Τι κοινό μπορεί να έχουν ένας φόνος, ένας διάσημος σκηνοθέτης και οι αγορές; Εκ πρώτης όψεως καμία. Ωστόσο, αν παρατηρήσει κανείς την εικόνα των αγορών τους τελευταίους μήνες θα διαπιστώσει κάποιες ενδιαφέρουσες ομοιότητες, που όλες συγκλίνουν στο φαινόμενο… Rashomon.
Μάλιστα σε πρόσφατο άρθρο τους οι Financial Times, κάνουν έναν αρκετά επιτυχημένο παραλληλισμό, επιχειρώντας να εξηγήσουν το πώς οι αγορές αγνοούν τα πιο δραματικά πολιτικά και οικονομικά γεγονότα. Πράγματι, πανδημίες, πόλεμοι, η ανατροπή του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος, η άνοδος του δεξιού εθνικισμού και του αριστερού λαϊκισμού, τίποτα δεν φαίνεται να εκτροχιάζει το ζωώδες ένστικτο των επενδυτών.
Παρά τις κατά καιρούς ρευστοποιήσεις που γυρνούν στο κόκκινο τους δείκτες, η μεγάλη εικόνα αφηγείται ένα ξεχωριστό success story για τις μετοχές, οι οποίες κατακτούν νέες κορυφές.
Τελικά, όλα είναι θέμα οπτικής και πώς αντιλαμβάνεται κανείς τα δεδομένα… Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε (Così è (se vi pare), όπως το θέτει και ο Λουίτζι Πιραντέλλο, στο τρίπρακτο θεατρικό έργο του που παρουσιάστηκε το 1917 στο Μιλάνο και θέτει με πολύ έξυπνο τρόπο το ζήτημα της σχετικότητας της «αλήθειας».
Επιστρέφοντας στο Rashomon effect, είναι το φαινόμενο της αναξιοπιστίας των αυτόπτων μαρτύρων. Πήρε το όνομά του, από την ιαπωνική ταινία του Ακίρα Κουροσάβα του 1950, Ρασομόν, στην οποία ένας φόνος περιγράφεται με τέσσερις αντιφατικούς τρόπους από τέσσερις μάρτυρες.
Έχει χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος αφήγησης και γραφής στον κινηματογράφο, όπου σε ένα γεγονός δίνονται αντιφατικές ερμηνείες ή περιγραφές από τα εμπλεκόμενα άτομα, παρέχοντας έτσι διαφορετικές οπτικές γωνίες και απόψεις για το ίδιο περιστατικό.
Ο όρος αναφέρεται στα κίνητρα, τον μηχανισμό και τα συμβάντα της αναφοράς σχετικά με την περίσταση και στις αμφισβητούμενες ερμηνείες των γεγονότων, στην ύπαρξη διαφωνιών σχετικά με τα στοιχεία των γεγονότων και στην υποκειμενικότητα έναντι της αντικειμενικότητας στην ανθρώπινη αντίληψη, μνήμη και αναφορά.
Τι συμβαίνει λοιπόν με τις αγορές; Οι απαντήσεις από αναλυτές, οικονομολόγους και traders, ακόμα και από κοινωνιολόγους και εκπροσώπους της πολιτικής σκηνής ποικίλουν. Και το συμπέρασμα στο οποίο μπορεί να καταλήξει κανείς είναι ότι μέχρι στερούμαστε ενός νέου οικονομικού αφηγήματος. Όπως εύστοχα γράφουν οι FT, ιστορικά, οι πολιτικές οικονομίες τείνουν να ορίζονται από μεγάλα, σαρωτικά αφηγήματα. Ο μερκαντιλισμός του 18ου αιώνα έδωσε τη θέση του στο laissez-faire του 19ου αιώνα, το οποίο τελικά δημιούργησε τον κεϋνσιανισμό, ο οποίος με τη σειρά του έδωσε τη θέση του στην επανάσταση Ρέιγκαν-Θάτσερ και τη νεοφιλελεύθερη εποχή.
Αλλά σήμερα δεν υπάρχει ένα ενιαίο αφήγημα για το πού βρισκόμαστε ή τι θα ακολουθήσει. Αντίθετα, υπάρχουν πολλαπλά ανταγωνιστικά αφηγήματα γύρω από την παγκοσμιοποίηση, τον πληθωρισμό, τις κεφαλαιαγορές, την πολιτική και την τεχνολογία.
Και όλα αυτά δημιουργούν ένα είδος φαινομένου Ρασομόν — τα ίδια δεδομένα και γεγονότα μπορούν να ερμηνευθούν με αντιφατικούς τρόπους από διαφορετικούς συμμετέχοντες στην αγορά.
Η ταινία
Για την ιστορία, το 1950, κυκλοφόρησε μια από τις ταινίες – σταθμούς στην ιστορία του ιαπωνικού κινηματογράφου. Αυτή ήταν το «Ρασομόν» («Η γκέισα και ο σαμουράι») του Ιάπωνα Ακίρα Κουροσάβα. Ένα φιλμ στα πρώτα χρόνια της καριέρας του, του οποίου το σενάριο έγραψε ο ίδιος ο σκηνοθέτης σε συνεργασία με τον επίσης σκηνοθέτη, σεναριογράφο και παραγωγό Σινόμπου Χασιμότο.
Η ιστορία διαδραματίζεται στην Ιαπωνία του 15ου αιώνα. Ένας ληστής ακινητοποιεί έναν σαμουράι για χάρη της όμορφης συζύγου του, την οποία επιθυμεί να κάνει δική του σύντροφο. Τελικά, ο σύζυγος θα βρεθεί νεκρός και από εκείνο το σημείο και μετά, η ταινία αφηγείται τέσσερις αντικρουόμενες ιστορίες για το τι οδήγησε σε αυτή την κατάληξη…
