Δεν έχουν περάσει δεκαπέντε χρόνια από την ευρωπαϊκή κρίση χρέους και τα «μαύρα πρόβατα» που έδωσαν το παρατσούκλι PIGS ( γουρούνια στα αγγλικα, αρκτικόλεξο από Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία), και τα ομόλογα των χωρών που ήταν μια ανάσα πριν καταρρεύσουν από το βάρος του χρέους, τώρα φιγουράρουν στην κορυφή των επενδυτικών επιλογών.
Η Ιταλία, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα συστήνονται από εταιρείες όπως η PGIM Fixed Income, με έδρα το Λονδίνο. Τα ισπανικά, ελληνικά και πορτογαλικά ομόλογα έχουν πλέον χαμηλότερες αποδόσεις από τα γαλλικά, ενώ και τα ιταλικά πλησιάζουν πλέον το μακροπρόθεσμο κόστος δανεισμού της Γαλλίας, καθώς οι νευρικοί επενδυτές ομολόγων τοποθετούν τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ στο ίδιο επίπεδο με μια χώρα που υπήρξε ένας από τους πιο προβληματικούς δανειολήπτες της.
Το PIGS αποτελεί επί της ουσίας ένα υποτιμητικό αρκτικόλεξο που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1990 για να προσδιορίσει τις οικονομίες των χωρών της Νότιας Ευρώπης, της Πορτογαλίας , της Ιταλίας , της Ελλάδας και της Ισπανίας (Portugal, Italy, Greece, Spain).
Κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους του 2009–14, η παραλλαγή PIIGS ή GIPSI (ακούγεται όπως η λέξη αθίγγανος στα αγγλικά) επινοήθηκε για να συμπεριλάβει την Ιρλανδία.
Η σχέση Ιταλίας – Γαλλίας
Με την Ελλάδα να βρίσκεται σε καλύτερη μοίρα -από πλευράς ομολογιακών επιδόσεων- σε σχέση με την Ιταλία , οι Financial Times σκιαγραφούν τη σχέση… χρέους μεταξύ της Ιταλίας και της Γαλλίας, η οποία αναδεικνύεται πλέον στον νέο μεγάλο ασθενή της Ευρώπης: οι αποδόσεις των 10ετών γαλλικών κρατικών ομολόγων έχουν εκτοξευθεί πάνω από 3% τον τελευταίο χρόνο, καθώς μήνες πολιτικής αστάθειας και ανησυχίες για τα δημόσια οικονομικά έχουν το τίμημά τους. Αυτό έχει οδηγήσει το βασικό κόστος δανεισμού της Γαλλίας σε μόλις 0,14 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από εκείνο της Ιταλίας, οι αποδόσεις των ομολόγων της οποίας έχουν μειωθεί καθώς μια επίδειξη δημοσιονομικής σύνεσης από την κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι έχει κερδίσει τους επενδυτές.
Η σύγκλιση έχει ανατρέψει μακροχρόνιες απόψεις σχετικά με τη θέση της Γαλλίας ως ενός από τους ασφαλέστερους δανειολήπτες της περιοχής και την Ιταλία ως μία από τις πιο επικίνδυνες, με ένα τεράστιο απόθεμα δημόσιου χρέους ίσο με περίπου 140% του ΑΕΠ. Το «spread» της Ιταλίας έναντι της Γαλλίας – η διαφορά μεταξύ των αποδόσεων των ομολόγων τους – διογκώθηκε σε περισσότερες από 4 ποσοστιαίες μονάδες κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης τη δεκαετία του 2010.
«Είναι η αλλαγή στα επίπεδα χρέους που έχει σημασία — η Γαλλία συνεχίζει να έχει μεγάλα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και αποτελεί επιδεινούμενο πιστωτικό κίνδυνο», δήλωσε ο Μάικ Ρίντελ, διαχειριστής κεφαλαίων στην Fidelity International. «Η Ιταλία λειτουργεί με πιο αυστηρό τρόπο και ανταμείβεται γι’ αυτό».
Κάποια βραχυπρόθεσμα γαλλικά ομόλογα έχουν ήδη διαπραγματευτεί στο ίδιο επίπεδο με τα ιταλικά ομόλογα τις τελευταίες εβδομάδες.
Οι προσπάθειες της Γαλλίας
Τον περασμένο μήνα, ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, Φρανσουά Μπαϊρού, παρουσίασε ένα δημοσιονομικό πακέτο για το 2026 που περιλαμβάνει 44 δισεκατομμύρια ευρώ σε αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών. Το χαρακτήρισε «στιγμή αλήθειας», σχεδιασμένο για να αποφευχθεί μια κρίση χρέους παρόμοια με αυτήν που βίωσε η Ελλάδα τη δεκαετία έως το 2018.
Χωρίς όμως την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, ο Μπαϊρού θα δυσκολευτεί να περάσει το πακέτο και αντιμετωπίζει την ανατροπή του από την αντιπολίτευση. Ο βραχύβιος προκάτοχός του στην πρωθυπουργία, Μισέλ Μπαρνιέ, εκδιώχθηκε λόγω του σχεδίου προϋπολογισμού του τον περασμένο Δεκέμβριο, αφήνοντας τη Γαλλία στην άνευ προηγουμένου θέση να μην έχει προϋπολογισμό για περίπου ένα μήνα.
Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της Γαλλίας αυξήθηκε στο 113% πέρυσι, σύμφωνα με την Eurostat. Αναμένεται να φτάσει το 118% έως το 2026. Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας τον περασμένο Δεκέμβριο . Οι ανταγωνιστές S&P Global και Fitch την έχουν σε αρνητικές προοπτικές.
«Είναι απίστευτα μπερδεμένα τα πράγματα και φαίνεται ότι τα πράγματα πρέπει να χειροτερέψουν πριν βελτιωθούν», δήλωσε η April LaRusse της εταιρείας διαχείρισης κεφαλαίων σταθερού εισοδήματος Insight Investment.
Η εικόνα στην Ιταλία
Στην Ιταλία, ο τρικομματικός, δεξιός συνασπισμός της Μελόνι έχει προσφέρει μια σπάνια περίοδο πολιτικής σταθερότητας και έχει ηρεμήσει τις αρχικά ταραγμένες αγορές ομολόγων με τον δημοσιονομικό του περιορισμό. Πριν από δύο χρόνια, για παράδειγμα, ξεκίνησε τη σταδιακή κατάργηση ενός αμφιλεγόμενου προγράμματος «superbonus» που έδινε στους ιδιοκτήτες σπιτιών το 110% του κόστους των ανακαινίσεων ενεργειακής απόδοσης και έχει κοστίσει στο δημόσιο ταμείο περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια ευρώ.
Ο Τζανκάρλο Τζορτζέτι, ο χαμηλών τόνων υπουργός Οικονομικών της Μελόνι, εργάζεται για τη μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού, το οποίο ήταν ίσο με 4,3% του ΑΕΠ το 2024 και αναμένεται να μειωθεί στο 2,8% το επόμενο έτος. Αυτό θα το έφερνε κάτω από το όριο του 3% της ΕΕ, επιτρέποντας στην Ιταλία να εξέλθει από τις διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος του μπλοκ.
Η Μελόνι έχει επανειλημμένα διαφημίσει τη σταθερή πτώση της στενά παρακολουθούμενης διαφοράς μεταξύ των αποδόσεων των ιταλικών και των γερμανικών ομολόγων αναφοράς ως ένα από τα σημαντικά επιτεύγματα της κυβέρνησής της.
«Ποτέ δεν θεώρησα το spread ως τοτέμ της πραγματικής δύναμης της οικονομίας ενός έθνους, αλλά είναι ένα στιγμιότυπο της αξιολόγησης της αγοράς», είπε πρόσφατα.
Η μείωση του spread
Το spread αυξήθηκε στις 2,5 ποσοστιαίες μονάδες κατά την εκλογική της νίκη το 2022. Έκτοτε μειώνεται συνεχώς και τώρα είναι 0,8 ποσοστιαίες μονάδες, το χαμηλότερο από τότε που προκλήθηκε η κρίση χρέους της Ευρωζώνης, όταν ξεπέρασε τις 5 ποσοστιαίες μονάδες.
Σε αντίθεση με τη δημοσιονομική συγκράτηση της Ιταλίας, το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Γαλλίας διογκώθηκε στο ισοδύναμο του 5,8% του ΑΕΠ στο τέλος του 2024, σύμφωνα με την Eurostat. Η κυβέρνηση ελπίζει να το μειώσει στο 3% μέχρι το τέλος του 2029.
Το έλλειμμα διευρύνθηκε αφότου η Γαλλία πραγματοποίησε μεγάλες δαπάνες για να προστατεύσει εταιρείες και καταναλωτές κατά τη διάρκεια της πανδημίας και της επακόλουθης ενεργειακής κρίσης. Οι φορολογικές περικοπές που αποσκοπούσαν στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης δεν έχουν προσφέρει επαρκή τόνωση.
«Από τα 3,4 τρισεκατομμύρια ευρώ δημόσιου χρέους, περισσότερα από 1 τρισεκατομμύριο ευρώ έχουν δημιουργηθεί από το 2019», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Πιερ Μοσκοβισί, επικεφαλής του γαλλικού εθνικού ελεγκτή.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Με καλύτερες προοπτικές για την Ιταλία και χώρες όπως η Ελλάδα, η διάκριση των επενδυτών μεταξύ μιας ευρωπαϊκής «περιφέρειας» πιο χρεωμένων χωρών με πολύ υψηλότερο κόστος δανεισμού και ενός «πυρήνα» πιο σταθερών δανειοληπτών που περιλάμβανε τη Γαλλία, έχει ξεθωριάσει.
Οι χώρες της περιφέρειας είναι πλέον «πολιτικά ήρεμες», δήλωσε ο στρατηγικός αναλυτής της Barclays, Ρόχαν Κανά, ενώ «όλος ο πολιτικός θόρυβος και το χάος έχουν μεταφερθεί στις βασικές αγορές».
