Όσο διακοπές πλησιάζουν τόσο έχεις την αίσθηση ότι ο χρόνος περνάει πιο αργά και το καλοκαίρι αργεί να έρθει. Όχι ημερολογιακά, γιατί το ελληνικό καλοκαίρι πάντα έρχεται στην ώρα του, αλλά ψυχικά, όταν οι αντοχές λιγοστεύουν και συσσωρεύεται όλη η κούραση της χρονιάς. Με την κούραση από τους ρυθμούς της ζωής να χτυπάει περισσότερο κόκκινο και από το θερμόμετρο, το ερώτημα δεν είναι αν χρειαζόμαστε διακοπές, αλλά αν αντέχουμε χωρίς αυτές.
Το εργασιακό burnout, δηλαδή η ψυχολογική και σωματική εξάντληση εξαιτίας της υπερβολικής και παρατεταμένης εργασιακής πίεσης, είναι πλέον κανονικότητα για τους περισσότερους εργαζόμενους. Τα στοιχεία της Eurofound καταγράφουν ήδη από το 2022 ότι το 40% των εργαζομένων στην Ελλάδα νιώθει εξαντλημένο ή «διαρκώς κουρασμένο».
Η κούραση έρχεται εξαιτίας των συνθηκών εργασίας, αλλά κυρίως από το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι είναι διαρκώς «διαθέσιμοι». Έκθεση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ αναφέρει ότι η συντριπτική πλειονότητα των μισθωτών δηλώνει «δυσκολία αποσύνδεσης» ακόμα και κατά τις ημέρες άδειας.
Τα φαινόμενα αυτά τείνουν να επηρεάσουν το σύνολο των εργαζόμενων. Οι απαιτήσεις της αγοράς, ακόμη και σε επαγγέλματα χωρίς σωματική καταπόνηση, μετατρέπονται σε μια διαρκή αίσθηση χρόνιου στρες, απώλειας συγκέντρωσης, ακόμα και αίσθημα κοινωνικής απόσυρσης από την επαγγελματική ζωή.
Σε έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ το 45% των εργαζόμενων αναφέρουν αυξημένα επίπεδα άγχους λόγω της δουλειάς τους, ενώ το 20% εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης.
Η παγίδα της εργασιακής αφοσίωσης
Οι συνθήκες στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα, ειδικά μετά την οικονομική κρίση του 2010 και την πανδημία, δημιούργησαν νέες συνήθειες. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται μια τάση «ηρωοποίησης» της εργασιακής αντοχής. Η φράση «δεν πήρα άδεια ούτε μια μέρα», σε κάποιους ακούγεται ως παράσημο για έναν ευσυνείδητο εργαζόμενο. Η άρνηση των διακοπών στα μάτια κάποιων εργοδοτών και εργαζομένων εκλαμβάνεται ως εργασιακή αφοσίωση. Η πραγματικότητα βέβαια είναι εντελώς διαφορετική. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι που δεν κάνουν διακοπές είναι λιγότερο αποδοτικοί, περισσότερο ευέξαπτοι και πιο επιρρεπείς σε λάθη.
Έρευνα του Harvard Business Review έδειξε ότι όσοι πήραν τουλάχιστον 10 μέρες άδειας τον χρόνο είχαν 65% μεγαλύτερες πιθανότητες να δηλώσουν «υψηλό επίπεδο εργασιακής ικανοποίησης», ενώ η εργασιακή τους απόδοση ήταν καλύτερη τους πρώτους τρεις μήνες μετά την άδεια. Αντίστροφα, η έλλειψη – άρνηση των διακοπών σχετίζεται ακόμα και με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών προβλημάτων.
Το καλοκαίρι ως εργαλείο ψυχικής υγείας
Αν υπάρχει ένα «αντίδοτο» στο burnout που να αποτελεί κομμάτι της Ελληνικής καθημερινότητας και του ρυθμού ζωής, αυτό είναι σίγουρα το καλοκαίρι. Τα καλοκαιρινά ηλιοβασιλέματα, το φαγητό με παρέα στην ακροθαλασσιά, η αλμύρα της θαλασσας, οι δραστηριότητες με την οικογένεια και φίλους, αλλά και η αποσύνδεση από το κινητό, τα mail και τις έννοιες της δουλειάς, είναι θεραπευτικά.
Μελέτες πανεπιστημίων σε ολόκληρο τον κόσμο συγκλίνουν στο εύρημα ότι ακόμα και μια εβδομάδα διακοπών αρκεί για να βελτιώσει σημαντικά τον ύπνο, να αυξήσει τη σωματική δραστηριότητα και να μειώσει το στρες, την πίεση, ακόμα και την καθιστική ζωή.
Για να επιτευχθούν όλα αυτά δεν χρειάζονται πολλά έξοδα. Αρκεί η αλλαγή περιβάλλοντος, η απομάκρυνση από την οθόνη και η κοινωνική συναναστροφή.
Όταν οι διακοπές δεν είναι προνόμιο, αλλά δικαίωμα
Η πραγματικότητα βέβαια δείχνει ότι ακόμα και λίγες μέρες διακοπών σε αρκετούς μοιάζουν με άπιαστο όνειρο. Έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ για τις ταξιδιωτικές συνήθειες του 2024, αποκάλυψε οτι σχεδόν οι μισοί Έλληνες δεν κατάφεραν να κάνουν διακοπές, κυρίως εξαιτίας οικονομικών δυσκολιών. Αντίστοιχα τα στοιχεία του ΙΕΛΚΑ για το καλοκαίρι του 2025, δείχνουν ότι ένας στους δύο Έλληνες (52%) δεν προγραμματίζει να κάνει διακοπές φέτος το καλοκαίρι.
Οι συνθήκες αυτές δεν είναι μόνο επικίνδυνες για τους εργαζόμενους, αλλά αποδεικνύονται και οικονομικά επιζήμιες για τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Το Ινστιτούτο Εργασίας των ΗΠΑ υπολόγισε ότι η αντικατάσταση ενός εργαζόμενου που έχει πάθει «burnout» μπορεί να κοστίσει έως και 200% του μισθού του, αν υπολογιστεί η απώλεια παραγωγικότητας και το κόστος εκπαίδευσης του νέου εργαζομένου. Αντίθετα, όσες επιχειρήσεις δεν ενθαρρύνουν τις διακοπές των εργαζομένων τους ή ακόμα και παροτρύνουν τους εργαζόμενους να φύγουν διακοπές, καταγράφουν μέσα στη χρονιά λιγότερες απουσίες λόγω ασθένειας, αλλά και αύξηση της παραγωγικότητας και της δημιουργικότητας.
