Οικονομία: Επιστροφή για το διαθέσιμο εισόδημα στο 2010 μόνο στα… χαρτιά

Στα 37,1 δισ. ευρώ διαμορφώθηκε το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών το πρώτο τρίμηνο του 2025, καταγράφοντας αύξηση κατά 0,7% σε ετήσια βάση.

Η άνοδος αυτή αποδίδεται εξ ολοκλήρου στην αύξηση του εισοδήματος από εξαρτημένη μισθωτή εργασία, εξέλιξη που συνδέεται με την αύξηση της απασχόλησης και των μισθών. Αντίθετα μηδενική ήταν η συμβολή της άλλης μεγάλης κατηγορίας εισοδημάτων, δηλαδή του λειτουργικού πλεονάσματος/μικτού εισοδήματος. Ενώ αρνητικά συνέβαλαν στην άνοδο του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος τα εισοδήματα από την εκμετάλλευση περιουσίας και οι καθαρές κοινωνικές μεταβιβάσεις.

Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα

Σύμφωνα με το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων του Economic Research της Alpha Bank, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί περαιτέρω στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, με μια σειρά παραγόντων να συνηγορούν σε αυτό, όπως:

– η συνεχιζόμενη αύξηση της απασχόλησης, με αποτέλεσμα την αποκλιμάκωση του ποσοστού της ανεργίας,

– η αύξηση του κατώτατου μισθού στα Ευρώ 880 από 1.4.2025 και το «ξεπάγωμα» των τριετιών στον ιδιωτικό τομέα που εφαρμόζεται από τις αρχές του περασμένου έτους και εκτιμάται ότι θα επιδράσει θετικά επί των μέσων μισθολογικών προσαρμογών. Σημειώνεται ότι οι ονομαστικές αμοιβές ανά μισθωτό στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 6% το 2024,

– τα μέτρα ενίσχυσης του διαθέσιμου εισοδήματος που περιλαμβάνει ο Προϋπολογισμός 2025 όπως ενδεικτικά είναι η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά μία ποσοστιαία μονάδα, η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος και η αύξηση των συντάξεων με βάση τον ρυθμό μεταβολής του πληθωρισμού και του ΑΕΠ και

–  οι επενδύσεις που αναμένεται να υλοποιηθούν στο πλαίσιο της απορρόφησης των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης, οι οποίες στοχεύουν στη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης, αλλά και στην ενίσχυση της επαγγελματικής κατάρτισης και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων.

Τέλος, ένας σημαντικός παράγοντας που θα μπορούσε να ενισχύσει τα εισοδήματα είναι η τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αυξημένη φορολογική επιβάρυνση λόγω του υψηλού πληθωρισμού τα τελευταία χρόνια και της ονομαστικής αύξησης των εισοδημάτων.

Στο Γράφημα 1, απεικονίζεται η εξέλιξη του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος, της ιδιωτικής κατανάλωσης (σε τρέχουσες τιμές) καθώς και της αποταμίευσης των νοικοκυριών, σε κινητούς μέσους όρους τεσσάρων τριμήνων, προκειμένου να εξαλειφθεί η εποχικότητα που παρουσιάζουν τα εν λόγω μεγέθη. Το διαθέσιμο εισόδημα κινείται ανοδικά την τελευταία τετραετία, γεγονός το οποίο, όπως είναι αναμενόμενο, έχει οδηγήσει σε παράλληλη αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Ενώ κατά την πρώτη φάση της πανδημικής κρίσης το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα υπερέβαινε την ιδιωτική κατανάλωση, με αποτέλεσμα το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών (ακαθάριστη αποταμίευση προς το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα) να διαμορφώνεται σε θετικό έδαφος, η εικόνα αντιστράφηκε από το 2022. Έκτοτε η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών υπολείπεται της αντίστοιχης της ιδιωτικής κατανάλωσης, με συνέπεια το ποσοστό αποταμίευσης να περάσει εκ νέου σε αρνητικό έδαφος. Σημειώνεται ότι από τον Μάρτιο του 2022 η καταναλωτική πίστη κινείται ανοδικά, με τον δωδεκάμηνο ρυθμό μεταβολής της να έχει περάσει σε θετικό έδαφος και να επιταχύνεται από τα τέλη του 2023, για να διαμορφωθεί τον Ιούνιο σε 5,4%.

Πού παρατηρείται βελτίωση

Το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, κυρίως σε ονομαστικούς και δευτερευόντως σε πραγματικούς όρους, πλησιάζει στα επίπεδα του 2010, δηλαδή κατά το ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης στη χώρα. Ειδικά την τελευταία πενταετία, δηλαδή από το 2019 ως το 2024, η άνοδος που έχει καταγράψει το ονομαστικό διαθέσιμο εισόδημα είναι της τάξης του 27%. Σε πραγματικούς όρους ωστόσο, ο αντίστοιχος ρυθμός ανόδου ήταν σημαντικά χαμηλότερος (12,3%) εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού, από το 2022 και έπειτα.

Παρά την άνοδο του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος, σύμφωνα με τη μηνιαία έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι εκτιμήσεις των καταναλωτών για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών επιδεινώθηκε στο ίδιο χρονικό διάστημα και ειδικά μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία (Γράφημα 2α). Τους καλοκαιρινούς μήνες του 2023 το εν λόγω ισοζύγιο απαντήσεων βελτιώθηκε αισθητά, αλλά έκτοτε παρουσιάζει έντονη μεταβλητότητα. Οι αρνητικές εκτιμήσεις των καταναλωτών για την οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους κατά το προηγούμενο δωδεκάμηνο ενισχύθηκαν ήπια από την αρχή του τρέχοντος έτους, ενώ οι προβλέψεις για την οικονομική τους κατάσταση το επόμενο δωδεκάμηνο, αν και σε γενικές γραμμές ακολουθούν παρόμοια πορεία, παρουσιάζονται ελαφρώς λιγότερο απαισιόδοξες.

Παράλληλα, οι εκτιμήσεις των καταναλωτών για την εξέλιξη των τιμών τους τελευταίους δώδεκα μήνες  αυξήθηκαν έντονα τον Μάρτιο του 2022 (Γράφημα 2β) και παραμένουν σε γενικές γραμμές σταθερές (κατά μέσο όρο στις 82 μονάδες). Οι προβλέψεις ωστόσο για την εξέλιξη των τιμών το επόμενο δωδεκάμηνο αν και έντονα θετικές, είναι σημαντικά πιο ήπιες από τις τρέχουσες εκτιμήσεις, γεγονός που συνεπάγεται ότι οι καταναλωτές είναι λιγότεροι απαισιόδοξοι για την εξέλιξη των τιμών στο άμεσο μέλλον. Τέλος, έντονα αρνητική παραμένει η πρόθεση για αποταμίευση και μείζονες αγορές του επόμενους δώδεκα μήνες.