+Η Ελλάδα διάγει μια κρίσιμη καμπή του αναπτυξιακού της κύκλου, εν τω μέσω ενός ευρύτερου εξωγενούς περιβάλλοντος πολλαπλών προκλήσεων και τεκτονικών αλλαγών. Η επίτευξη σημαντικών δημοσιονομικών στόχων και η σταθεροποίηση της οικονομίας αποτελούν μια αδιαμφισβήτητη συλλογική κατάκτηση, η οποία έχει εισφέρει σημαντικά στη διαμόρφωση κεφαλαίου αξιοπιστίας. Ταυτόχρονα, όμως, η ανάγκη του μετασχηματισμού αυτής της θετικής δυναμικής σε κοινωνικά συμπεριληπτική, αναπτυξιακή προοπτική, με επίκεντρο τις ανάγκες της μεγάλης πλειοψηφίας συνεχίζει να υφίσταται.
Η Ελλάδα το 2024 κατέγραψε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως του 4,8% του ΑΕΠ και συνολικό πλεόνασμα 1,3% [1,2]. Συνιστά δε, μία από τις έξι χώρες της Ε.Ε. που παρουσιάζουν πλεονασματικούς προϋπολογισμούς, παράλληλα αναπτύσσεται με ρυθμό 2,3%, ποσοστό υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ πέτυχε τη μεγαλύτερη μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ [2]. Επιπροσθέτως, οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν αυξηθεί σημαντικά προσεγγίζοντας το 15,3% έναντι 21% στην Ε.Ε.. Εντούτοις, απέχει 6 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο της Ε.Ε., με την αβεβαιότητα, το υψηλό ενεργειακό κόστος και το δαιδαλώδες ρυθμιστικό πλαίσιο να συνθέτουν το ψηφιδωτό των ανασταλτικών παραγόντων [3].
Παρά την αισθητή πρόοδο σε βασικούς δημοσιονομικούς δείκτες, οι δομικές προκλήσεις παραμένουν επίμονες. Το προηγούμενο χρονικό διάστημα έκθεση της Eurostat για το 2024 κατέταξε την Ελλάδα 30% κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, σε όρους αγοραστικής δύναμης – τη δεύτερη χαμηλότερη επίδοση στην Ε.Ε. [4]. Επιπλέον, πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) εντάσσει την Ελλάδα σε μία ολιγομελή ομάδα χωρών για τις οποίες προβλέπεται αρνητική μέση ετήσια μεταβολή του κατά κεφαλήν ΑΕΠ για την περίοδο 2024–2060 (Γράφημα 1).
Όπως συνάγεται, αυτή η πρόβλεψη βασίζεται σε δυο παράγοντες, στις αρνητικές προβλέψεις για την εξέλιξη των δημογραφικών δεδομένων και στην χαμηλή παραγωγικότητα, που αποτελεί μια από τις διαχρονικές διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας [5]. Ως συμπέρασμα θα λέγαμε ότι η βελτίωση των ρυθμών μεγέθυνσης μπορεί να βελτιωθεί μόνο με την ικανοποίηση συγκεκριμένων παραμέτρων που άπτονται με την με την εφαρμογή ουσιαστικών παρεμβάσεων σε πολλαπλά επίπεδα άσκησης πολιτικής.
Πρακτικά, αυτό συνιστά ένα ευκρινές προειδοποιητικό σήμα, το οποίο επιβάλλει τη στροφή προς πιο παραγωγικά μοντέλα ανάπτυξης, με έμφαση στην καινοτομία, την εκπαίδευση, τη γνώση και τη συνεχή κατάρτιση, την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, την άμβλυνση του χάσματος της έμφυλης απασχόλησης, την επένδυση στο υψηλά καταρτισμένο προσωπικό (π.χ. η Στερεά Ελλάδα σημειώνει πολύ χαμηλά ποσοστά απασχολουμένων με υψηλή εξειδίκευση) [6] και προεχόντως την αναβάθμιση των συνθηκών απασχόλησης μέσω της λελογισμένης και δημοσιονομικά ανεκτής ενίσχυσης του μέσου ετήσιου πραγματικού μισθού, ο οποίος όπως κατεγράφη σε έκθεση αντιστοιχεί μόλις στο 52% του μέσου ευρωπαϊκού [7].
Η αντιπαραθετική – όπως αποδίδεται σε πολλές περιπτώσεις στο δημόσιο διάλογο – συσχέτιση μεταξύ της αναγκαίας δημοσιονομικής στιβαρότητας και της κοινωνικής συνοχής αναδεικνύει τη σημασία της σύνθεσης και της ανάγκης να συνυπάρξουν όχι, ως εναλλασσόμενες προτεραιότητες, αλλά ως αλληλοτροφοδοτούμενα και συγκοινωνούντα θεμέλια για ένα νέο και μακρόπνοο κοινωνικό συμβόλαιο.
Σε αυτό άλλωστε συντείνουν πρόσφατες εισφορές στο δημόσιο διάλογο που καλούν σε εξυγίανση της δομής της οικονομίας, ώστε το αποτέλεσμα της οικονομικής δραστηριότητας να μοιράζεται δίκαια, διασφαλίζοντας έτσι τόσο την κοινωνική συνοχή όσο και την οικονομική ανάπτυξη [8]. Στο πλαίσιο αυτής της εξυγίανσης, κρίσιμο ρόλο διαδραματίζει η καταγεγραμμένη σε έκθεση – πάλι – του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), άποψη του μεσοσταθμικού, 58% των ερωτηθέντων των χωρών που συναπαρτίζουν τον εν λόγω φορέα, οι οποίοι θεωρούν ότι, οι εθνικές κυβερνήσεις οφείλουν μέσω μίας προοδευτικής φορολόγησης να υποστηρίξουν περισσότερο τους οικονομικά ασθενέστερους.
Τα δε σχετικά ποσοστά είναι υψηλότερα σε χώρες όπως η Ελλάδα, για την οποία σημειώνεται επίσης ότι, 84% των ερωτηθέντων δηλώνουν ανήσυχοι για το αν θα κατορθώσουν να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους το προσεχές χρονικό διάστημα και ιδιαίτερα ανήσυχοι (89%) για το αν θα έχουν πρόσβαση σε καλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας [9]. Αναγκαία προϋπόθεση για τα παραπάνω είναι η ανακατεύθυνση των αναπτυξιακών συντεταγμένων, μιας και η Ελλάδα του 2060 αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να είναι μια χώρα με καθαρούς μεν ισολογισμούς, αλλά με περιορισμένη βάση παραγωγικού δυναμικού και μια νεολαία που, κόντρα στους καιρούς, οφείλει να συνεχίσει να πιστεύει ότι κατέχει εξέχουσα θέση στο ίδιο της το μέλλον.
Η πρόκληση της επόμενης περιόδου δεν είναι μόνο ο αναμηρυκασμός της επιβεβαίωσης της οικονομικής ανθεκτικότητας. Είναι η υπέρβαση της τεχνητής διάκρισης που εμφιλοχωρεί σε ατελέσφορα μικροπολιτικά αφηγήματα τα οποία προσεγγίζουν μονοδιάστατα μία σύνθετη κοινωνικά και οικονομικά συγκυρία. Αδιαμφισβήτητα η δημοσιονομική στιβαρότητα είναι απαραίτητη, αλλά δεν μπορεί να αποτελέσει αυτόνομη πολιτική στρατηγική χωρίς ορίζοντα κοινωνικής ένταξης και προοπτικής, με τα οφέλη της ανάπτυξης να διαχέονται ευρέως και να ενδυναμώνουν τη συλλογική αίσθηση συμμετοχής σε ένα σχέδιο εθνικής ανασύνταξης.
Συμπερασματικά, η εύρεση της ισορροπίας για την επίτευξη του διττού στόχου της δημοσιονομικής αξιοπιστίας και της κοινωνικής ευημερίας οφείλει να μην φαλκιδεύεται σε ρητορικά σχήματα. Η βέλτιστη διασφάλισή της και η συνεχής σφυρηλάτησή της, συνιστά το αξιακό και λειτουργικό θεμέλιο για την οικοδόμηση μιας βιώσιμης συλλογικής προοπτικής που θα προσεγγίζει ή/και θα υπερβαίνει τον πήχη των υφιστάμενων προσδοκιών.
Δημήτρης Λιάκος, πρώην Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ, Οικονομολόγος
Θεόδωρος Δημόπουλος, πρώην Πρόεδρος του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περ. Στερεάς Ελλάδος, Υπ. Διδάκτωρ Παν. Θεσσαλίας.
Αναφορές
1. Ελληνική Στατιστική Αρχή. (2025). Δημοσιονομικά στοιχεία για την περίοδο 2021-2024. https://t.ly/uTnKV
2. Τράπεζα της Ελλάδος. (2025). Νομισματική Πολιτική 2024-2025. https://t.ly/6sO1E 3. Χρυσολωρά, Ε. (2025, Ιούνιος 8). Γιατί δεν γίνονται επενδύσεις. https://t.ly/x1qa2
4. Eurostat. (2025). PPPs for GDP per capita in 2024: preliminary estimates. https://t.ly/reInb
5. OECD. (2025). OECD Employment Outlook 2025: Can We Get Through the Demographic Crunch?. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/194a947b-en.
6. Eurostat. (2024). Eurostat regional yearbook 2024 edition. https://goo.su/l1azBJ5
7. Ινστιτούτο Εργασίας της Γ.Σ.Ε.Ε. (2025). Η Ελληνική οικονομία και η απασχόληση – Ετήσια έκθεση 2025. https://t.ly/stp4c
8. Μακαντάση, Φ. & Βαλεντής, Η. (2025). Οι οικονομικές ανισότητες στην Ελλάδα. Dianeosis. https://goo.su/fkf7A
9. OECD. (2025). More Effective Social Protection for Stronger Economic Growth: Main Findings from the 2024 OECD Risks that Matter Survey. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/3947946a-en
![Ψηφιακά στοιχεία διακίνησης αποθεμάτων [Μέρος 3ο]](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2025/04/aade-1.jpg)
