PensionTech: Η ψηφιακή μεταμόρφωση της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης

Σε μια εποχή δημογραφικής κρίσης, οικονομικής αβεβαιότητας και τεχνολογικής επιτάχυνσης, το ερώτημα για το πώς θα διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών μας συστημάτων αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Την ίδια στιγμή, οι νεότερες γενιές – οι αποκαλούμενοι «ψηφιακοί ιθαγενείς» – είναι εξοικειωμένες πλήρως με τον ψηφιακό τρόπο επικοινωνίας και θεωρούν απολύτως λογικό να ενημερώνονται άμεσα και να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε στοιχεία και πληροφορίες μέσω της τεχνολογίας, αγνοώντας τους παραδοσιακούς τρόπους ενημέρωσης.

Το ζητούμενο λοιπόν είναι πώς μπορούν οι αγορές και οι θεσμοί να προσεγγίσουν αυτό το κοινό και να απαντήσουν αποτελεσματικά σε αυτή την πρόκληση της τεχνολογίας. Η απάντηση φαίνεται να έρχεται από τον ανερχόμενο χώρο του PensionTech – ενός ταχέως αναπτυσσόμενου κλάδου του FinTech που συνδυάζει τις τεχνολογικές καινοτομίες με τη διαχείριση συνταξιοδοτικών προϊόντων και υπηρεσιών.

Τα εργαλεία

Με εργαλεία όπως τα ΑΙ-analytics, το blockchain, τα APIs, το tokenization και διαδραστικές εφαρμογές αυτοματισμού, το PensionTech φιλοδοξεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται, παρακολουθούν και συμμετέχουν στην αποταμίευση για το μέλλον τους. Μέχρι σήμερα, τα περισσότερα συνταξιοδοτικά σχήματα λειτουργούσαν με περιορισμένη διαφάνεια και διάδραση.

Το PensionTech φιλοδοξεί να ανοίξει το μαύρο κουτί, προσφέροντας real time πληροφόρηση, προσωποποιημένη καθοδήγηση, διαφανή ψηφιακά dashboards και ενδελεχή καθοδήγηση ακόμη και μέσω robo-advisors, που βοηθούν τον χρήστη να κατανοήσει τις αποδόσεις, το ρίσκο και τις προοπτικές του χαρτοφυλακίου του.

Το ρυθμιστικό πλαίσιο

Ταυτόχρονα, οι ρυθμιστικές αρχές καλούνται να δημιουργήσουν κατάλληλο πλαίσιο ώστε η καινοτομία να ευδοκιμήσει χωρίς να τεθούν σε κίνδυνο οι αποταμιεύσεις. Και αυτό γιατί θέματα όπως η πρόσβαση και η διάδραση θα πρέπει να γίνονται εντός ενός ρυθμιστικού πλαισίου που διασφαλίζει την προστασία των επενδυτών-αποταμιευτών ιδίως ως προς την καθοδήγησή τους και την ενημέρωσή τους για την καταλληλότητα των επενδύσεών τους, την πλήρη ενημέρωσή τους για τους λογαριασμούς τους, αλλά και τη δυνατότητα να επικοινωνούν με ασφάλεια μέσω της χρήσης αυτής της τεχνολογίας.

Η διπλή πρόκληση

Η πρόκληση επομένως είναι διπλή: Αφενός η εγρήγορση των ελεγκτικών μηχανισμών ώστε να έχουν λάβει υπόψη τους όλες τις απαραίτητες παραμέτρους του PensionTech για να λειτουργεί κάθε φορά σε πλήρη συμμόρφωση με τις σχετικές νομοθεσίες, αφετέρου η αποφυγή υπερβολικά περιοριστικών ρυθμίσεων που θα «πνίξουν» εν τέλει τη λειτουργία του και θα φρενάρουν την τεχνολογική πρόοδο. Χρειάζεται λοιπόν να εξισορροπήσουμε αντίρροπες δυνάμεις και σε αυτή την προσπάθεια καθοριστικό ρόλο μπορεί να έχουν μηχανισμοί προώθησης καινοτομίας, όπως ο Κόμβος Καινοτομίας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, οι αντίστοιχοι κόμβοι σε άλλες εποπτικές αρχές (regulatory sandboxes), οι μηχανισμοί εποπτείας που βασίζονται στην τεχνολογία (Suptech/Regtech) και η στενότερη συνεργασία μεταξύ εποπτών, παρόχων και ακαδημαϊκών φορέων. Θα πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι οι μηχανισμοί εποπτείας σήμερα είναι εξοικειωμένοι με διαφορετικές συνθήκες και ταχύτητες από αυτές των ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών.

Ο ρόλος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

Δεδομένων όμως των αλλαγών στον τρόπο λειτουργίας των κεφαλαιαγορών τα τελευταία χρόνια και της ολοένα και ταχύτερης προόδου της τεχνολογίας, οι μηχανισμοί εποπτείας εργάζονται σήμερα ώστε αντίστοιχα να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, κατανοώντας τους κινδύνους και τις προκλήσεις από την ενσωμάτωση της τεχνολογίας και προχωρώντας σε αντίστοιχη πορεία εξέλιξης και κατάλληλης προσαρμογής του τρόπου εποπτείας.

Στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, για παράδειγμα, εργαζόμαστε σήμερα για τον ψηφιακό μας μετασχηματισμό προκειμένου αφενός να συμβαδίσουμε με τις γενικότερες εξελίξεις και αφετέρου να προετοιμαστούμε για τις μελλοντικές προκλήσεις. Αλλωστε, η διεθνής εμπειρία δείχνει τον δρόμο. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην Ολλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο startups και δημόσιοι φορείς συνεργάζονται για τη δημιουργία ανοικτών ψηφιακών οικοσυστημάτων γύρω από το συνταξιοδοτικό σύστημα.

Είναι ένα θέμα που απασχολεί διεθνώς τον χρηματοπιστωτικό τομέα καθώς, μεταξύ άλλων, η PwC και άλλοι διεθνείς σύμβουλοι χαρακτηρίζουν το PensionTech ως «το επόμενο μεγάλο κύμα» στην ψηφιοποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Η τάση αυτή στην Ευρώπη αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι πλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτάξει την Ενωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων ως επόμενο στόχο της ενοποίησης.

Η σύσταση

Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) δημοσίευσε μια έκθεση για την ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς στην Ευρώπη που περιείχε 20 συστάσεις, μεταξύ των οποίων και μία για τη σημασία του ρόλου των συντάξεων και των μακροχρόνιων αποταμιεύσεων στην κεφαλαιαγορά σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Η σύσταση προς τα κράτη-μέλη είναι να αξιολογήσουν τις τάσεις των μακροπρόθεσμων αποταμιεύσεων και την επάρκεια των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων υπό το πρίσμα των δημογραφικών μεταβολών, λαμβάνοντας υπόψη, παράλληλα, τον τρόπο με τον οποίο τα συνταξιοδοτικά συστήματα και άλλες μακροπρόθεσμες αποταμιεύσεις μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη των κεφαλαιαγορών της ΕΕ.

Μεταξύ άλλων, η ESMA αναφέρθηκε στη συμβολή που θα μπορούσε να έχει ένα ανανεωμένο πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν ή άλλα πανευρωπαϊκά μακροπρόθεσμα αποταμιευτικά και επενδυτικά προϊόντα στις κεφαλαιαγορές της ΕΕ. Η υποστήριξη περισσότερων συντάξεων και επενδύσεων που βασίζονται στην κεφαλαιαγορά της ΕΕ μπορεί όχι μόνο να προσφέρει πιο πολλά υποσχόμενες μακροπρόθεσμες αποδόσεις για τους πολίτες, αλλά και να εμβαθύνει τις χρηματοδοτικές ομάδες που είναι διαθέσιμες στην οικονομία της ΕΕ.

Συνταξιοδοτικός λογαριασμός

Εχουν συζητηθεί και στην Ελλάδα αντίστοιχες προτάσεις όπως η δημιουργία ατομικού συνταξιοδοτικού λογαριασμού που θα λειτουργεί αντίστοιχα με αυτόν που υφίσταται σε άλλες χώρες. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ πιο εφικτό με τη χρήση της τεχνολογίας που θα επέτρεπε τη μεγαλύτερη και ευκολότερη πρόσβαση του κάθε πολίτη στον λογαριασμό αυτόν. Σε κάθε περίπτωση όμως και ανεξαρτήτως συγκεκριμένων προϊόντων, δεδομένου ότι η συνταξιοδότηση είναι ζωτικός τομέας που απαιτεί οικονομική δέσμευση πολλών ετών, πρέπει να υπάρχει πλήρες πλαίσιο παρακολούθησης και ηλεκτρονικού ελέγχου προκειμένου να διασφαλίζεται όσο είναι δυνατόν η προστασία των χρηστών.

Στην Ελλάδα

Για την Ελλάδα, η ανάπτυξη τέτοιων προϊόντων, με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, που θα ενισχύουν τη ρευστότητα της οικονομίας, είναι σημαντική και το PensionTech μπορεί να βοηθήσει προς την κατεύθυνση αυτή εφόσον η σωστή χρήση του συμβάλλει στην προσφορά περισσότερων επιλογών στους πολίτες. Αν αξιοποιηθεί σωστά και εάν δομηθεί σε ένα πλαίσιο που συμμορφώνεται με τις αρχές της διαφάνειας και της προστασίας των επενδυτών, μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στον πολίτη και τις αγορές, να ενισχύσει τη μακροχρόνια αποταμίευση και να δώσει νέα ώθηση στην ελληνική κεφαλαιαγορά και την εθνική οικονομία. Είναι μια εποχή νέων προκλήσεων που καλούμαστε να συμβαδίσουμε μαζί της, αλλά με πολύ προσεκτικά βήματα, γιατί είναι ένα νέο πλαίσιο που ακόμη δεν έχει αποκρυσταλλωθεί και δεν γνωρίζουμε όλες τις πτυχές του.

Ομως η τεχνολογία επιτρέπει άμεση ενημέρωση κάτι που είναι απαραίτητο για τις κεφαλαιαγορές. Η τεχνολογία δεν είναι ένα περιφερειακό εργαλείο ή βοηθητικό εξάρτημα. Μπορεί να γίνει ένας δομικός επιταχυντής στον μετασχηματισμό των ταμείων, ιδίως καθώς αυτά αντιμετωπίζουν μια τριπλή πρόκληση: Τη δημογραφική γήρανση του πληθυσμού, την κλιματική κρίση και την ανάγκη για ESG ευθυγράμμιση και, τέλος, το μεταβαλλόμενο επενδυτικό περιβάλλον, όχι μόνο λόγω οικονομικών συνθηκών αλλά και ως απόρροια των γενικευμένων γεωπολιτικών συρράξεων.

Θεσμική στήριξη

Με θεσμική στήριξη, ρυθμιστική συμμόρφωση και στρατηγικό όραμα, η Ελλάδα μπορεί να μετατρέψει μια δομική αδυναμία σε ευκαιρία. Το PensionTech είναι μία παράμετρος που μπορεί να προστεθεί στον δημόσιο διάλογο για το συνταξιοδοτικό σύστημα προσφέροντας λύσεις στο μεγάλο αυτό θέμα και ενισχύοντας τη διαφάνεια και την προσβασιμότητα.

Η Βασιλική Λαζαράκου είναι πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, μέλος του ΔΣ της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών & Αγορών (ESMA) και μέλος του ΔΣ του Παγκόσμιου Οργανισμού Εποπτικών Αρχών της Κεφαλαιαγοράς (IOSCO).

Ο Πάνος Ξυδώνας είναι καθηγητής & διευθυντής έρευνας στην ESSCA Grande Ecole, επισκέπτης καθηγητής στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Επενδυτικής Επιτροπής της ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών.

Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ