Eurelectric: Τι προβλέπει ο νέος προϋπολογισμός της ΕΕ για την ενέργεια

Αυτή την εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) της ΕΕ , το οποίο καλύπτει τον κύκλο 2028-2034. Με ένα συνολικό ποσό που πλησιάζει τα 2 τρισεκατομμύρια ευρώ σε τρέχουσες τιμές, ο προϋπολογισμός υπόσχεται ονομαστική αύξηση – αλλά και έναν διαρθρωτικό επανασχεδιασμό. Ενοποιώντας και απλοποιώντας τις ροές χρηματοδότησης, η Επιτροπή στοχεύει να καταστήσει τις μακροπρόθεσμες δαπάνες της ΕΕ πιο ευέλικτες, πιο στρατηγικές και καλύτερα ευθυγραμμισμένες με τις εξελισσόμενες προτεραιότητες της Ευρώπης.

Αυτά αναφέρει η Eurelectric,  στο αφιέρωμα της Παρασκευής αυτής της εβδομάδας, υπό τον τίτλο «Το ερώτημα του 1 δισεκατομμυρίου ευρώ: Τι περιλαμβάνει το νέο ΠΔΠ;» στο οποίο αναλύει τι περιλαμβάνει το ΠΔΠ, διερευνά τη νέα πρόταση της Επιτροπής και εξετάζει τις επιπτώσεις στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας .

Σημειώνεται ότι η Eurelectric είναι ο ευρωπαϊκός σύνδεσμος που εκπροσωπεί την βιομηχανία ηλεκτρικής ενέργειας. Αποτελείται από 34 εθνικές ενώσεις και κορυφαίες εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας σε 32 χώρες.

Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο – ΠΔΠ – είναι το μακροπρόθεσμο δημοσιονομικό σχέδιο της ΕΕ. Καθορίζει τόσο το ανώτατο όριο όσο και την κατεύθυνση των δαπανών της Ένωσης σε μια επταετή περίοδο. Το επόμενο ΠΔΠ θα διαρκέσει από το 2028 έως το 2034 και θα καθορίσει πόσα μπορεί να δαπανήσει η ΕΕ, πού πηγαίνουν τα χρήματα και ποιες προτεραιότητες χρηματοδοτούνται – ή όχι.

«Το ΠΔΠ δεν είναι απλώς μια τεχνική άσκηση. Είναι η οικονομική έκφραση της πολιτικής φιλοδοξίας της ΕΕ. Από την υποστήριξη της ανάκαμψης της Ουκρανίας και την ενίσχυση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας έως την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, το ΠΔΠ καθορίζει τι μπορεί να κάνει η ΕΕ», αναφέρει η Eurelectric, στην ανάλυσή της.

Υψηλά διακυβεύματα

Με τις κρίσεις να συσσωρεύονται και τις απαιτήσεις να πολλαπλασιάζονται, τα διακυβεύματα για αυτό το ΠΔΠ είναι ιδιαίτερα υψηλά. Η ίδια η φον ντερ Λάιεν το χαρακτήρισε ως σημείο καμπής, λέγοντας ότι το τρέχον πλαίσιο «σχεδιάστηκε για έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια».

Και αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την ενέργεια. Η απομάκρυνση της ΕΕ από τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι πλέον απλώς μια κλιματική επιταγή – είναι στρατηγική. Τα τελευταία χρόνια, η ενεργειακή πολιτική έχει γίνει άρρηκτα συνδεδεμένη με ζητήματα ασφάλειας , προσιτής τιμής και βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας . Με την ΕΕ να στοχεύει σε μείωση των εκπομπών κατά 90% έως το 2040 , απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις στην καθαρή παραγωγή, τα δίκτυα, την αποθήκευση , τους μηχανισμούς χωρητικότητας και την καινοτομία.

Το ΠΔΠ διαδραματίζει βασικό ρόλο στην απελευθέρωση αυτών των επενδύσεων. Όχι καλύπτοντας ολόκληρο τον λογαριασμό, αλλά μειώνοντας τον κίνδυνο των ιδιωτικών κεφαλαιακών εισφορών, μειώνοντας το κόστος και σηματοδοτώντας τη στρατηγική πρόθεση. Μέσα όπως η Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF) το έχουν ήδη καταδείξει αυτό χρηματοδοτώντας διασυνοριακές διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας και έξυπνα δίκτυα.

Τι προσφέρει το ΠΔΠ στον ενεργειακό τομέα

Η πρόταση της Επιτροπής για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο συνοδεύεται από έναν τολμηρό τίτλο: προϋπολογισμός 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ έως το 2034. Από αυτό, 1,816 τρισεκατομμύρια ευρώ είναι διαθέσιμα για προγράμματα (το υπόλοιπο θα διατεθεί για την αποπληρωμή του δανεισμού του μπλοκ μετά την Covid στο πλαίσιο του NextGenerationEU).

Αλλά δεν πρόκειται μόνο για τον αριθμό – πρόκειται για το τι έχει σχεδιαστεί για να κάνει ο προϋπολογισμός, υπογραμμίζει η Eurelectric.

Η πρόταση απλοποιεί ριζικά τα προγράμματα της ΕΕ, παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη μέλη και επικεντρώνει την ισχύ πυρός σε λίγους στρατηγικούς τομείς: τις ανατολικές χώρες και την Ουκρανία, τις ψηφιακές τεχνολογίες, την άμυνα, την έρευνα, τον πολιτισμό και, κυρίως, την καθαρή ενέργεια.

Μεταξύ των αξιοσημείωτων στοιχείων για την καθαρή ενέργεια και τα δίκτυα:

• Ο Μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» για την Ενέργεια – το ταμείο της ΕΕ για διασυνοριακές υποδομές – θα πενταπλασιαστεί, από 6 δισεκατομμύρια ευρώ σε 30 δισεκατομμύρια ευρώ, με επενδύσεις που θα στοχεύουν σε διασυνδέσεις, δίκτυα διανομής, υπεράκτια δίκτυα, υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και έξυπνες τεχνολογίες.
• Ένα νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας , αξίας 409 δισεκατομμυρίων ευρώ, θα επικεντρωθεί στον βιομηχανικό μετασχηματισμό. Σε συνδυασμό με το Ταμείο Καινοτομίας ύψους 41 δισεκατομμυρίων ευρώ – που συχνά εξετάζεται παράλληλα με αυτό λόγω των συμπληρωματικών στόχων του – το συνολικό κονδύλι φτάνει τα 450 δισεκατομμύρια ευρώ, με το 14% (περίπου 67,4 δισεκατομμύρια ευρώ) να διατίθεται για καθαρές τεχνολογίες και απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, συμπεριλαμβανομένων των αναβαθμίσεων του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, της ηλεκτροδότησης της βιομηχανίας και της ελάφρυνσης του κόστους ενέργειας.

• Και σε απάντηση στην αυξανόμενη αβεβαιότητα, θα διατεθεί ξεχωριστό ταμείο 400 δισεκατομμυρίων ευρώ σε δάνεια αντιμετώπισης κρίσεων για έκτακτες ανάγκες – που κυμαίνονται από πλημμύρες και κλιματικά σοκ έως μελλοντικές ενεργειακές διαταραχές. (δείτε την έρευνά μας για την ανθεκτικότητα στο κλίμα εδώ )

Ικανοποίηση

Η Eurelectric χαιρετίζει σε γενικές γραμμές την πρόταση της Επιτροπής, ιδίως τη φιλοδοξία της για το κλίμα και την ενισχυμένη εστίαση στις υποδομές.

Η κύρια δέσμευση – η οποία προβλέπει τη διάθεση τουλάχιστον του 35% του συνολικού προϋπολογισμού για το κλίμα και το περιβάλλον – σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα, που μεταφράζεται σε περίπου 700 δισεκατομμύρια ευρώ για ολόκληρο τον κύκλο.

Από την οπτική γωνία του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ξεχωρίζουν τρεις εξελίξεις:

• Πρώτον, η αναγνώριση της καθαρής μετάβασης και της βιομηχανικής απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα ως βασικών στρατηγικών προτεραιοτήτων. Τα προτεινόμενα κονδύλια ύψους 67 δισεκατομμυρίων ευρώ μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανταγωνιστικότητας και του Ταμείου Καινοτομίας αποτελούν απτή ώθηση. Το γεγονός ότι το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας θα ενοποιήσει 11 υπάρχοντα προγράμματα – συμπεριλαμβανομένου του CEF-Ενέργεια – αποτελεί μια ακόμη θετική κίνηση προς την απλούστευση και την κλιμάκωση.
• Δεύτερον, η Eurelectric υποστηρίζει σθεναρά την πενταπλάσια αύξηση του Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» για την Ενέργεια στα 30 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό ευθυγραμμίζεται με τις μακροχρόνιες εκκλήσεις της βιομηχανίας μας.
• Τρίτον, η πρόταση της Επιτροπής εισάγει επίσης Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης – έναν νέο μηχανισμό για τη συγχώνευση διαφορετικών καναλιών χρηματοδότησης και εθνικών προγραμμάτων. Είναι σημαντικό ότι αυτά τα σχέδια θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη να επενδύσουν άμεσα σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο διανομής, κάτι που είναι καθοριστικό για την επίτευξη έξυπνης, τοπικής ηλεκτροδότησης.

Προκλήσεις

Ωστόσο, τα λόγια δεν αρκούν, υπογραμμίζει η Eurelectric:  καθώς οι διαπραγματεύσεις προχωρούν, θα είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι το ΠΔΠ θα γίνει μια πραγματικά φιλόδοξη επενδυτική εργαλειοθήκη. Μόνο για την κατασκευή των δικτύων διανομής που απαιτούνται για την ενεργειακή μετάβαση, η Ευρώπη πρέπει να κινητοποιήσει 34-39 δισεκατομμύρια ευρώ σε πρόσθετες επενδύσεις DSO ετησίως, επιπλέον του ιστορικού μέσου όρου των 23 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως – ανεβάζοντας τη συνολική ετήσια ανάγκη σε περίπου 67 δισεκατομμύρια ευρώ.

Αλλά αυτό είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ. Σύμφωνα με τη μελέτη της Eurelectric, για τις ταχύτητες απεξάρτησης από τον άνθρακα , η συνολική επένδυση που απαιτείται για την πλήρη απεξάρτηση του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας από τον άνθρακα έως το 2050 ανέρχεται σε 9.998 δισεκατομμύρια ευρώ, καλύπτοντας τόσο τα περιουσιακά στοιχεία παραγωγής όσο και τις υποδομές. Αυτά τα στοιχεία αντικατοπτρίζουν την κλίμακα των διακυβευόμενων – και τη σημασία του σχεδιασμού ενός προϋπολογισμού ικανού να απελευθερώσει και να μειώσει τον κίνδυνο ιδιωτικών κεφαλαίων με ταχύτητα.

Τι ακολουθεί;

Η πρόταση αυτής της εβδομάδας είναι μόνο το πρώτο κεφάλαιο σε αυτό που πιθανότατα θα είναι ένα μακρύ και περίπλοκο βιβλίο διαπραγματεύσεων. Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο εγκρίνεται βάσει ειδικής νομοθετικής διαδικασίας: το Συμβούλιο πρέπει να το εγκρίνει ομόφωνα και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να δώσει τη συγκατάθεσή του. Ενώ το Κοινοβούλιο δεν μπορεί να τροποποιήσει την πρόταση, μπορεί να την αποδεχτεί ή να την απορρίψει – και είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει αυτή την επιρροή για να προωθήσει τις δικές του προτεραιότητες.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει μήνες – αν όχι χρόνια – διαπραγματεύσεων. Τα κράτη μέλη θα συζητήσουν το συνολικό μέγεθος του προϋπολογισμού, την ισορροπία μεταξύ εθνικής ευελιξίας και προτεραιοτήτων της ΕΕ, καθώς και τις λεπτομέρειες των νέων μέσων. Η δανική Προεδρία του Συμβουλίου έχει δηλώσει την πρόθεσή της να παρουσιάσει έναν πρώτο συμβιβασμό – γνωστό ως «κουτί διαπραγμάτευσης» – πριν από τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ τον Δεκέμβριο. Λίγοι αναμένουν μια τελική συμφωνία πριν από το 2026.

Εν τω μεταξύ, η Eurelectric θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τους συννομοθέτες για να διασφαλίσει ότι το τελικό ΠΔΠ θα καταστεί ένα αξιόπιστο μέσο για την επίτευξη των στόχων της Ευρώπης για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, την ανταγωνιστικότητα και την ενεργειακή ασφάλεια.