Capital Economics: Κωφεύουν οι αγορές απέναντι στον Τραμπ… και είναι λάθος

Τέλος της προηγούμενης εβδομάδας, ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε αυτό που γνωρίζει καλύτερα: εκτόξευσε μια «χειροβομβίδα» στην κυβερνητική μηχανή. Στόχος ήταν το Γραφείο Στατιστικής Εργασίας των ΗΠΑ (BLS), τον οργανισμό υπεύθυνο για την παραγωγή των βασικών οικονομικών δεδομένων της Αμερικής.

Μετά την δημοσίευση ενός πιο αδύναμου από το αναμενόμενο δελτίου για την αγορά εργασίας, ο Τραμπ πήγε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δήλωσε ότι ο επικεφαλής του BLS θα απολυθεί.

Η αντίδραση της αγοράς; Αδιαφορία. Οι μετοχές παραμένουν κοντά στα ιστορικά υψηλά. Οι αποδόσεις των ομολόγων μόλις που εμφάνισαν μικρές διακυμάνσεις.

Η εικόνα αυτή, οδήγησε τον Neil Shearing, επικεφαλής οικονομολόγο της Capital Economics, να θεωρήσει ότι για κάποιον που δεν παρακολουθεί στενά τις αγορές, αυτό μπορεί να φανεί ως απόδειξη ότι η θεσμική ακεραιότητα – ή η έλλειψη αυτής – δεν επηρεάζει ιδιαίτερα τα οικονομικά και τα αποτελέσματα της αγοράς. Ωστόσο, αυτή η σκέψη θα ήταν ένα σοβαρό λάθος, προειδοποιεί.

Η σημασία των αξιόπιστων δεδομένων και θεσμών για την οικονομία

Τα ακριβή και αμερόληπτα οικονομικά δεδομένα είναι η «ζωτική δύναμη» για την ορθή χάραξη πολιτικής. Χωρίς αυτά, οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις λειτουργούν στο σκοτάδι, αδύναμες να καθορίσουν τη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική ώστε να διατηρήσουν τις οικονομίες σε πλήρη απασχόληση και να εξασφαλίσουν τη σταθερότητα των τιμών, επισημαίνει ο οικονομολόγος της Capital Economics.

Το ίδιο ισχύει και για τους επενδυτές, οι οποίοι πρέπει να μπορούν να εμπιστεύονται τα δεδομένα που στηρίζουν τις αποτιμήσεις των περιουσιακών στοιχείων. Αλλά ακόμη πιο θεμελιωδώς, οι ισχυροί θεσμοί – ο κανόνας του νόμου, η ανεξάρτητη δικαιοσύνη, τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης και οι αξιόπιστοι δημόσιοι οργανισμοί – είναι θεμέλια της οικονομικής προόδου. Όπως υποστήριξαν οι Daron Acemoglu και James Robinson στο βιβλίο τους Why Nations Fail, οι αδύναμοι θεσμοί είναι η αιτία για την ένδεια της Βόρειας Κορέας, ενώ η Νότια Κορέα ανθίζει. Οι θεσμοί έχουν σημασία – και έχουν μεγάλη σημασία.

Γιατί οι αγορές δεν αντέδρασαν;

Ένα μέρος της απάντησης ίσως είναι ότι, ενώ δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι ο επικεφαλής του BLS παραποίησε τα στοιχεία για πολιτικούς σκοπούς, υπάρχουν εύλογες αμφιβολίες σχετικά με την ποιότητα των επίσημων αμερικανικών δεδομένων.

Η Βρετανία αντιμετωπίζει ένα παρόμοιο πρόβλημα και, συμπτωματικά, ο επικεφαλής του Βρετανικού Γραφείου Στατιστικής (ONS) απομακρύνθηκε και εκείνος νωρίτερα φέτος, αν και υπό λιγότερο δημόσιες συνθήκες.

Ένα κοινό ζήτημα και στις δύο χώρες είναι η μείωση των ποσοστών ανταπόκρισης σε έρευνες, πρόβλημα που έχει επιταχυνθεί μετά την πανδημία COVID. Το πρόβλημα φαίνεται να είναι ιδιαίτερα οξυμένο για τα δεδομένα της αγοράς εργασίας.

Εάν οι νέοι ηγέτες καταφέρουν να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα, αυτό θα ήταν θετική εξέλιξη – αν και θα απαιτούσε και μια σημαντική αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης, η οποία πιέζεται και στις δύο χώρες.

Η πολιτικοποίηση των δεδομένων και οι επιπτώσεις στην οικονομία

Ακόμη και αν κάποιος υιοθετήσει μια λιγότερο φιλόξενη θέση, η αμφισημία της κατάστασης προσφέρει κάποια κάλυψη. Δεν είναι σαφές αν η απόλυση του επικεφαλής του BLS θα οδηγήσει σε οποιαδήποτε πραγματική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του οργανισμού, εκτιμά ο Shearing. Εάν ο στόχος είναι να παραχθούν πιο «ευνοϊκά» δεδομένα, τότε – ειρωνικά – αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει τη Fed να εφαρμόσει πιο αυστηρή νομισματική πολιτική, πιστεύοντας ότι η αγορά εργασίας είναι ισχυρότερη από ό,τι πραγματικά είναι.
Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει υψηλότερα επιτόκια, και όχι τις περικοπές που επιθυμεί ο Τραμπ. Από την άλλη πλευρά, εάν η πολιτικοποίηση των δεδομένων οδηγήσει σε ευρύτερη απαξίωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς που καταπνίγει την αναπτυξιακή δυναμική, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαμηλότερα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, υψηλότερα ασφάλιστρα κινδύνου και, συνεπώς, υψηλότερα μακροπρόθεσμα επιτόκια, επιβαρύνοντας την καμπύλη αποδόσεων.

Εν συντομία, ακόμη και αν υποθέσουμε το χειρότερο σενάριο, οι επιπτώσεις στην νομισματική πολιτική παραμένουν ασαφείς.

Ποιες καταστάσεις έχουν πραγματικό αντίκτυπο;

Την ίδια στιγμή, δεν είναι όλοι οι θεσμοί εξίσου σημαντικοί για τις αγορές. Όταν η Πρωθυπουργός Λιζ Τρας και ο Υπουργός Οικονομικών Κουάσι Κουάρτενγκ κατέστρεψαν τα δημοσιονομικά “οχυρώματα” της Βρετανίας με τον διάσημο «μίνι» προϋπολογισμό τους το 2022, αυτό είχε σαφώς αρνητικές συνέπειες για τα βρετανικά ομόλογα, καθώς υπήρξε μια θεμελιώδης αλλαγή στην κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής της χώρας.

Αντίθετα, αν η ποιότητα των επίσημων στατιστικών επιδεινωθεί ή αν η παραγωγή τους γίνει πιο πολιτικοποιημένη, οι επιπτώσεις για τα ομόλογα και τις μετοχές ίσως να μην είναι τόσο άμεσα εμφανείς.

Σχετικά με αυτό, υπάρχει επίσης η δυσάρεστη αλήθεια ότι οι θεσμοί μπορούν να φθίνουν αργά και ύπουλα, με ελάχιστες άμεσες συνέπειες για τις αγορές. Η ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων οικονομικών επεκτάσεων που συνέβαιναν παράλληλα με την αυξανόμενη αυταρχικότητα και τη φθορά των θεσμών. Οι αγορές δεν είναι πάντα καλές στο να εντοπίζουν την σταδιακή παρακμή – μέχρι να γίνει ξαφνικά οξεία.

Το μέλλον των αμερικανικών θεσμών

Αυτό που έχει αρχίσει να πιέζει την ανάπτυξη δεν είναι οι επιθέσεις σε θεσμούς που τραβούν τα βλέμματα, αλλά ο περιορισμός της προσφοράς εργασίας. Οι περιορισμοί στη μετανάστευση περιορίζουν την αύξηση του εργατικού δυναμικού, βοηθώντας να διατηρηθεί το ποσοστό ανεργίας στο 4,2%, ακόμη και καθώς οι προσλήψεις επιβραδύνονται. Μακροπρόθεσμα, αυτό μπορεί να αποδειχθεί πιο επιβλαβές από τις υπερβολές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το βασικό σημείο είναι το εξής: η διάβρωση των θεσμών δεν προχωρά με γραμμικό τρόπο. Υπάρχουν βαθμοί φθοράς, επισημαίνει ο Shearing. Η παραποίηση των οικονομικών δεδομένων είναι το ένα, η υπονόμευση της δικαιοσύνης ή των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας είναι κάτι άλλο. Για μια χώρα όσο ισχυρή είναι οι ΗΠΑ, η πτώση των θεσμών θα πρέπει να είναι βαθιά και διαρκής πριν θέσει σοβαρό κίνδυνο την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ φαίνονται να είναι σε καλύτερη θέση από οποιαδήποτε άλλη χώρα για να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που προσφέρει η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης ενισχύει τις προσδοκίες ότι θα υπερισχύσουν σε σχέση με τις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες την επόμενη δεκαετία.

Αλλά αν οι επιθέσεις ενταθούν – και ειδικά αν μετατραπούν πέρα από τα δεδομένα σε νομικούς και εταιρικούς θεσμούς – τότε οι προβλέψεις είναι αβέβαιες. Το αμερικανικό θεσμικό σύστημα βρίσκεται υπό πίεση, αλλά όχι ακόμη σε κίνδυνο αποτυχίας.

Ωστόσο, η συνεχής πίεση μπορεί να εξασθενήσει την ανθεκτικότητά του, επιτρέποντας στις μικρές δυσλειτουργίες να συσσωρευτούν σε ευρύτερη αστάθεια – μια διαδικασία που οι αγορές μπορεί να είναι αργές να την ανιχνεύσουν, αλλά γρήγορες να αντιδράσουν μόλις το κακό γίνει αισθητό, καταλήγει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Capital Economics.