Eλλάδα – Βουλγαρία: Πού υπάρχουν ευκαιρίες για το διμερές εμπόριο

Η Βουλγαρία αποτελεί τα τελευταία έτη και σε απόλυτους αριθμούς, τον σημαντικότερο οικονομικό και εμπορικό εταίρο της χώρας μας στα Βαλκάνια και έναν από τους σημαντικότερους παγκοσμίως, αναφέρει έκθεση της ελληνικής πρεσβείας στη Σόφια, την ώρα που η γειτονική χώρα θα καταστεί  το 21ο μέλος της ευρωζώνης από τον Ιανουάριο του 2026, με ισοτιμία ενός ευρώ προς 1,95583 λεβ.

Οι ελληνικές εξαγωγές προς τη Βουλγαρία ανήλθαν σε περίπου 2,834 δισ. ευρώ το 2024, μειωμένες από 3,462 δισ. ευρώ το 2023, ενώ οι βουλγαρικές εξαγωγές προς την Ελλάδα εκτιμώνται σε 2,520 δισ. ευρώ, έναντι 2,821 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2023. Παρά αυτές τις μειώσεις, η Βουλγαρία παραμένει ο σημαντικότερος οικονομικός και εμπορικός εταίρος της Ελλάδας στα Βαλκάνια και κατατάσσεται ως η τέταρτη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της Ελλάδας συνολικά, αντιπροσωπεύοντας το 5,9% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών μετά την Ιταλία, τη Γερμανία και την Κύπρο. Η διατηρούμενη εμπορική σχέση συμπληρώνει τις επενδυτικές ροές και ενισχύει την οικονομική αλληλεξάρτηση των δύο χωρών.

Το  2024 χαρακτηρίστηκε επίσης από τη διατήρηση ισχυρών ελληνικών επενδύσεων στη Βουλγαρία, με το απόθεμα των ΑΞΕ να υπερβαίνει τα 4,4 δισ. ευρώ και τις ετήσιες εισροές να προσεγγίζουν τα 300 εκ. ευρώ. Οι Έλληνες επενδυτές παραμένουν από τους σημαντικότερους ξένους συμμέτοχους στη βουλγαρική οικονομία, διατηρώντας διαφοροποιημένα συμφέροντα σε βασικούς οικονομικούς τομείς. Παράλληλα, οι βουλγαρικές επενδύσεις προς την Ελλάδα, αν και μικρότερης κλίμακας, παρουσιάζουν σταθερή αύξηση, αντανακλώντας την αυξανόμενη εξωστρέφεια των βουλγαρικών επιχειρήσεων.

Οι επενδύσεις

Παρά ορισμένες μειώσεις στον όγκο του διμερούς εμπορίου, η συνολική επενδυτική σχέση μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας παραμένει ισχυρή και στρατηγικής σημασίας για τις δύο χώρες. Η συνεχιζόμενη ευρωπαϊκή ενοποίηση, οι ρυθμιστικές βελτιώσεις και η γεωγραφική εγγύτητα αναμένεται να στηρίξουν περαιτέρω την εμβάθυνση των δεσμών ΑΞΕ στο μέλλον, προωθώντας την οικονομική ανάπτυξη και τη συνεργασία στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Παράλληλα, κατά το τουριστικό έτος 2024 ο συνολικός αριθμός των βούλγαρων πολιτών που επισκέφθηκαν την Ελλάδα αυξήθηκε κατά (+)1, 71% σε σχέση με το 2023, ανερχόμενος σε 2.923.765 βούλγαρους πολίτες, οι οποίοι επισκέφθηκαν κυρίως με οδικά μέσα την Ελλάδα κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο.

Οι κυριότεροι τομείς εμπορίου περιλαμβάνουν προϊόντα διατροφής, βιομηχανικά αγαθά, χημικά προϊόντα, μηχανήματα και εξοπλισμό

Ο αριθμός αυτός των επισκεπτών είναι ενδεικτικός των παραδοσιακά πολύ υψηλών αριθμών εισερχόμενων από τη Βουλγαρία επισκεπτών και προσεγγίζει τα επίπεδα της πρό πανδημίας περιόδου. Σημειώνεται ότι κατά την περίοδο από το έτος 2014 έως και το έτος 2019 κατεγράφη μια τάση ραγδαίας αύξησης του εισερχόμενου τουρισμού από Βουλγαρία.

Η εξέλιξη αυτή συνδέεται άμεσα και με το γεγονός της σημαντικής αύξησης που παρατηρείται σε αγορά ακινήτων (κυρίως εξοχικές κατοικίες) στην Ελλάδα από βούλγαρους πολίτες καθώς και σε βουλγαρικές επενδύσεις στον εν Ελλάδι ξενοδοχειακό κλάδο. Ο μεγαλύτερος όγκος των βούλγαρων ταξιδιωτών εισέρχεται στην Ελλάδα για λόγους αναψυχής και διακοπών.

Οι τομείς με προοπτικές

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έκθεσης, η προοπτική ανάπτυξης του διμερούς εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας παρουσιάζει σημαντικές δυνατότητες, οι οποίες βασίζονται στην ιστορική συνεργασία, τη γεωγραφική γειτνίαση, την ένταξη και των δύο χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και στις σύγχρονες οικονομικές και ενεργειακές εξελίξεις στην περιοχή των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Ο Όμιλος ΔΕΗ ξεκίνησε την κατασκευή φωτοβολταϊκού σταθμού «Colosseum» ισχύος 165 MWp στην περιοχή Stara Zagora της κεντρικής Βουλγαρίας

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους κορυφαίους προορισμούς των βουλγαρικών εξαγωγών, ενώ παράλληλα αποτελεί και σημαντική πηγή εισαγωγών για τη βουλγαρική αγορά. Οι κυριότεροι τομείς εμπορίου περιλαμβάνουν προϊόντα διατροφής, βιομηχανικά αγαθά, χημικά προϊόντα, μηχανήματα και εξοπλισμό, καθώς και ενεργειακά προϊόντα.

Παρά τις πρόσφατες μικρές μειώσεις στον όγκο του εμπορίου, η δυναμική των οικονομικών σχέσεων παραμένει ισχυρή, με σημαντικά περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης. Στον τομέα των υπηρεσιών, η συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας παρουσιάζει ιδιαίτερη δυναμική, ειδικά στους κλάδους του τουρισμού, των μεταφορών, της ενέργειας και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Η  METLEN ανακοίνωσε την υπογραφή μη δεσμευτικής συμφωνίας σχετικά με την προοπτική εξαγοράς ποσοστού 75% του τομέα εμπορίας ενέργειας της εταιρείας Most Energy JSC

Η τουριστική κίνηση μεταξύ των δύο χωρών παραμένει έντονη, με εκατοντάδες χιλιάδες ταξιδιώτες να διακινούνται ετησίως, γεγονός που ενισχύει την ανταλλαγή υπηρεσιών και την τοπική οικονομία. Επιπλέον, η ανάπτυξη των υποδομών μεταφορών και η βελτίωση των οδικών και σιδηροδρομικών συνδέσεων ενισχύουν τη συνδεσιμότητα και διευκολύνουν το εμπόριο και την κινητικότητα των επιχειρήσεων και πολιτών.

Ένας από τους πιο σημαντικούς τομείς που αναμένεται να συμβάλει στην περαιτέρω ενίσχυση του διμερούς εμπορίου είναι ο τομέας της ενέργειας. Η Βουλγαρία και η Ελλάδα συνεργάζονται στενά στην υλοποίηση έργων υποδομής, όπως ο αγωγός φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB), ο οποίος αποτελεί κομβικό σημείο για τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας στην περιοχή και την ενεργειακή ασφάλεια της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Επιπλέον, η ελληνική εταιρεία Helleniq Energy έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στη Βουλγαρία, ενισχύοντας τη συνεργασία στον τομέα των ΑΠΕ και συμβάλλοντας στην πράσινη μετάβαση των δύο χωρών. Η εταιρεία METLEN (Όμιλος Μυτιληναίου) ανακοίνωσε την υπογραφή μη δεσμευτικής συμφωνίας σχετικά με την προοπτική εξαγοράς ποσοστού 75% του τομέα εμπορίας ενέργειας της εταιρείας Most Energy JSC, οποία εδρεύει στη Σόφια. Σημειώνεται ότι εν λόγω συμφωνία αφορά αποκλειστικά τον τομέα εμπορίας ενέργειας της Most Energy και δεν περιλαμβάνει τα έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας (Battery Energy Storage Systems – BESS) που ανήκουν στην εν λόγω εταιρεία.

Επίσης πριν από περίπου τρεις μήνες ο Όμιλος ΔΕΗ ξεκίνησε την κατασκευή φωτοβολταϊκού σταθμού «Colosseum» ισχύος 165 MWp στην περιοχή Stara Zagora της κεντρικής Βουλγαρίας, καθώς και σταθμού αποθήκευσης ενέργειας ονομαστικής ισχύος 25 MW και χωρητικότητας 55 MWh, πλησίον του φωτοβολταϊκού πάρκου. Παράλληλα, ο Όμιλος λειτουργεί ήδη το αιολικό πάρκο Garda ισχύος 18 MW στη βόρεια Βουλγαρία. Η ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας αναμένεται να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για το εμπόριο υπηρεσιών και τεχνολογίας, καθώς και για επενδύσεις σε υποδομές.

Για να αξιοποιηθούν πλήρως οι προοπτικές ανάπτυξης του διμερούς εμπορίου, κρίνεται απαραίτητη η ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η λειτουργία και περαιτέρω εμβάθυνση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, που αποτελεί έναν αποτελεσματικό μηχανισμό διαλόγου και συντονισμού, είναι κρίσιμη. Μέσω του Συμβουλίου αυτού μπορούν να επιτευχθούν συντονισμένες δράσεις για την άρση εμποδίων στο εμπόριο, την προώθηση κοινών επενδυτικών σχεδίων και την ενίσχυση της επιχειρηματικής δικτύωσης. Επιπλέον, προτείνεται η σύσταση κοινών επιτροπών και ομάδων εργασίας σε θεματικούς τομείς όπως το εμπόριο, οι μεταφορές, η ενέργεια, η τεχνολογία και ο πολιτισμός, με στόχο την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, την παρακολούθηση της εφαρμογής συμφωνιών και την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων.

Ενίσχυση της συνεργασίας

Η ενίσχυση της συνεργασίας σε επίπεδο τοπικών και περιφερειακών αρχών, καθώς και η προώθηση διασυνοριακών προγραμμάτων χρηματοδότησης, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση της συνδεσιμότητας και της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Η βελτίωση του επενδυτικού κλίματος αποτελεί επίσης βασικό άξονα για την προώθηση του διμερούς εμπορίου και των επενδύσεων. Η απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης, η διαφάνεια στη φορολογική πολιτική και η ενίσχυση της δικαστικής προστασίας των επενδυτών μπορούν να αυξήσουν την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και να προσελκύσουν νέους επενδυτές. Ειδικά στον τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η παροχή τεχνικής υποστήριξης και η διευκόλυνση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση θα ενισχύσουν την εξωστρέφεια και την ανταγωνιστικότητα.

Τέλος, η προώθηση της πολιτιστικής και εκπαιδευτικής συνεργασίας μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων. Η ανταλλαγή εμπειριών, η συνεργασία σε ερευνητικά προγράμματα και η ανάπτυξη κοινών εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών θα δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τη διαμόρφωση στενότερων δεσμών μεταξύ των επιχειρηματικών κοινοτήτων και των πολιτών των δύο χωρών.

Επιδιώκεται η αντιμετώπιση του φαινομένου της υψηλής ανεργίας σε περιοχές εγγύτερα στην ελληνο-βουλγαρική μεθόριο

Η προοπτική ανάπτυξης του διμερούς εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας είναι ιδιαίτερα θετική, με σημαντικές ευκαιρίες σε πολλούς τομείς, όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, ο τουρισμός και οι τεχνολογίες. Η ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου συνεργασίας, η βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος και η προώθηση της πολιτιστικής ανταλλαγής αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την περαιτέρω εμβάθυνση των οικονομικών σχέσεων και την επίτευξη αμοιβαία επωφελών αποτελεσμάτων για τις δύο χώρες.

Προτάσεις

Πρόταση του Ελληνικού Επιχειρηματικού Συμβουλίου στη Βουλγαρία (HBCB) προς την πολιτική ηγεσία περί θέσπισης ειδικού καθεστώτος παροχής φορολογικών κινήτρων σε νέους έλληνες επιστήμονες που επιθυμούν να έρθουν να εργασθούν στη Βουλγαρία για έλληνα εργοδότη.

Ειδικότερα, η πρόταση αναφέρεται στη θέσπιση ειδικής πρόβλεψης για αμοιβές ή εισοδήματα από τη Βουλγαρία, έτσι ώστε να μην υπάρχει καμία επιπλέον επιβάρυνση στη φορολογία εισοδήματος στην Ελλάδα (σύμφωνα με την τρέχουσα ελληνική φορολογική νομοθεσία, εάν ο Έλληνας εργαζόμενος έχει ζωτικά συμφέροντα στην Ελλάδα, δεν δύναται να μεταφέρει την φορολογική του έδρα σε άλλη χώρα – π.χ. Βουλγαρία – και επιβάλλεται να φορολογηθεί για το σύνολο του εισοδήματός του με τον ισχύοντα ελληνικό φορολογικό συντελεστή, γεγονός το οποίο αποτελεί ισχυρό ανασταλτικό παράγοντα και αντικίνητρο καθ’ όσον το καθαρό εισόδημα δεν επαρκεί για την κάλυψη του κόστους της προσωπικής μετακίνησης ή όταν απαιτείται ακόμα και μία στοιχειώδης προσωρινή εγκατάσταση).

Το προτεινόμενο αυτό μέτρο μπορεί να έχει συγκεκριμένη διάρκεια για κάθε έναν εργαζόμενο, για παράδειγμα μπορεί να τύχει ειδικής ρύθμισης μόνο τα πρώτα δύο ή τρία χρόνια έως ότου καταφέρει να απασχοληθεί σε παρόμοια εργασία στην ελληνική επικράτεια. Άλλες χώρες όπως η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Κύπρος έχουν αντιμετωπίσει παρόμοιες καταστάσεις παρέχοντας φορολογικά κίνητρα σε νέους επιστήμονες, όταν εργοδοτούνται στο εξωτερικό για αλλοδαπό εργοδότη.

Επιδιώκεται, μεταξύ άλλων, η αντιμετώπιση του φαινομένου της υψηλής ανεργίας σε περιοχές εγγύτερα στην ελληνο-βουλγαρική μεθόριο (κυρίως γεωγραφική περιοχή Βορείου Ελλάδος) μέσω της εύρεσης εργασίας για τους νέους Έλληνες  επιστήμονες που διαφορετικά είναι πιθανόν είτε να υποαπασχοληθούν στην Ελλάδα είτε να επιλέξουν λύσεις σε χώρες όπως η Γερμανία και οι ΗΠΑ.

Με αυτό τον τρόπο και αποκαθίσταται η επαγγελματική τους εξέλιξη χωρίς να χρειασθεί να ξενιτευτούν και τα έσοδα από το ΦΠΑ και την οικογενειακή κατανάλωση παραμένουν στη χώρα μας και η ελληνική επιχειρηματική παρουσία ενισχύεται σε χώρες ενδιαφέροντος για τη χώρα μας όπως τα Βαλκάνια, με αποτέλεσμα να συντηρούνται θύλακες επιχειρηματικής δραστηριότητας και εργασιακής εξειδίκευσης που μπορούν – μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν – να ενισχύσουν την ανάπτυξη της Ελλάδας κυρίως στη γεωγραφικά και πολιτικά «ευαίσθητη» περιοχή της Μακεδονίας.

Το μέτρο αυτό προτείνεται με σκοπό την αντιμετώπιση του «φλέγοντος» προβλήματος έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού, ειδικευμένου ή μη, οποίο αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των ελληνικών συμφερόντων επιχειρήσεων – και όχι μόνον – στη Βουλγαρία.