Περιφερειακά κέντρα τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας

Οι Βιομηχανικές Περιοχές (ΒΙ.ΠΕ) αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του ‘70 ως οργανωμένοι υποδοχείς για την ανάπτυξη της βιομηχανίας και τη ταχύτερη μεγέθυνση της οικονομίας της χώρας. Παραμένει για πενήντα χρόνια η κυρία εθνική στρατηγική για τόνωση της οικονομικής παραγωγικής δραστηριότητας στη περιφέρεια. Η εγκατάσταση σε μια ΒΙ.ΠΕ διασφαλίζει την απρόσκοπτη και ποιοτική λειτουργία της επιχείρησης, χωρίς τα προβλήματα της εκτός σχεδίου δόµησης, σε ένα καθαρό, λειτουργικό και ορθολογικά οργανωμένο περιβάλλον με τις αναγκαίες υποδομές για τη παραγωγική διαδικασία.

Αυτή τη στιγμή λειτουργούν 29 ΒΙ.ΠΕ σε όλη τη χώρα με περίπου 2400 επιχειρήσεις και 40000 χιλιάδες εργαζόμενους, ενώ η συνολική επίδραση της επιχειρηματικής δραστηριότητας τους στο ΑΕΠ της χώρας ανέρχεται σε €9,7 δις. Με βάση πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, πάρα τα σχετικά πλεονεκτήματα οι ΒΙ.ΠΕ δεν πρόσφεραν ακόμη το αναμενόμενο οικονομικό αποτέλεσμα. Αυτό βέβαια σχετίζεται και με την ευρύτερη υποβάθμιση της ελληνικής βιομηχανίας τις τελευταίες δεκαετίες.  Άρα είναι αναγκαία η περαιτέρω ενίσχυση τους μέσω του εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου και παροχή κινήτρων για τη μετεγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων σε αυτούς.

Στο άρθρο αυτό προτείνεται μια συμπληρωματική εθνική δράση δημιουργίας οργανωμένων υποδοχέων αλλά με έμφαση στην οικονομία της γνώσης, σε συγκεριμένες γεωγραφικές περιοχές της χώρας με την αξιοποίηση των τοπικών πανεπιστημίων και δημιουργία θέσεων εργασίας αποκλειστικά για επιστήμονες υψηλού επιπέδου σε τομείς τεχνολογικής πρωτοπορίας. Τα περιφερειακά κέντρα τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας σε περιοχές της χώρας με ποιοτικά πανεπιστημιακά τμήματα και ακαδημαϊκό προσωπικό, μπορεί να συμβάλουν καθοριστικά στην προσέλκυση επενδύσεων, την ενίσχυση της περιφερειακής οικονομικής δραστηριότητας και τη προσέλκυση επιστημονικού προσωπικού για μόνιμη κατοικία εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης.

Υπάρχουν συγκεκριμένες περιοχές στην περιφέρεια, με ποιοτικά πανεπιστημιακά τμήματα και ακαδημαϊκό προσωπικό διεθνώς αναγνωρισμένο, που μπορούν να προσελκύσουν μεγάλες (διεθνείς) τεχνολογικές επιχειρήσεις και να ιδρύσουν κέντρα έρευνας και ανάπτυξης, αλλά και νέες καινοτόμες νεοφυείς επιχειρήσεις με διασύνδεση με τη έρευνα που γίνεται στο τοπικό πανεπιστήμιο. Αυτός είναι ο σύγχρονος τρόπος προσέλκυσης παραγωγικών επενδύσεων στην περιφέρεια και γενικά ο τρόπος αναβάθμισης της κοινωνικής ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας με τη δημιουργία νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας.

Με βάση τον ακαδημαϊκό χάρτη της χώρας, πέρα από την Αττική και τη Θεσσαλονίκη που έχουν ήδη προσελκύσει τέτοιες επενδύσεις, υπάρχουν επτά περιοχές που μπορούν να εξελιχθούν (σε κάποιες έγιναν ήδη τα πρώτα βήματα με θετικά αποτελέσματα) σε περιφερειακά κέντρα έρευνας και ανάπτυξης μεγάλων διεθνών καινοτόμων τεχνολογικών επιχειρήσεων αλλά και νέων δυναμικών νεοφυών επιχειρήσεων: Πάτρα, Ιωάννινα-Κέρκυρα, Ηράκλειο-Χανιά, Λάρισα-Βόλος, Ξάνθη-Καβάλα, Νησιά του Αιγαίου, Κοζάνη-Καστοριά.

Σε αυτές τις επτά περιοχές λειτουργούν 13 πανεπιστήμια με 69 προπτυχιακά προγράμματα στις επιστημονικές περιοχές STEM (Science Technology Engineering & Mathematics) και 169 μεταπτυχιακά προγράμματα σε κατευθύνσεις αιχμής. Ο ετήσιος αριθμός εισακτέων σε αυτά τα προπτυχιακά προγράμματα ξεπερνάει τους 11.000. Άρα αν καλυτερέψει ο ρυθμός αποφοίτησης στα προπτυχιακά προγράμματα και τα συγκεκριμένα  πανεπιστήμια  προσελκύσουν μεταπτυχιακούς φοιτητές από άλλες γεωγραφικές περιοχές, τότε υπάρχει το αναγκαίο ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό για την ανάπτυξη και επιτυχή λειτουργία των περιφερειακών αυτών κέντρων καινοτομίας.

Προτείνεται τα κέντρα αυτά να συνεργάζονται με τα τοπικά πανεπιστήμια, να προσλαμβάνουν νέους απόφοιτους κυρίως από τις τοπικές σχολές και να τους εντάσσουν σε οργανωμένα προγράμματα επανειδίκευσης σε ψηφιακές ειδικότητες υψηλής ζήτησης (π.χ. AI αναλυτές, προγραμματιστές λογισμικού, αναλυτές μεγάλων δεδομένων, υπεύθυνοι κυβερνοασφάλειας κ.λ.π.) με καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Παράλληλα, προτείνεται η συνεργασία με ποιοτικές ερευνητικές ομάδες των τοπικών πανεπιστημίων σε κοινά ερευνητικά προγράμματα, αλλά και με τεχνολογικές startups σε κοινές πρωτοβουλίες αξιοποίησης των καινοτομιών τους.

Αυτή η οργανωμένη δράση θα ενισχύσει επίσης τη θέση των περιφερειακών σχολών, όσον αφορά την επιλογή τους απο πρωτοετείς φοιτητές, απέναντι στον ανταγωνισμό από τα μη-κρατικά πανεπιστήμια με δημοφιλείς σχολές στα δυο μεγάλα αστικά κέντρα. Για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι αναγκαία η οργάνωση σύγχρονων φοιτητικών εστιών που θα μειώσουν τα κόστη φοίτησης και άρα θα ενισχυθεί η συστηματική φοίτηση των εγγεγραμμένων φοιτητών.

Για τη βιώσιμη ανάπτυξη των περιφερειακών κέντρων  τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας σε διεθνείς κόμβους επιχειρηματικότητας, πέρα από τα τοπικά πανεπιστήμια με τους αποφοίτους τους και τα ερευνητικά εργαστήρια, θα πρέπει να υπάρχει η ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και δημόσιας διοίκησης στη δημιουργία ποιοτικών υποδομών κατοικίας και χώρων εργασίας (αξιοποιώντας πιθανόν τις τοπικές ΒΙ.ΠΕ), υψηλής ποιότητας ψηφιακές υποδομές διασύνδεσης, σύγχρονες υποδομές εκπαίδευσης και υγείας για τους εργαζόμενους και τις οικογένειες τους, καθώς και εύκολης πρόσβασης και παγκόσμιας δικτύωσης μέσω διεθνών αεροδρομίων.

[Το άρθρο αυτό είναι από το βιβλίο ‘100+ Παρεμβάσεις’ του συγγραφέα με τις εκδόσεις Σιδέρη, Ιούνιος 2025]

Καθηγητής Γεώργιος Ι. Δουκίδης, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών