Η πρώτη αντίδραση της Ουκρανίας στη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αλάσκα, ήταν ένας αναστεναγμός ανακούφισης: μπορεί να μην είχε αποφασιστεί κατάπαυση του πυρός -όπως διεμήνυε ο Τραμπ- , αλλά παράλληλα δεν υπήρξε και μία καταστροφική συμφωνία ερήμην του Κιέβου: «Η καταστροφή αποφεύχθηκε: Ο Τραμπ δεν μας ξεπούλησε», σχολίασε χαρακτηριστικά ένας βουλευτής…
Αλλά καθώς οι αρχική ασάφεια δίνει τη θέση της σε αποκαλύψεις των αξιώσεων του Πούτιν, που θα ήταν αδύνατον να αποδεχτεί η Ουκρανία, η εμπιστοσύνη δίνει τη θέση της στην ανησυχία, κυρίως όσον αφορά την προγραμματισμένη συνάντηση στην Ουάσινγκτον τη Δευτέρα μεταξύ του Τραμπ και του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Τα προειδοποιητικά σημάδια
Όπως υπογραμμίζει σε ανάλυσή του ο Economist, τα προειδοποιητικά σημάδια ήταν ορατά από την αρχή της συνόδου κορυφής. Ένα κόκκινο χαλί, στρωμένο μπροστά στο προεδρικό αεροπλάνο του κ. Πούτιν από Αμερικανούς στρατιώτες. Χειροκροτήματα και χειραψίες για τον κ. Πούτιν από τον κ. Τραμπ. Αλλά και γεγονός αυτό καθ΄αυτό , ότι ότι μια σύνοδος κορυφής πραγματοποιήθηκε πριν από την επίτευξη εκεχειρίας, παρά την προηγούμενη σκληρή ρητορική του κ. Τραμπ περί του αντιθέτου. Ουκρανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι η διεξαγωγή διαπραγματεύσεων είναι εποικοδομητική και επισημαίνουν τις ευρωπαϊκές συζητήσεις για εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, οι οποίες υποστηρίζονται από την Αμερική. «Υπάρχει μια προσπάθεια να επιτευχθεί κάτι», είπε ένας στον Economist. Αλλά κατ’ ιδίαν ανησυχούν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος μόλις επέτρεψε να ξαναγραφτεί ο τερματισμός του πολέμου με ρωσικούς όρους.
Με τους όρους του Πούτιν
Η πιο προφανής αλλαγή είναι η νέα αποδοχή της προτιμώμενης αλληλουχίας της Ρωσίας. Έχει εξαφανιστεί κάθε προοπτική πλήρους κατάπαυσης του πυρός ως πρώτο στάδιο ή των εξουθενωτικών κυρώσεων που κάποτε είχε υποσχεθεί ο κ. Τραμπ εάν ο κ. Πούτιν δεν συμφωνούσε σε αυτήν. Το Σάββατο, ο Σεργκέι Λεστσένκο, σύμβουλος στο γραφείο του ουκρανικού προέδρου, επανέλαβε τη θέση της Ουκρανίας: η κατάπαυση του πυρός πρέπει να προηγηθεί μιας γενικότερης συμφωνίας για το πάγωμα ή τον τερματισμό της σύγκρουσης. Αλλά ο κ. Τραμπ, τασσόμενος απότομα υπέρ του κ. Πούτιν, λέει τώρα ότι ο άμεσος στόχος πρέπει να είναι μια συνολική ειρήνη. Είναι μια προοπτική «όλα ή τίποτα» που θα μπορούσε εύκολα να σαμποταριστεί από κακούς παράγοντες – ή να χρησιμοποιηθεί για την απόσπαση των μέγιστων παραχωρήσεων.
Ουκρανικές πηγές ασφαλείας αναφέρουν ότι ανησυχούν για το τι σημαίνει μια «ολοκληρωμένη ειρήνη». Για τον κ. Πούτιν, φαίνεται να σημαίνει ακόμα την εξάλειψη αυτού που αποκαλεί «βασικές αιτίες» του ουκρανικού πολέμου, ένα όραμα που σκιαγράφησε σε ένα πολεμικό δοκίμιο το 2021, στο οποίο πρόβαλε τα επιχειρήματά του για εισβολή: με λίγα λόγια εναντιώθηκε στην επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και στην ουκρανική ανεξαρτησία. Σε αυτό το δοκίμιο, ο κ. Πούτιν μίλησε για την Ουκρανία και τη Ρωσία ως «έναν λαό». Την Παρασκευή, τουλάχιστον, η ρητορική του μαλάκωσε μιλώντας για «αδελφικές» σχέσεις, κάτι που οι περισσότεροι Ουκρανοί θα είχαν ωστόσο τεράστια δυσκολία να εντοπίσουν τρεισήμισι χρόνια μετά την άγρια εισβολή που έχει οδηγήσει σε εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανούς νεκρούς και εκατομμύρια πρόσφυγες.
Η «σιωπή» του Τραμπ
Ο κ. Τραμπ μπορεί να κατάλαβε ή όχι τα μηνύματα του κ. Πούτιν, αλλά δεν είπε τίποτα που να τον αντικρούει. «Για τον Πούτιν, μια συνολική ειρήνη σημαίνει να μας αλλάξει», παραπονιέται μια ουκρανική πηγή στον Economist. «Και τώρα οι Αμερικανοί φαίνεται να συμφωνούν, είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι». Ο Ρόμαν Μπεζσμέρτνι, πρώην Ουκρανός διπλωμάτης, λέει ότι ο κ. Πούτιν «χλεύασε» τον Αμερικανό πρόεδρο και την επιθυμία του για βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. «Αυτή δεν είναι τραγωδία για την Ουκρανία. Είναι τραγωδία για την Αμερική και για τον κόσμο. Υπό την επιρροή του κ. Πούτιν, ο Τραμπ είναι ένας ανίκανος πολιτικός».
Καθ’ όλη τη διάρκεια του Ιουλίου, μυστικές επαφές μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας είχαν φέρει τις δύο χώρες πιο κοντά σε μια κατανόηση του πώς θα μπορούσε να παγώσει ο πόλεμος. Ωστόσο, οι επακόλουθες συνομιλίες μεταξύ του κ. Πούτιν και του Στιβ Γουίτκοφ, ενός έμπιστου προσώπου του κ. Τραμπ από την εποχή που ήταν κτηματομεσίτης, δημιούργησαν μια σειρά από αδύνατες νέες εδαφικές απαιτήσεις για την Ουκρανία. Στη σύνοδο κορυφής της Παρασκευής, ο κ. Πούτιν απαίτησε για άλλη μια φορά η Ουκρανία να υποχωρήσει από τα τμήματα των επαρχιών Λουγκάνσκ και Ντόνετσκ που εξακολουθεί να κατέχει, τα οποία μαζί αντιπροσωπεύουν τα πιο οχυρωμένα τμήματα της πρώτης γραμμής. Αυτό θα έθετε τον κ. Πούτιν σε πολύ ισχυρότερη θέση για να επιτεθεί ξανά στο μέλλον, σε περίπτωση που επιλέξει να το κάνει.
Σε αντάλλαγμα, ο Ρώσος πρόεδρος προσφέρθηκε να επιστρέψει μικρά κομμάτια κατεχόμενων εδαφών στις επαρχίες Σούμι και Χάρκοβο και να παγώσει τις τρέχουσες γραμμές στη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα.
Αλλαγή της κοινής γνώμης
Χρόνια πολέμου έχουν πιέσει τον ουκρανικό λαό και η Ρωσία συνεχίζει να υπερέχει σε όπλα και άνδρες στην πρώτη γραμμή. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια σαφή στροφή προς τον πραγματισμό στις παραχωρήσεις για την ειρήνη. Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων τάσσεται πλέον υπέρ της αναγνώρισης της de facto κατοχής των περιοχών που ήδη κατέχει η Ρωσία σε αντάλλαγμα για γνήσιες εγγυήσεις ασφάλειας από τη Δύση. Ωστόσο, υπάρχουν συνεπείς και συντριπτικές πλειοψηφίες κατά των περαιτέρω εδαφικών παραχωρήσεων στη Ρωσία.
Σύμφωνα με τον Άντον Χρουσέτσκι, εκτελεστικό διευθυντή του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου, λιγότεροι από ένας στους πέντε θα ήταν διατεθειμένοι να αποδεχτούν το είδος της ανταλλαγής εδαφών που λέγεται ότι ευνοεί ο κ. Τραμπ.
Ένας Ουκρανός αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών λέει ότι οι Αμερικανοί είναι «απίστευτα επιθετικοί» πιέζοντας την Ουκρανία να χάσει περισσότερα εδάφη. Το ρωσικό συμφέρον είναι αρκετά σαφές, λέει. «Θέλουν να μεγιστοποιήσουν το πακέτο που θα λάβουν σε αντάλλαγμα – από την άρση των κυρώσεων, μέχρι την επιστροφή κατασχεμένων περιουσιακών στοιχείων, μέχρι το επαναλειτουργία των ενεργειακών αγορών». Αυτό που, λέει, είναι πολύ λιγότερο σαφές είναι γιατί η κυβέρνηση Τραμπ πίεζε τόσο έντονα για να προωθήσει τα συμφέροντα της Ρωσίας.
Παρά τις προφανείς αντιξοότητες, ο κ. Τραμπ φαίνεται προσηλωμένος στην άμεση λύση της ειρήνης. Το περιοδικό Economist εκτιμά ότι μια τριμερής συνάντηση μεταξύ του κ. Τραμπ, του κ. Πούτιν και του κ. Ζελένσκι θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί ήδη στα τέλη της επόμενης εβδομάδας. Πριν από αυτό, τη Δευτέρα, ο Ουκρανός ηγέτης έχει προγραμματιστεί να φτάσει στην Ουάσινγκτον για την πρώτη του επίσκεψη από την ταπείνωσή του τον Φεβρουάριο. Μερικά από τα συστατικά φαίνονται δυσοίωνα παρόμοια με τότε. Ακολουθώντας τη λογική του κ. Πούτιν, ο κ. Τραμπ προετοιμάζεται ήδη να κατηγορήσει την Ουκρανία εάν τα σχέδιά του ναυαγήσουν, φοβούνται οι Ουκρανοί. Ήδη ο Τραμπ έδωσε μία πρόγευση της στάσης που θα κρατήσει: «Κάντε μια συμφωνία», συμβούλεψε τον κ. Ζελένσκι, μέσω του Fox News. «Η Ρωσία είναι μια πολύ μεγάλη δύναμη. [Εσείς] δεν είστε».
