Ίλον Μασκ: Το «δόγμα» που ακολουθεί για τις απολαβές του

Το δικαστήριο της πολιτείας του Ντέλαγουερ αποτελεί εμπόδιο ανάμεσα στον Ίλον Μασκ και τους επενδυτές που προτίθενται να του προσφέρουν μια περιουσία. Το 2018, όταν η αξία της Tesla ανερχόταν περίπου στα 50 δισεκατομμύρια δολάρια, οι μέτοχοι της αυτοκινητοβιομηχανίας ενέκριναν ένα σχέδιο που συνέδεε τις αποδοχές του Μασκ με την αποτίμηση της εταιρείας.

Μέχρι τον Ιανουάριο του 2024, όταν το δικαστήριο έκρινε το πακέτο αποδοχών παράνομο, η αξία της εταιρείας είχε ξεπεράσει τα 600 δισεκατομμύρια δολάρια και τα δικαιώματα προαίρεσης μετοχών του Μασκ αποτιμούνταν σε πάνω από 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με την απόφαση, το διοικητικό συμβούλιο της Tesla δεν επέδειξε διαφάνεια ως προς τον τρόπο καθορισμού της αμοιβής του Μασκ.

Οι μέτοχοι της Tesla ψήφισαν υπέρ της μεταφοράς της έδρας της εταιρείας στο Τέξας και ενέκριναν εκ νέου το πακέτο αποδοχών, το οποίο όμως το δικαστήριο απέρριψε για δεύτερη φορά.

Το νέο πακέτο αποδοχών

Στις 3 Αυγούστου, το διοικητικό συμβούλιο της Tesla προσέφερε στον Μασκ ένα είδος ασφαλιστηρίου συμβολαίου. Εάν το αρχικό πακέτο δεν επανενεργοποιηθεί, θα έχει τη δυνατότητα να εξαργυρώσει νέα δικαιώματα προαίρεσης αξίας 24 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Αν και το ποσό αυτό είναι σημαντικά μικρότερο από την αρχική συμφωνία, παραμένει η μεγαλύτερη αμοιβή στελέχους στην ιστορία, ξεπερνώντας τα καθαρά κέρδη της Tesla τα τελευταία δύο χρόνια. «Δεν είναι θέμα χρημάτων», έχει δηλώσει ο Μασκ. Ούτε, όπως φαίνεται, πρόκειται για μια κίνηση περιφρόνησης προς τους δικαστές του Ντέλαγουερ, παρόλο που η αποχώρηση εταιρειών από την πολιτεία έχει επιταχυνθεί μετά τη μεταφορά της Tesla. Το ζήτημα, στην ουσία, είναι ο έλεγχος.

Με βάση τη νέα συμφωνία, το ποσοστό του Μασκ στην εταιρεία θα αυξηθεί από 13% σε 15%. Το πακέτο του 2018 του εξασφάλιζε ποσοστό 20%. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι επιθυμεί να κατέχει το 25%, ώστε να προωθήσει τις δυνατότητες της Tesla στην τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική — ένας έλεγχος που, κατά τη γνώμη του, αρκεί για να αποτρέψει την απομάκρυνσή του από κάποιον ακτιβιστή επενδυτή. Με άλλα λόγια, ο Μασκ φοβάται μήπως κάποιος κάνει στην Tesla ό,τι έκανε ο ίδιος στο Twitter, το οποίο μετονόμασε σε X μετά την εξαγορά του το 2022.

Είναι διαφορετικό για τους μετόχους να ανέχονται τον διαρκή έλεγχο ενός ιδρυτή, όπως συμβαίνει στην Berkshire Hathaway του Γουόρεν Μπάφετ ή στη Meta του Μαρκ Ζάκερμπεργκ, και άλλο να παραχωρούν οικειοθελώς την εξουσία. Από πού πηγάζει, λοιπόν, αυτή η σχεδόν μαγνητική επιρροή που ασκεί ο Μασκ στους επενδυτές;

Το φαινόμενο Ίλον Μασκ

Οι οικονομολόγοι διαφωνούν για το αν τα τεράστια πακέτα αποδοχών στην αμερικανική αγορά αντανακλούν μια ανταγωνιστική αγορά για σπάνια διοικητικά ταλέντα ή την εκμετάλλευση πόρων από διευθύνοντες που ευνοούνται από αδύναμα διοικητικά συμβούλια. Ο Μασκ είναι αναμφίβολα ένα σπάνιο ταλέντο. Ωστόσο, το τελευταίο του πακέτο αποδοχών ενισχύει τη δεύτερη, πιο κυνική άποψη για τις αμοιβές των στελεχών.

Ενώ πολλά στελέχη μπορούν να διαπραγματευτούν μια αύξηση απειλώντας ότι θα μετακινηθούν σε ανταγωνιστική εταιρεία, ο Μασκ χρειάζεται απλώς να αλλάξει μια καρτέλα στην οθόνη του υπολογιστή του.

Η επένδυσή του στην Tesla αποτελεί λιγότερο από το ήμισυ της συνολικής του περιουσίας. Διατηρεί σημαντικά μερίδια στη SpaceX, στην xAI — τη startup τεχνητής νοημοσύνης που έχει συγχωνεύσει με την X — και σε άλλες επιχειρήσεις. Τα όρια μεταξύ αυτών των εταιρειών γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα. Τον Ιούνιο, η SpaceX επένδυσε 2 δισεκατομμύρια δολάρια στην xAI. Οι μέτοχοι της Tesla θα κληθούν να ψηφίσουν για μια παρόμοια συμφωνία αργότερα φέτος. Ο χρόνος του Μασκ δεν είναι ο μόνος πόρος για τον οποίο ανταγωνίζονται οι εταιρείες του: επεξεργαστές της Nvidia που είχαν αποκτηθεί από την Tesla μεταφέρθηκαν πρόσφατα στην xAI.

Η απόφαση των μετόχων

Αν οι μέτοχοι θεωρούν ότι ο Μασκ θα αφιερώσει την προσοχή του στην εταιρεία από την οποία έχει το μεγαλύτερο όφελος, τότε ίσως είναι ορθολογικό να υποκύψουν στις απαιτήσεις του για περισσότερο έλεγχο. Το διακύβευμα είναι ιδιαίτερα υψηλό στην Tesla, καθώς οι επιδόσεις της εταιρείας ηλεκτρικών οχημάτων είναι απογοητευτικές. Χάνει έδαφος από φθηνότερους Κινέζους ανταγωνιστές και επηρεάζεται αρνητικά από τη φθορά της φήμης της λόγω της ενασχόλησης του Μασκ με την πολιτική.

Η αποτίμησή της δεν βασίζεται στα θεμελιώδη οικονομικά της μεγέθη, αλλά στις μελλοντικές προοπτικές που υπόσχεται ο Μασκ, όπως στόλους αυτόνομων ταξί και ανθρωποειδή ρομπότ. Υποβαθμίζοντας την Tesla, ο Μασκ την έχει καταστήσει ακόμη πιο εξαρτημένη από τη δική του επιρροή. Όσο χειρότερες είναι οι επιδόσεις της εταιρείας, τόσο περισσότερο φαίνεται να αξίζει να πληρωθεί το ιδιόρρυθμο αφεντικό της.

Κανένα άλλο διευθυντικό στέλεχος δεν επωφελείται από τέτοια αντεστραμμένα κίνητρα. Ωστόσο, ο Μασκ δεν θα είναι ο τελευταίος που θα ισχυριστεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια τεχνολογία πολύ σημαντική για να διακινδυνεύσει την απώλεια του ελέγχου της σε μια μάχη εταιρικής εξουσίας και ότι οι συνήθεις κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης πρέπει να ανασταλούν. Άλλωστε, κάθε ηγεμόνας προσπαθεί να περιορίσει τις εξουσίες του κοινοβουλίου του όταν βρίσκεται σε περίοδο κρίσης.