Scope: Ο νέος στόχος του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές δαπάνες «βαραίνει» την πιστοληπτική ικανότητα της ΕΕ

Η επίτευξη του νέου στόχου του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες στο 3,5% του ΑΕΠ θα αυξήσει τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιβαρύνοντας την πιστοληπτική τους εικόνα, εκτιμά ο οίκος αξιολόγησης Scope, αφήνοντας όμως ένα ενδεχόμενο να μην επιβεβαιωθεί η τάση εάν εφαρμοστεί ένας συνδυασμός περικοπών δαπανών, αύξησης φόρων και κοινής ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για την άμυνα.

Για να επιτύχουν τον νέο στόχο, τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ που ανήκουν στην ΕΕ θα χρειαστεί να διαθέσουν κατά μέσο όρο επιπλέον 1,3% του ΑΕΠ ετησίως, ανεβάζοντας τις συνολικές αμυντικές δαπάνες από περίπου 360 δισ. δολάρια σήμερα σε πάνω από 600 δισ. δολάρια. Ο ευρύτερος στόχος του 5% του ΑΕΠ περιλαμβάνει επίσης επενδύσεις σε υποδομές, δίκτυα και βιομηχανία σχετική με την άμυνα.

Γερμανία: Ο μεγαλύτερος «λογαριασμός» στην Ευρώπη

Η Γερμανία (βαθμολογία AAA/Σταθερό) σήμερα δαπανά το 1,2% του ΑΕΠ της για την άμυνα (περίπου το 10,5% του προϋπολογισμού της). Για να πιάσει τον παλαιό στόχο του 2% του ΑΕΠ, βασίστηκε σε ειδικό ταμείο 100 δισ. ευρώ που ιδρύθηκε το 2022.

Μετά την τροποποίηση του «φρένου χρέους» στο Σύνταγμα της Γερμανίας τον Μάρτιο του 2025, η χώρα θα μπορέσει να αυξήσει τις δαπάνες μέσω νέου δανεισμού. Χωρίς επανακατανομή δαπανών, αυτό θα σήμαινε πρόσθετο δανεισμό άνω των 100 δισ. ευρώ ετησίως.

Αντίστοιχα, εάν η Γερμανία δεν δανειστεί επιπλέον, θα χρειαζόταν να διαθέσει σχεδόν το 17% των εσόδων της κεντρικής κυβέρνησης για να καλύψει τη διαφορά — ποσοστό υπερδιπλάσιο από αυτό της Γαλλίας (8%), της Ιταλίας (7%) και του Ηνωμένου Βασιλείου (3%).

Ισπανία και Βέλγιο ζητούν «ευελιξία» στον στόχο

Η Ισπανία (Α/Σταθερό), αν δεν είχε εξασφαλίσει εξαίρεση από τον νέο στόχο, θα αντιμετώπιζε τον δεύτερο μεγαλύτερο αντίκτυπο, με πρόσθετες ανάγκες ίσες με το 11,4% των εσόδων της.

Η Βελγική κυβέρνηση (ΑΑ-/Αρνητική), λόγω των χαμηλών της αμυντικών δαπανών, έχει επίσης ζητήσει περισσότερη ευελιξία, καθώς θα πρέπει να διαθέσει το 8,7% των εσόδων της για να καλύψει το νέο πλαίσιο.

Σε απόλυτους αριθμούς, η Γερμανία εμφανίζει το μεγαλύτερο έλλειμμα στις αμυντικές της δαπάνες: περίπου 106 δισ. δολάρια ετησίως μετά την εξάντληση του ταμείου των 100 δισ. ευρώ — πάνω από τα διπλάσια σε σύγκριση με την Ιταλία (46 δισ.), τη Γαλλία (45 δισ.), το Ηνωμένο Βασίλειο (41 δισ.) και την Ισπανία (37 δισ.).

Η αύξηση αμυντικών δαπανών πιέζει τις αξιολογήσεις – ακόμη και με ευελιξία στους κανόνες της ΕΕ

Πολλές χώρες ήδη δυσκολεύονται να μειώσουν τα ελλείμματα κάτω από το 3% του ΑΕΠ, όπως απαιτούν οι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ. Παρότι οι κανόνες έχουν χαλαρώσει, ώστε να αποφευχθούν διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος (EDP), οι επιπλέον δαπάνες άμυνας καθιστούν ακόμη πιο δύσκολη την δημοσιονομική εξυγίανση.

Χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ιταλία, που βρίσκονται ήδη σε διαδικασία EDP, αναμένεται να αντιμετωπίσουν σημαντικές προκλήσεις προσαρμογής.

Αντίθετα, η Γερμανία είναι μεταξύ των λίγων κρατών-μελών που μπορούν να απορροφήσουν τον δημοσιονομικό «κραδασμό», μαζί με κράτη που ήδη πλησιάζουν ή υπερβαίνουν τον στόχο — όπως η Ελλάδα, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής — καθώς και κράτη με μεγαλύτερο δημοσιονομικό περιθώριο, όπως η Πορτογαλία και τα ΑΑΑ-αξιολογημένα μέλη.

Η γερμανική κυβέρνηση σκοπεύει να αυξήσει τις συνολικές αμυντικές δαπάνες στο 2,4% του ΑΕΠ το 2025 και να φτάσει στο 3,5% έως το 2029. Χωρίς προσαρμογή του προϋπολογισμού, το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από 63% το 2024 σε πάνω από 70% το 2030.

Ανομοιογενής ρυθμός εφαρμογής στην Ευρώπη – και διαφοροποίηση απειλών

Οι ρυθμοί αύξησης των δαπανών θα διαφέρουν σημαντικά ανά την Ευρώπη. Οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης αναμένεται να προχωρήσουν πιο γρήγορα, ενώ χώρες του Νότου όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία θα ακολουθήσουν πιο σταδιακή προσέγγιση. Η Ισπανία, με την απόφασή της να εξαιρεθεί από τον νέο στόχο, υποδηλώνει και τη διαφορετική αντίληψη κινδύνου που επικρατεί ανά περιοχή.

Από την πλευρά των οίκων αξιολόγησης, η ανάλυση δεν περιορίζεται μόνο στην τήρηση των κανόνων αλλά εξετάζει ευρύτερα τη δημοσιονομική ισορροπία, τη βιωσιμότητα των τόκων και την προοπτική του χρέους μεσοπρόθεσμα.

Κοινή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση: Ένα νέο κεφάλαιο στην ευρωπαϊκή ενοποίηση;

Καθώς οι δυνατότητες πολλών κρατών-μελών εξαντλούνται, προωθείται πλέον η κεντρική ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για την άμυνα. Η ΕΕ (ΑΑΑ/Σταθερό) έχει εγκρίνει τον νέο μηχανισμό Security Action for Europe (SAFE), ο οποίος θα προσφέρει γραμμή χρηματοδότησης 150 δισ. ευρώ μέσω κοινοτικού δανεισμού.

Τα δάνεια αυτά, διάρκειας έως 45 ετών και με 10ετή περίοδο χάριτος, προσφέρουν χαμηλότερα επιτόκια και περισσότερη ευελιξία για τα κράτη. Το πρόγραμμα θα αυξήσει τις εκδόσεις ευρωομολόγων (ήδη στα 662 δισ. ευρώ ως τον Ιούνιο 2025) και θα ενισχύσει το βάρος των τόκων στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, ιδίως μετά το 2028.

Παράλληλα, εξετάζονται νέες πρωτοβουλίες όπως:

• Το European Defence Industry Programme (EDIF) με έως 1,5 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις ως το 2027.
• Η ίδρυση Ευρωπαϊκής Τράπεζας Εξοπλισμών, με βάση το μοντέλο της EBRD.
• Και μια ευρύτερη Defence, Security & Resilience (DSR) Bank, για ενίσχυση της κοινής προμήθειας, αποθήκευσης και βιομηχανικής παραγωγής.