Το Montesol είναι το παλαιότερο ξενοδοχείο της Ίμπιζα. Χτισμένο το 1933, τα τελευταία τρία τέταρτα του αιώνα, έχει φιλοξενήσει γενιές της ελίτ του Χόλιγουντ και γίγαντες της μουσικής βιομηχανίας, με την Ίμπιζα να μετατρέπεται από ένα χαλαρό καταφύγιο για τους beatniks και τους μποέμ της δεκαετίας του 1950 σε μια περιοχή από mega-clubs, φώτα νέον, γιγάντιες οθόνες LED και δυνατή ηλεκτρονική μουσική.
Όταν οι Γάλλοι ξενοδόχοι πολυτελείας Experimental Group ανέλαβαν το ακίνητο το 2021, προχώρησαν σε μια ανακαίνιση που αντικατοπτρίζει μια νέα και απαιτητική πραγματικότητα για την τουριστική βιομηχανία της Ίμπιζα.
Την τελευταία δεκαετία, οι πολυετείς ξηρασίες, η αύξηση του πληθυσμού και η απότομη άνθηση του τουρισμού έχουν οδηγήσει σε ολοένα και μεγαλύτερη έλλειψη γλυκού νερού στην Ίμπιζα, με αποτέλεσμα οι νέοι ιδιοκτήτες του Montesol να αφαιρέσουν τις μπανιέρες από τα δωμάτια και να εγκαταστήσουν μόνο ντους. Οι μέσες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί κατά 1,26°C (2,7°F) τα τελευταία 70 χρόνια, σύμφωνα με την Ibiza Preservation , μια μη κερδοσκοπική ερευνητική ομάδα, επομένως το ξενοδοχείο τοποθέτησε περισσότερη μόνωση για να διατηρεί το εσωτερικό δροσερό. Για να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας, έθεσαν την ελάχιστη θερμοκρασία για τον κλιματισμό στους 19°C και εξόπλισαν τα παράθυρα με ένα σύστημα που απενεργοποιεί το κλιματιστικό όταν ανοίγουν.
«Συχνά δέχομαι αντιδράσεις από τους πελάτες επειδή θέλουν δωμάτια στους 16 βαθμούς», σχολιάζει στο Bloomberg, η Romée de Goriainoff, μία από τους ιδρυτές του Experimental Group. «Οι άνθρωποι είναι οικολόγοι, αλλά όχι όταν πρόκειται για την άνεσή τους ή τις διακοπές τους».
Συνωστισμός στην Ίμπιζα
Όπως γράφει το Bloomberg σε εκτενές αφιέρωμά του, πέρυσι, 3,7 εκατομμύρια τουρίστες επισκέφθηκαν την Ίμπιζα, σημειώνοντας αύξηση 23% σε οκτώ χρόνια. Η ζήτηση για εξοχικές κατοικίες, βραχυπρόθεσμες μισθώσεις και κατοικίες για εποχικούς εργαζόμενους, μαζί με την εισροή πλούσιων μεταναστών μετά την πανδημία, έχουν αυξήσει τα ενοίκια. Η Experimental Group πρέπει τώρα να προσφέρει στους εργαζομένους της στέγαση στο πλαίσιο των πακέτων αποδοχών της.
Ο τουρισμός έχει στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη και εξέλιξη στην Ευρωπαϊκή Μεσόγειο εδώ και δεκαετίες. Σε ολόκληρη την περιοχή, απασχολούσε περισσότερα από 8 εκατομμύρια άτομα στην Ισπανία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιταλία το 2023 και το 2024, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού. Ο τουριστικός τομέας αποτελεί σχεδόν το 13% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ισπανίας και της Ελλάδας, περισσότερο από το 10% του ιταλικού και το 16,5% του πορτογαλικού . Μετά από μια πτώση κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid, οι αριθμοί συνέχισαν να αυξάνονται. Οι διεθνείς αφίξεις στην Ευρωπαϊκή Μεσόγειο είναι 8% πάνω από τα επίπεδα του 2019, σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για τον Τουρισμό (UN Tourism).
Αυτή η ανάπτυξη συμβαίνει παρά την — ή ακόμα και λόγω — της κλιματικής αλλαγής. Η λεκάνη της Μεσογείου θερμαίνεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Οι μέσες θερμοκρασίες είναι ήδη 1,4°C υψηλότερες από την προβιομηχανική εποχή. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται πιο συχνά — πυρκαγιές, ξηρασίες, επικίνδυνες καταιγίδες και καύσωνες, καθώς οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες αυξάνονται έως και 10°C πάνω από τους ιστορικούς μέσους όρους αρκετές φορές κάθε χρόνο. Αυτόν τον Αύγουστο, τα κύματα καύσωνα έχουν αυξήσει τις θανατηφόρες πυρκαγιές σε όλη την Ευρώπη και την Τουρκία, αναγκάζοντας χιλιάδες ανθρώπους να εκκενώσουν σπίτια και θέρετρα. Αλλά ενώ τα καλοκαίρια είναι πιο ζεστά, είναι και μεγαλύτερα με αποτέλεσμα την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.
Αλλάζουν τα επιχειρηματικά μοντέλα
Η αύξηση του αριθμού των τουριστών και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ασκούν πρωτοφανή πίεση στα οικοσυστήματα, τις οικονομίες και τις κοινωνίες που στηρίζουν τον κλάδο, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τα επιχειρηματικά μοντέλα που τον έχουν στηρίξει εδώ και δεκαετίες.
Όπως επισημαίνει το Bloomberg, φέτος, η ζέστη, η ξηρασία και οι ισχυροί άνεμοι έχουν προκαλέσει πυρκαγιές στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Γαλλία. Τα κύματα καύσωνα στην Ισπανία έχουν προκαλέσει περισσότερους από 1.100 επιπλέον θανάτους φέτος , σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας της χώρας.
Τουριστικά αξιοθέατα σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ακρόπολης στην Αθήνα και του Πύργου του Άιφελ στο Παρίσι, έχουν κλείσει λόγω επικίνδυνα υψηλών θερμοκρασιών.
Ωστόσο, ο αριθμός των τουριστών συνεχίζει να αυξάνεται στην Ευρώπη, εν μέρει λόγω της μεταβαλλόμενης μορφής της τουριστικής περιόδου. Σε όλη τη Νότια Ευρώπη, οι τουριστικές περιοχές έχουν δει αύξηση στις αφίξεις την άνοιξη και το φθινόπωρο, η οποία αντισταθμίζει με το παραπάνω μια μικρή μείωση των αριθμών στην παραδοσιακή καλοκαιρινή περίοδο αιχμής, την οποία οι αναλυτές του κλάδου αποδίδουν σε έναν συνδυασμό αυξανόμενων θερμοκρασιών και αυξανόμενου κόστους.
Το ελληνικό success story
Η Ελλάδα και η Ισπανία, που ήδη συγκαταλέγονται στους πιο δημοφιλείς προορισμούς στον κόσμο, έχουν σημειώσει ραγδαία ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών, το 2024, οι διεθνείς αφίξεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 14,7% σε σχέση με τα επίπεδα του 2019. Στην Ισπανία, αυξήθηκαν κατά 12,3%. Ενώ στοιχεία στης εταιρείας ανάλυσης ακινήτων CoStar έδειξαν ότι οι τιμές των δωματίων ξενοδοχείων βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ και στις δύο χώρες.
Στη Βαρκελώνη, η περίοδος μεσαίας κίνησης γίνεται τόσο δημοφιλής που περισσότεροι τουρίστες έφτασαν με κρουαζιερόπλοια στο λιμάνι της τον Οκτώβριο του περασμένου έτους από ό,τι τον Αύγουστο του 2019, σύμφωνα με την λιμενική αρχή . Σε πολλά τουριστικά σημεία, όπως η Βαλένθια στην Ισπανία και η Κατάνια στην Ιταλία, η ζήτηση για ενοικιαζόμενα ακίνητα για διακοπές από τον Μάιο έως τον Ιούνιο και τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο αυξάνεται ταχύτερα από ό,τι κατά την περίοδο αιχμής, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2018, σύμφωνα με στοιχεία της AirDNA, η οποία παρακολουθεί την αγορά ενοικιαζόμενων κατοικιών για διακοπές.
Ο συνδυασμός των δύο τάσεων αυξάνει την πίεση στις υποδομές. Οι θερμότερες και ξηρότερες περίοδοι αιχμής σημαίνουν μεγαλύτερη ζήτηση ενέργειας για κλιματισμό και μεγαλύτερη πίεση στους υδάτινους πόρους. Οι μεγαλύτερες τουριστικές περίοδοι επιδεινώνουν αυτή την πίεση.
«Μπορείτε να αυξήσετε τον τουρισμό κατά την περίοδο αιχμής, εάν στη συνέχεια πρόκειται να επενδύσετε στις κατάλληλες υποδομές για να αντιμετωπίσετε αυτόν τον όγκο τουριστών», εξηγεί στο Bloomberg, ο Xavier Font, καθηγητής μάρκετινγκ βιωσιμότητας στο Πανεπιστήμιο του Surrey στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος συμβουλεύει τις τουριστικές αρχές σχετικά με βιώσιμες στρατηγικές.
Φυσικές καταστροφές
Σε ορισμένα σημεία, οι ζημιές που προκαλούνται στο θαλάσσιο περιβάλλον ως συνέπεια του υπερπληθυσμού και του τουρισμού επιταχύνουν τη διάβρωση της ακτογραμμής. Οι Βαλεαρίδες Νήσοι προστατεύονται εν μέρει από μεγάλες εκτάσεις ποσειδωνίας, ενός θαλάσσιου φυτού αργής ανάπτυξης που σχηματίζει φράγμα κατά των καταιγίδων. Παρόλο που τα λιβάδια της ποσειδωνίας προστατεύονται από το νόμο, οι ζημιές από τις άγκυρες των σκαφών αναψυχής, η απόρριψη αποβλήτων από τα σκάφη και η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας έχουν προκαλέσει δραματική συρρίκνωσή τους, σύμφωνα με την Ibiza Preservation. Οι μεγαλύτερες τουριστικές περίοδοι επιδεινώνουν το πρόβλημα, δίνοντας στο θαλάσσιο περιβάλλον λιγότερο χρόνο για να ανακάμψει.
«Οι ακτές και η θάλασσά μας είναι κατακλυσμένες», δήλωσε η Ελίζα Λάνγκλεϊ, συντονίστρια του παρατηρητηρίου βιωσιμότητας της Ibiza Preservation. «Αν χάσουμε ό,τι βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα, χάνουμε τις ακτές μας. Είναι τόσο αντιφατικό το γεγονός ότι δεν φροντίζουμε τις ακτές μας σαν να ήταν χρυσός, γιατί αυτό μας φέρνει τα χρήματα και τους μισθούς».
Οι Βαλεαρίδες Νήσοι εισπράττουν έναν βιώσιμο φόρο τουρισμού έως και 6 ευρώ ανά άτομο ανά διανυκτέρευση, τα έσοδα του οποίου προορίζονται για πρωτοβουλίες μείωσης του κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντίκτυπου του κλάδου. Ωστόσο, η φορολογική είσπραξη έχει χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση έργων, συμπεριλαμβανομένων συνεδριακών εγκαταστάσεων και αθλητικών κέντρων, που αποσκοπούν στην προσέλκυση περισσότερων τουριστών εκτός σεζόν. Οι επικριτές ανέφεραν ότι αυτό δεν αποσπά την προσοχή των τουριστών από τους μήνες αιχμής.
Στεγαστική κρίση
Ο αυξανόμενος όγκος τουριστών αυξάνει τις οικονομικές πιέσεις για τους ντόπιους, οι οποίοι ήδη παλεύουν με τα υψηλά ενοίκια. Υπάρχουν μέρες τον Αύγουστο που ο αριθμός των ανθρώπων στο νησί διπλασιάζεται από τον συνηθισμένο πληθυσμό του νησιού, που είναι 161.000, δήλωσε ο Χουάν Μιγκέλ Κόστα, διευθυντής τουρισμού της Ίμπιζα. «Δεν ξέρω ποιο είναι το όριο, αλλά μακροπρόθεσμα όλοι οι προορισμοί θα πρέπει να βρουν πόσους ανθρώπους μπορούν να απορροφήσουν».
Τρεις από τις πέντε ισπανικές πόλεις με τα υψηλότερα ενοίκια βρίσκονται στην Ίμπιζα, σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμας ακινήτων Idealista. Στις Βαλεαρίδες Νήσους, οι άνθρωποι ξοδεύουν κατά μέσο όρο τα δύο τρίτα των μισθών τους σε ενοίκια. Οι αρχές στην Ίμπιζα δυσκολεύονται να προσλάβουν αστυνομικούς και εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, επειδή συχνά δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν για στέγαση.
Το πλήγμα της πανδημίας
Η πανδημία του κορονοϊού έπληξε σκληρά την τουριστική βιομηχανία, με συνολική απώλεια 2,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε έσοδα από τον τουρισμό παγκοσμίως μεταξύ 2020 και 2022, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών . Σε μέρη που είχαν συνηθίσει σε υπερπλήρεις δρόμους το καλοκαίρι, υπενθύμισε επίσης στους ντόπιους πώς ήταν οι πόλεις τους πριν από την εποχή του μαζικού τουρισμού.
Έκτοτε, η βιομηχανία έχει ανακάμψει πέρα από τα προ πανδημίας επίπεδα. Ο τεράστιος αριθμός τουριστών σε ορισμένους προορισμούς έχει δημιουργήσει συγκρούσεις μεταξύ ντόπιων και επισκεπτών. Οι κρουαζιέρες, τα λεωφορεία, τα αεροπλάνα και τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα κάνουν τις πόλεις πιο πολυσύχναστες και μολυσμένες. Τα γήπεδα γκολφ και οι πισίνες ανταγωνίζονται άλλες βιομηχανίες και τους κατοίκους της περιοχής για νερό, συμβάλλοντας σε ελλείψεις σε περιοχές που πλήττονται από την ξηρασία. Η ανάπτυξη πλατφορμών, όπως η AirBnB, οι οποίες διευκολύνουν τις ιδιωτικές ενοικιάσεις κατοικιών, έχει συμβάλει στην αύξηση των ενοικίων.
Γκράφιτι που απαιτούν «Οι τουρίστες να πάνε σπίτι τους» είναι γραμμένα σε τοίχους σε πόλεις της Μεσογείου. Τους τελευταίους μήνες, έχουν ξεσπάσει διαμαρτυρίες κατά του τουρισμού στην Τενερίφη και τη Βαρκελώνη στην Ισπανία, στη Βενετία στην Ιταλία και στη Λισαβόνα στην Πορτογαλία. Στην Ελλάδα, οι εργαζόμενοι διαμαρτυρήθηκαν για τις πολλές ώρες εργασίας και τους χαμηλούς μισθούς του κλάδου, ενώ οι άνθρωποι στην περιοχή Κουκάκι της Αθήνας διαμαρτυρήθηκαν για την αύξηση των τιμών ενοικίασης με γκράφιτι που έγραφαν: «Airbnb παντού, γείτονες πουθενά».
Πέρυσι, η καταλανική κυβέρνηση επέβαλε περιορισμούς στη χρήση νερού κατά τη διάρκεια μιας ξηρασίας, αλλά τα ξενοδοχεία και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις εξαιρέθηκαν σε μεγάλο βαθμό .
