Το πλαφόν μεικτού κέρδους θεσπίστηκε αρχικά με το άρθρο 64 του ν. 4876/2021, ενώ τροποποιήθηκε και παρατάθηκε διαδοχικά με το άρθρο 50 του ν. 4903/2022, το άρθρο 54 του ν. 5045/2023, και το άρθρο 51 του ν. 5194/2025. Η ισχύς του έληξε στις 30 Ιουνίου 2025. Το μέτρο απαγόρευε την αποκόμιση μεικτού κέρδους άνω του επιπέδου της 31ης Δεκεμβρίου 2021 σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες.
Αξίζει να θυμηθούμε ότι το πλαφόν θεσπίστηκε λίγο μετά την έναρξη της πληθωριστικής κρίσης, τον Δεκέμβριο του 2021. Έκτοτε έχουν περάσει 42 συνεχόμενοι μήνες με θετικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, ενώ ένας επιπλέον παράγοντας έχει επιδεινώσει το κόστος διαβίωσης: το κόστος της στέγης που έχει ήδη πάρει εφιαλτικές διαστάσεις για τον εργαζόμενο και την οικογένεια που χρειάζεται να ενοικιάσει ή να αποκτήσει κατοικία.
Μετά την κατάργηση του πλαφόν και παρά τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις των αρμοδίων, παραμένει ασαφές εάν η πολιτεία διαθέτει επαρκές νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση φαινομένων αισχροκέρδειας. Ο λόγος είναι ότι έχουν ήδη καταργηθεί θεσμοί και αγορανομικές διατάξεις, όπως το άρθρο 405 του παλαιού Ποινικού Κώδικα, στο πλαίσιο της ευρύτερης συμμόρφωσης με την κυρίαρχη αντίληψη στην ΕΕ, σύμφωνα με την οποία οι αγορές αυτορυθμίζονται μέσω του ανταγωνισμού.
Ωστόσο, πόσο ρεαλιστική είναι αυτή η προσδοκία αποτελεσματικής αυτορρύθμισης σε αγορές με ολιγοπωλιακή δομή, στρατηγική αλληλεξάρτηση και συγκλίνουσα συμπεριφορά;
Σε αυτό το πλαίσιο έχουν εκφραστεί σοβαρές ανησυχίες πως η κατάργηση του μέτρου μπορεί να προκαλέσει ένα νέο κύμα ακρίβειας, το οποίο θα προστεθεί στις ήδη συσσωρευμένες ανατιμήσεις της περιόδου 2021–2025. Η συλλογιστική αυτή υπονοεί ότι το πλαφόν συνέβαλε στη συγκράτηση των τιμών και ότι χωρίς αυτό, οι αυξήσεις θα ήταν ακόμα μεγαλύτερες.
Αλλά είναι τελικά αυτές οι ανησυχίες δικαιολογημένες;
Οι επικριτές του μέτρου αντιτείνουν πως το πλαφόν μεικτού κέρδους δεν μπορεί να αποτελεί μόνιμη λύση. Το θεωρούν υπερβολικά παρεμβατικό και κατάλληλο μόνο για την αντιμετώπιση προσωρινών κρίσεων. Αναμφίβολα, ένα μέτρο που περιορίζει το περιθώριο κέρδους δεν έχει θέση σε μία ελεύθερη αγορά που λειτουργεί υπό κανονικές συνθήκες.
Ωστόσο, τίθεται το ερώτημα: έχουν πράγματι εκλείψει οι λόγοι που επέβαλαν την εφαρμογή του;
Ανεξάρτητα από το αν το συγκεκριμένο μέτρο ήταν ορθό, ανεπαρκές ή υπερβολικό, η ανάγκη ύπαρξης ενός αξιόπιστου και ελάχιστα γραφειοκρατικού πλαισίου προστασίας του καταναλωτή παραμένει, ειδικά σε σχέση με το κόστος βασικών αγαθών.
Σε κάθε περίπτωση, το ερώτημα εάν η κατάργηση του πλαφόν θα προκαλέσει νέο κύμα ακρίβειας θα απαντηθεί στην πράξη μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Όλες οι πλευρές, επικριτές και υποστηρικτές του μέτρου, εύχονται αυτό να μην συμβεί.
Το μόνο βέβαιο προς το παρόν είναι ότι η αντοχή και η υπομονή των περισσότερων καταναλωτών έχουν εξαντληθεί δημιουργώντας αισθητή και μετρήσιμη κοινωνική δυσαρέσκεια. Και όπως δείχνουν τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, ο πληθωρισμός του Ιουνίου αυξήθηκε στο 3,6%, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη μηνιαία αύξηση στην ευρωζώνη.
Ο Γεώργιος Μπάλτας είναι Καθηγητής του Τμήματος Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών