Ο κόσμος έχει αλλάξει και η μεταπολεμική τάξη που καθοδηγείται από τη Δύση έχει τελειώσει, ή τουλάχιστον έτσι επιμένει το μπλοκ των αναπτυσσόμενων χωρών BRICS. Εξίσου σαφές στην ετήσια σύνοδο κορυφής της ομάδας στο Ρίο ντε Τζανέιρο αυτή την εβδομάδα ήταν ότι και οι BRICS έχουν αλλάξει – και όχι προς το καλύτερο. Το νέο μοντέλο είναι μεγαλύτερο, λιγότερο συνεκτικό και πολύ λιγότερο πιθανό να επιτύχει οποιονδήποτε από τους υποτιθέμενους στόχους του, θεωρούν οι Financial Times.
Η επίλεκτη λέσχη των βαρέων αναδυόμενων αγορών, η οποία εντοπίζει την προέλευσή της σε ένα ακρωνύμιο που επινόησε ένας οικονομολόγος της Goldman Sachs, που αποτελείται από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική, είναι παρελθόν. Στη θέση της υπάρχει ένα πιο διάχυτο και αντιφατικό σύμπλεγμα 11 χωρών, συμπεριλαμβανομένων μακροχρόνιων εταίρων της Δύσης όπως η Σαουδική Αραβία – η οποία συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής ως μέλος αλλά δεν έχει ολοκληρώσει τις διατυπώσεις ένταξης – και εδραιωμένων εχθρών των ΗΠΑ όπως το Ιράν.
Οι υποστηρικτές των BRICS ισχυρίζονται ότι η πρόσφατη επέκταση αποδεικνύει τη βαρύτητα του συνασπισμού, υπογραμμίζοντας ότι τώρα αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού. Ωστόσο, πολλοί ηγέτες των χωρών μελών της φαίνεται να έχουν πιο πιεστικές υποθέσεις από τις συνόδους κορυφής των BRICS. Μόνο πέντε αρχηγοί κρατών εμφανίστηκαν στο Ρίο, με την απουσία του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ να είναι ιδιαίτερα κραυγαλέα.
Ο Πούτιν δεν πήγε για να μην φέρει σε δύσκολη θέση τον οικοδεσπότη Λούλα, λόγω του ότι εκκρεμεί διεθνές ένταλμα σύλληψης εναντίον του.
Μια αποδυναμωτική διεύρυνση
Η διεύρυνση διατάραξε επίσης την ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ δημοκρατιών και αυταρχικών καθεστώτων. Τα αυταρχικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, τώρα υπερτερούν σε αριθμό εκείνων με αντιπροσωπευτικές κυβερνήσεις. Οι μελλοντικές εισαγωγές είναι απίθανο να βοηθήσουν: τα υποψήφια μέλη περιλαμβάνουν την Κούβα και τη Λευκορωσία. Το ανακοινωθέν της συνόδου κορυφής ανέφερε τη λέξη «περιεκτική» 39 φορές, αλλά τη λέξη «δημοκρατική» μόνο δύο φορές.
Τι υποστηρίζουν λοιπόν τώρα οι BRICS; Το μπλοκ είναι πιο πειστικό όταν υποστηρίζει την πιο δίκαιη εκπροσώπηση του αναπτυσσόμενου κόσμου στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στους θεσμούς του Bretton Woods, όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Λίγοι θα αμφισβητούσαν ότι η διακυβέρνησή τους χρειάζεται αναδιάρθρωση για να δώσει μεγαλύτερη φωνή στα έθνη που τώρα αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας οικονομίας.
Η υπεράσπιση της πολυμέρειας από τις BRICS, η υποστήριξη της συμφωνίας του Παρισιού για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής και η υποστήριξη του διεθνούς εμπορίου που βασίζεται σε κανόνες θα της εξασφαλίσουν φίλους σε μια εποχή που και τα τρία δέχονται επίθεση από τον Ντόναλντ Τραμπ. Μπορεί επίσης να υπάρχει περίπτωση σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο να υπάρχουν εναλλακτικά συστήματα για την επεξεργασία διεθνών πληρωμών, χρησιμοποιώντας καλύτερη τεχνολογία και βασιζόμενα λιγότερο σε μία μόνο χώρα.
Που δεν πείθουν οι BRICS
Ωστόσο, οι χώρες BRICS είναι πολύ λιγότερο πειστικές όταν ασχολούνται με τις παγκόσμιες συγκρούσεις και την απότομη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. Η Κίνα και η Ρωσία φαίνεται να μην έχουν πιάσει το νόημα. Η Μόσχα σίγουρα θα ενθουσιαστεί με την καταδίκη της συνόδου κορυφής «με τους πιο έντονους όρους» των ουκρανικών επιθέσεων σε ρωσικές γέφυρες και σιδηροδρομικές υποδομές «που στοχεύουν σκόπιμα αμάχους». Το Κίεβο θα ρωτήσει δικαίως γιατί οι ηγέτες των BRICS δεν ανέφεραν την αδιάκοπη επίθεση της Ρωσίας εναντίον των αμάχων της Ουκρανίας.
Η συμμετοχή στις BRICS προσέφερε μια δωρεάν ευκαιρία για τέτοια επίδειξη στην παγκόσμια σκηνή. Τώρα που ο Τραμπ απείλησε με επιπλέον δασμούς 10% σε χώρες που υποστηρίζουν αυτό που αποκαλεί «αντιαμερικανικές πολιτικές των BRICS», αυτό μπορεί να μην ισχύει πλέον.
Η έντονη συζήτηση στις χώρες BRICS πέρυσι για την προώθηση της αποδολαριοποίησης της παγκόσμιας οικονομίας έχει χάσει την ισχύ της. Η παρουσία της Ινδίας στην ομάδα φαίνεται ολοένα και πιο αποτελεσματική. Μπορεί να συνεχίσει να επιδίδεται στη ρητορική των BRICS, αλλά εκτιμά την αμυντική της συμμαχία με τη Δύση και βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο εμπορικών διαπραγματεύσεων με την Ουάσινγκτον. Δεν θα δυσαρεστηθεί με την αποδυνάμωση του βάρους των BRICS, έχοντας από καιρό φοβηθεί ότι το μπλοκ θα μπορούσε να γίνει μια φιλοκινεζική λέσχη.
Εάν οι BRICS θέλουν να αποφύγουν την τύχη του μπλοκ των αναπτυσσόμενων χωρών της G77, το οποίο έχασε την σημασία του καθώς η συμμετοχή του αυξανόταν, θα πρέπει να επικεντρωθεί σε ζητήματα όπου είναι αξιόπιστο, όπως η μεταρρύθμιση της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Η μεταπολεμική τάξη με επικεφαλής τη Δύση μπορεί να έχει περάσει – αλλά το ίδιο έχει συμβεί και με την εποχή του αποκαλούμενου Τρίτου Κόσμου.
