ευρώ χιλ.) και εξαιρετική επίδοση στις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι υψηλές επιδόσεις της Ιρλανδίας εξηγούνται από παράγοντες, όπως το υψηλό επίπεδο καινοτομίας, ο έντονος εξαγωγικός προσανατολισμός και η διάρθρωση της οικονομίας, στην οποία λειτουργούν πολύ μεγάλες (πολυεθνικές) επιχειρήσεις με έμφαση στις υπηρεσίες. Από την άλλη πλευρά, το 2024, η Ελλάδα βρέθηκε στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ-27, όσον αφορά στην πραγματική παραγωγικότητα των ΜμΕ (17 Ευρώ χιλ.), σχεδόν 6 φορές χαμηλότερη από την αντίστοιχη της Ιρλανδίας. Παράλληλα, το κενό παραγωγικότητας μεταξύ των ΜμΕ και των μεγάλων επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι έντονο, αφού η παραγωγικότητα των ΜμΕ αντιστοιχεί περίπου στο 1/3 της αντίστοιχης των μεγάλων επιχειρήσεων. Ειδικά, στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, αυτό το κενό είναι ακόμα μεγαλύτερο. Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις για το 2025, η Ελλάδα αναμένεται να επιτύχει μία μικρή βελτίωση στην παραγωγικότητα εργασίας των ΜμΕ.
Όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση Draghi, υπάρχει ισχυρή σύνδεση μεταξύ παραγωγικότητας και οικονομικής ανάπτυξης. Για τον λόγο αυτό, θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της παραγωγικότητας των ΜμΕ αποτελεσματικά, ώστε να επιτευχθεί υψηλότερο επίπεδο ευημερίας στην Ευρώπη. Με ποιους τρόπους;
• Μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας των ΜμΕ με τις μεγάλες επιχειρήσεις, αφού διάφορες μελέτες όπως αυτή της εταιρείας McKinsey (“A microscope on small businesses”, Μάιος 2024) επιβεβαιώνουν το επιχείρημα ότι η παραγωγικότητα των ΜμΕ και η παραγωγικότητα των μεγάλων επιχειρήσεων είναι διασυνδεδεμένες, αφού επωφελούνται και οι δύο κατηγορίες επιχειρήσεων από την ανταλλαγή γνώσεων, ιδεών, βέλτιστων πρακτικών, ακόμα και ταλέντων.
• Επίσης, μέσω της περαιτέρω διευκόλυνσης της πρόσβασής τους σε χρηματοοικονομικό κεφάλαιο για επενδύσεις σε φυσική και ψηφιακή υποδομή, της θέσπισης αποτελεσματικών ρυθμιστικών πλαισίων που ενισχύουν τον ανταγωνισμό και της ενίσχυσης της κατάρτισης των απασχολούμενων (upskilling, reskilling). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή , οι ΜμΕ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις, όπως η περιορισμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση, η ρυθμιστική πολυπλοκότητα και η ανάγκη προσαρμογής των επιχειρηματικών τους μοντέλων.
• Τέλος, η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς είναι κρίσιμη, δίνοντας τη δυνατότητα στις πιο παραγωγικές επιχειρήσεις της Ευρώπης να αυξήσουν το μέγεθός τους και να το επιτύχουν πιο γρήγορα. Η άρση των εναπομεινάντων εμποδίων στο εμπόριο εντός της ΕΕ-27 και η προώθηση της ένωσης κεφαλαιαγορών είναι καθοριστικής σημασίας από αυτή την άποψη, παρέχοντας κίνητρα στις εταιρείες να επενδύσουν σε Έρευνα & Ανάπτυξη. Επιπλέον, για τις νεοφυείς επιχειρήσεις, η παροχή μεγαλύτερης πρόσβασης σε επιχειρηματικά κεφάλαια με την άμβλυνση των περιορισμών θα εξασφάλιζε την κρίσιμη επένδυση στα αρχικά στάδια της καινοτομίας (“Europe’s Productivity Weakness: Firm-Level Roots and Remedies”, IMF, Φεβρουάριος 2025).
