Συνάντηση Τραμπ-Πούτιν: Υψηλοί στόχοι και αντικρουόμενα συμφέροντα στη συνάντηση κορυφής

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντίμιρ Πούτιν, συναντώνται σήμερα στην Αλάσκα για την πρώτη τους σύνοδο κορυφής από το 2018, με κεντρικό θέμα την εξεύρεση μιας οδού για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Η συνάντηση πραγματοποιείται στην αμερικανική αεροπορική βάση Elmendorf-Richardson και βρίσκει τους δύο ηγέτες με εντελώς διαφορετικές επιδιώξεις και αντιλήψεις για το τι συνιστά επιτυχία. Το Κίεβο και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι παρακολουθούν με έντονη ανησυχία, φοβούμενοι ότι οι αποφάσεις θα ληφθούν χωρίς τη συμμετοχή τους.

Για τον Αμερικανό πρόεδρο, βασικός στόχος είναι η επίτευξη οποιασδήποτε μορφής κατάπαυσης του πυρός, μια κίνηση που θα ενίσχυε το προφίλ του ως παγκόσμιου ειρηνοποιού. Από την άλλη πλευρά, για τον Ρώσο ηγέτη, η ίδια η πραγματοποίηση της συνάντησης σε αμερικανικό έδαφος, χωρίς να έχει προβεί σε ουσιαστικές παραχωρήσεις στο πεδίο της μάχης, συνιστά ήδη μια σημαντική νίκη, όπως σημειώνει το Bloomberg.

Η συνάντηση αυτή σηματοδοτεί την απομάκρυνση από το δόγμα της προηγούμενης αμερικανικής κυβέρνησης «τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία», το οποίο διασφάλιζε ότι ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε πάντα θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Οι στόχοι Τραμπ και Πούτιν

Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος κατά την προεκλογική του εκστρατεία είχε υποσχεθεί ότι θα τερμάτιζε τον πόλεμο μέσα σε 24 ώρες, παραδέχτηκε πρόσφατα ότι το πρόβλημα αποδείχθηκε πιο περίπλοκο από ό,τι περίμενε.

Όπως σημειώνει το Reuters, επιδιώκει μια εκεχειρία στον πόλεμο που διαρκεί τρεισήμισι χρόνια, γεγονός που θα του επέτρεπε να ισχυροποιηθεί ως ηγέτης που μπορεί να φέρει την ειρήνη, διεκδικώντας ακόμη και το βραβείο Νόμπελ. Ο Λευκός Οίκος προσπαθεί να χαμηλώσει τον πήχη των προσδοκιών, με τον ίδιο τον Τραμπ να χαρακτηρίζει τη συνάντηση ως «διερευνητική» και ως μια «άσκηση ακρόασης», όπως ανέφερε η εκπρόσωπος Τύπου του, Κάρολαϊν Λέβιτ.

Για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, η σύνοδος αποτελεί μια ευκαιρία να αποδείξει ότι οι πολυετείς προσπάθειες της Δύσης να απομονώσουν τη Ρωσία έχουν αποτύχει και ότι η Μόσχα έχει ανακτήσει τη θέση της στην κορυφή της παγκόσμιας διπλωματίας.

Όπως αναφέρει το CNBC, οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι η Ρωσία δεν επιδιώκει πραγματικά να τερματίσει τον πόλεμο σε αυτή τη φάση, δεδομένου του πλεονεκτήματος που διατηρεί στο πεδίο της μάχης. «Η Ρωσία θέλει να συνεχίσει να επιδιώκει τους στόχους της, οι οποίοι είναι να αποδυναμώσει δραματικά την Ουκρανία και ουσιαστικά να υπονομεύσει την ανεξαρτησία και την κυριαρχία της», δήλωσε στο Bloomberg ο Ρίτσαρντ Χάας, πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος του State Department. «Επομένως, η Ρωσία βλέπει τις διαπραγματεύσεις όχι ως εναλλακτική λύση σε αυτό, αλλά ως μέσο για την επίτευξη αυτού του σκοπού».

Το δίλημμα της εδαφικής ακεραιότητας

Το κεντρικό ζήτημα που θα κυριαρχήσει στις συνομιλίες είναι η πιθανή συμφωνία για κατάπαυση του πυρός και οι όροι που θα τη συνοδεύουν. Ο μεγαλύτερος φόβος του Κιέβου και των Ευρωπαίων είναι μήπως ο Τραμπ «πουλήσει» την Ουκρανία, παγώνοντας τη σύγκρουση και αναγνωρίζοντας, έστω και ανεπίσημα, τον ρωσικό έλεγχο στο ένα πέμπτο του ουκρανικού εδάφους, όπως επισημαίνει το Reuters.

Οι απαιτήσεις της Ρωσίας είναι γνωστές. Σύμφωνα με την Χελίμα Κροφτ, επικεφαλής στρατηγικής εμπορευμάτων στην RBC Capital Markets, την οποία επικαλείται το CNBC, «σε αντάλλαγμα για τη διακοπή της στρατιωτικής της επίθεσης, η Ρωσία επιδιώκει να διατηρήσει την Κριμαία και ολόκληρη την ανατολική περιοχή του Ντονμπάς, καθώς και να εξασφαλίσει ένα οριστικό τέλος στις φιλοδοξίες του Κιέβου για ένταξη στο ΝΑΤΟ».

Ο ίδιος ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι για να σταματήσει ο πόλεμος, τα ουκρανικά στρατεύματα πρέπει να αποσυρθούν από τα τμήματα των περιοχών του Ντονέτσκ, της Ζαπορίζια και της Χερσώνας που εξακολουθούν να ελέγχουν.

Ο Τραμπ έχει προκαλέσει σύγχυση με τις δηλώσεις του, καθώς από τη μία μιλά για πιθανή «ανταλλαγή εδαφών» και από την άλλη διαβεβαιώνει τους Ευρωπαίους ότι δεν θα διαπραγματευτεί νέα σύνορα για την Ουκρανία. Ο πρόεδρος Ζελένσκι έχει καταστήσει σαφές ότι η εδαφική ακεραιότητα της χώρας είναι κατοχυρωμένη στο Σύνταγμα και οποιαδήποτε αλλαγή θα απαιτούσε δημοψήφισμα, μια διαδικασία εξαιρετικά περίπλοκη.

Η ανησυχία της Ευρώπης και του Κιέβου

Η απουσία της Ουκρανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη σύνοδο προκαλεί έντονο προβληματισμό. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες υποστηρίζουν ότι η παραχώρηση εδαφών στον Πούτιν θα ισοδυναμούσε με επαναχάραξη των συνόρων της Ευρώπης και θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο για μελλοντικές επιθέσεις της Ρωσίας. Προειδοποιούν τον Τραμπ ότι ο Πούτιν μπλοφάρει όταν μιλά για ειρήνη και ότι στην πραγματικότητα προετοιμάζει νέες επιθέσεις.

Η συνάντηση στην Αλάσκα εγείρει επίσης το φάντασμα της συνέντευξης Τύπου στο Ελσίνκι το 2018, όπου ο Τραμπ τάχθηκε δημόσια με τον Πούτιν, απορρίπτοντας τις εκτιμήσεις των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών για ρωσική παρέμβαση στις εκλογές του 2016. Είναι μια σύγκριση που ο Αμερικανός πρόεδρος θα ήθελε να αποφύγει, και γι’ αυτό έχει ήδη διαβεβαιώσει τους Ευρωπαίους ότι θα πιέσει για απευθείας συναντήσεις Πούτιν-Ζελένσκι και είναι πρόθυμος να στηρίξει εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία.

Οικονομία εναντίον στρατηγικής

Παρόλο που ο Πούτιν φαίνεται να εισέρχεται στις συνομιλίες από θέση ισχύος στο πεδίο της μάχης, η ρωσική οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις. Όπως εξηγεί στο CNBC ο Ρίτσαρντ Πόρτες, καθηγητής στο London Business School, «η ρωσική οικονομία δεν είναι σε καλή κατάσταση. Αντιμετωπίζουν σημαντικό δημοσιονομικό έλλειμμα, εν μέρει επειδή τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο έχουν μειωθεί σημαντικά». Αυτή η οικονομική πίεση θα μπορούσε να ωθήσει τον Πούτιν σε έναν συμβιβασμό.

Ωστόσο, άλλοι αναλυτές, όπως ο Αλεξάντερ Μπάουνοφ του Carnegie Russia Eurasia Center, πιστεύουν ότι ο Πούτιν βλέπει τον εαυτό του ως μια «ιστορική μορφή μακράς πνοής», σε αντίθεση με τους «βραχύβιους» Δυτικούς πολιτικούς.

«Από την άποψη του Πούτιν, το καθήκον είναι απλό: να καθίσει και να περιμένει το επιθυμητό αποτέλεσμα», σημειώνει. Κατά τον ίδιο, ο Τραμπ παίρνει μεγαλύτερο ρίσκο, καθώς «σε διπλωματικό επίπεδο, ο επιτιθέμενος δεν έχει τίποτα να χάσει. Προσφέροντας να μειώσει την ένταση χωρίς να έχει υποστεί στρατιωτική ήττα, ο ίδιος ο επιτιθέμενος αρχίζει να μοιάζει με ειρηνοποιό».

Η σημασία που αποδίδουν και οι δύο πλευρές στη συνάντηση αποτυπώνεται και στη σύνθεση των αντιπροσωπειών τους. Ο Τραμπ συνοδεύεται από τον αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς, τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και τον υπουργό Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ.

Ο Πούτιν, από την πλευρά του, φέρνει μαζί του τον επί σειρά ετών υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, καθώς και τους υπουργούς Άμυνας και Οικονομικών, υποδηλώνοντας ότι η Μόσχα επιθυμεί να συζητήσει και το ενδεχόμενο αυξημένης οικονομικής συνεργασίας, μια ιδέα που δεν αφήνει αδιάφορο τον Τραμπ. Το αποτέλεσμα της συνόδου παραμένει αβέβαιο, με τα σενάρια να κυμαίνονται από μια προσωρινή συμφωνία για παύση των αεροπορικών επιδρομών μέχρι την πλήρη αποτυχία των συνομιλιών.