BRICS: Πώς «μπαίνουν» στα κενά που αφήνουν οι ΗΠΑ υπό τον Τραμπ

Οι ηγέτες των BRICS που συναντώνται στο Ρίο αυτό το Σαββατοκύριακο για σύνοδο κορυφής που διοργανώνει ο Βραζιλιάνος πρόεδρος Λούλα ντα Σίλβα αναμένεται να υπογράψουν μια κοινή δήλωση που θα καταδικάζει «την άνοδο των αδικαιολόγητων μονομερών προστατευτικών μέτρων» και την «αδιάκριτη αύξηση» των δασμών.

Η τελική διατύπωση είναι απίθανο να αναφέρει άμεσα τις ΗΠΑ. Αλλά η ομάδα στέλνει ένα αδιαμφισβήτητο μήνυμα στην κυβέρνηση Τραμπ την παραμονή της προθεσμίας της 9ης Ιουλίου για την έναρξη ισχύος των δασμών του.

Όλα τα μέλη των BRICS συμφωνούν ότι «αυτοί οι δασμοί δεν είναι παραγωγικοί», δήλωσε σε συνέντευξή στο Bloomberg της η πρέσβειρα Ξολίσα Μαμπόνγκο, επικεφαλής διαπραγματευτής της Νότιας Αφρικής. «Δεν είναι καλοί για την παγκόσμια οικονομία. Δεν είναι καλοί για την ανάπτυξη».

Καθώς ο Τραμπ αποξενώνει τους παραδοσιακούς συμμάχους και επιδιώκει την ατζέντα του «Πρώτα η Αμερική», οι BRICS επιδιώκουν να καταλάβουν το έδαφος που έχει παραχωρήσει ο Αμερικανός πρόεδρος. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι BRICS, που επί μακρόν θεωρούνταν εναλλακτική λύση στην παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, τώρα προβάλλεται ως υπερασπιστής των ίδιων βασικών αξιών, συμπεριλαμβανομένου του ελεύθερου εμπορίου και της πολυμέρειας.

Η Κίνα θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για να «ενισχύσει τη στρατηγική εταιρική σχέση των BRICS και να διαφυλάξει την πολυμέρεια», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, Μάο Νινγκ, σε ενημέρωση στο Πεκίνο την Τετάρτη.

Ακόμα και με τον Τραμπ να παρέχει ορισμένα στοιχεία ενότητας, η ομάδα BRICS είναι πιθανό να μην καταφέρει να ασκήσει την παγκόσμια επιρροή που τα μέλη της επιδιώκουν.

Σι και Πούτιν δεν θα παραστούν

Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ απουσιάζει από τη συνάντηση των BRICS. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν θα παραστεί για να αποφύγει να βάλει την κυβέρνηση της Βραζιλίας στη δυσάρεστη θέση να συλλάβει έναν πρόεδρο που καταζητείται για εγκλήματα πολέμου.

Η αρχική ομάδα που ίδρυσε την BRICS το 2009, υποφέρει εδώ και καιρό από την έλλειψη κοινών αξιών μεταξύ των μελών της.

Η ταχεία επέκτασή της, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας, του Ιράν, της Ινδονησίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ενίσχυσε την εκπροσώπησή της, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ και περίπου το μισό του πληθυσμού του πλανήτη – αλλά απειλεί να την κάνει ακόμη λιγότερο συνεκτική.

Όπως διαπιστώνει η Χιμένα Ζουνίγκα γεωοικονομική αναλύτρια για την Λατινική Αμερικής στο Bloomberg Economics θεωρεί ότι η ομάδα αποκτά συνοχή κυρίως από την κοινή αίσθηση ότι οι αναδυόμενες αγορές θα πρέπει να έχουν μια πιο δυνατή φωνή στην παγκόσμια τάξη και την επιθυμία να οικοδομήσουν έναν πολυπολικό κόσμο. Ελλείψει όμως μιας σαφέστερης κοινής ατζέντας, η γεωπολιτική βαρύτητα της ομάδας πιθανότατα θα συνεχίσει να αυξάνεται μόνο σταδιακά, σύμφωνα με το οικονομικό της βάρος ή, ενδεχομένως, την περαιτέρω επέκτασή της.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το μπλοκ είναι διχασμένο στις αναφορές στον πόλεμο, με τη Ρωσία και την Κίνα να είναι κατά οποιασδήποτε σημαντικής αναφοράς. Η Αίγυπτος πιέζει για μια αναφορά στην ειρήνη και την ασφάλεια στη Μέση Ανατολή, δηλαδή την επίλυση του πολέμου στα σύνορά της στη Γάζα.

Η επιθετικότητα του Τραμπ προσφέρει στο μπλοκ ένα δίλημμα. Ενώ οι δασμοί του δίνουν ένα βαθμό κοινής έδρασης, ορισμένα μέλη είναι πρόθυμα να διατηρήσουν ισορροπία μεταξύ ΗΠΑ όσο και Κίνας.

Παραδόξως, η απειλή Τραμπ να επιβάλει δασμούς 100% στο μπλοκ εάν εγκαταλείψει το δολάριο στο διμερές εμπόριο έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη τοπικών συστημάτων πληρωμών και άλλων μέσων που μπορούν να διευκολύνουν το εμπόριο και τις επενδύσεις μεταξύ τους.

Το εμπόριο μεταξύ των πέντε αρχικών χωρών BRICS αυξήθηκε κατά 40% μεταξύ 2021 και 2024, φτάνοντας τα 740 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Ποιος θα ηγηθεί των BRICS

Η κυβέρνηση Λούλα είναι αισιόδοξη ότι οι ηγέτες θα σημειώσουν πρόοδο σε συλλογικές εναλλακτικές λύσεις.

Η ομάδα BRICS συζητά επίσης μηχανισμούς για την ενίσχυση της χρηματοδότησης για το κλίμα μεταξύ των μελών για πρώτη φορά, ανέφεραν αξιωματούχοι στο Bloomberg.

Η Κίνα συνεχίζει να συνεργάζεται με άλλα κράτη BRICS για το κλίμα, επίσης ως ένας τρόπος να δείξει ότι είναι ένας πιο φιλικός και πιο αξιόπιστος σύμμαχος από τις ΗΠΑ.

Από την πλευρά της, η Ινδία δεν βλέπει σημαντικά εμπόδια για μια κοινή δήλωση από τη σύνοδο κορυφής.

Ωστόσο, οι διαιρέσεις μεταξύ των μελών των BRICS – και ιδιαίτερα μεταξύ της παλιάς φρουράς και των νεοαφιχθέντων – θα μπορούσαν ακόμη να βγουν στην επιφάνεια.

Υπάρχουν επίσης εντάσεις που σιγοβράζουν μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών της ομάδας. Η Κίνα και η Ινδία ανταγωνίζονται και οι δύο για την ηγεσία των BRICS και του Παγκόσμιου Νότου συνολικά.

Σε μια εποχή που οι BRICS προσπαθούν να αποδείξουν ότι είναι κάτι περισσότερο από ένα πιασάρικο ακρωνύμιο, μια ακόμη απουσία Σι δεν έκανε καθόλου καλή εντύπωση.