Η οικονομία των… γιαγιάδων

Με μεγάλη έκπληξη διάβασα στους Financial Times ένα άρθρο για τον ρόλο που παίζουν πλέον οι γιαγιάδες και οι παππούδες. Η αρθρογράφος γράφει ότι «αυτός είναι ο αιώνας των παππούδων και γιαγιάδων», με τον υπόλοιπο κόσμο να ανακαλύπτει μία ελληνική πραγματικότητα δεκαετιών: τότε που αυτοί που μας έβλεπαν «ως δύο φορές παιδιά τους» ανέλαβαν όχι μόνο τα καλοκαίρια μας, αλλά και να μας προσέχουν όταν οι δικοί μας γονείς ήταν στη δουλειά…

Τέτοιο παιδί κι εγώ, να μοιράζομαι τους χειμώνες μου στην Αθήνα με τον παππού Ανδρέα και τη γιαγιά Δέσποινα («Μπεμπέ» τη φωνάζαμε) και τα καλοκαίρια μέχρι την εφηβεία μου στη Ρόδο με τον παππού καπετάν Νικόλα και την γιαγιά Ευτέρπη…

Οι FT έχουν μια διαφορετική προσέγγιση στο θέμα: καθώς ζούμε περισσότερο, υπάρχουν περισσότεροι άνω των 65 ετών στον πλανήτη από ό,τι κάτω των 5 ετών. Οι τάξεις των «συνταξιούχων αλλά όχι κουρασμένων» αυξάνονται, πολλοί από τους οποίους έχουν πολύ καλύτερη υγεία από τους προκατόχους τους. Οι σημερινοί έφηβοι είναι πιο πιθανό από ποτέ να έχουν έναν ζωντανό παππού και γιαγιά, μερικοί από τους οποίους μπορεί με τη σειρά τους να έχουν ακόμα έναν ζωντανό γονέα.

Οι συνταξιούχοι συχνά υποτιμώνται. Αν δεν θεωρούνται παρεμβατικοί καλοπροαίρετοι ή Nimby, τότε απεικονίζονται ως μανιακοί των boomers, που ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο απολαμβάνοντας Prosecco και καταβροχθίζοντας την κληρονομιά των παιδιών. Και είναι και αυτοί που έχουν αναλάβει την εξαντλητική πρόκληση να ξεκινήσουν ένα δεύτερο ταξίδι ως γονείς .

Στις ΗΠΑ, περίπου 6 εκατομμύρια παιδιά ζουν σε νοικοκυριά με επικεφαλής έναν παππού και μια γιαγιά. Στην Αγγλία και την Ουαλία, οι παππούδες και οι γιαγιάδες φροντίζουν περισσότερα από τα μισά από τα περίπου 121.000 παιδιά που βρίσκονται σε φροντίδα συγγενών.

Αυτή η ηρωική προσπάθεια, παρά την κλίμακά της, είναι παραδόξως αόρατη. Πολλά από τα σχόλια για τους παππούδες είναι ελαφρώς χλευαστικά, «γιατί τους ταΐζουν γλυκά» ή «Δεν αντέχω όλες αυτές τις ανεπιθύμητες συμβουλές».

Επίσης, η τάση αυτή μπορεί να μας διδάξει και κάτι από το πώς άλλοι πολιτισμοί εκτιμούν τους ηλικιωμένους. Στη Σενεγάλη, ένα «Πρόγραμμα γιαγιάς» περιλαμβάνει γιαγιάδες στην ενδυνάμωση των κοριτσιών, για να τα κρατήσει στο σχολείο και να αποθαρρύνει τις κακοποιητικές πρακτικές. Στη Ζιμπάμπουε, οι γιαγιάδες έχουν εκπαιδευτεί ως σύμβουλοι ψυχικής υγείας, παρέχοντας συνεδρίες θεραπείας σε ανοιχτό χώρο με θέμα «Πάγκοι Φιλίας» σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη και άγχος.

Η ιδέα προήλθε από έναν καθηγητή ψυχιατρικής στη Χαράρε, τον Δρ Ντίξον Τσιμπάντα, ο οποίος προσπάθησε να φέρει τη θεραπεία σε χωριά. Προσέλαβε γιαγιάδες, καθώς πίστευε ότι είχαν τις απαιτούμενες δεξιότητες ενσυναίσθησης και αναστοχασμού. Μια δοκιμή έδειξε ότι αυτές οι συνεδρίες είχαν πιο διαρκές αποτέλεσμα από εκείνες που παρείχε η τυπική νοσηλευτική φροντίδα. Πλέον, υπάρχουν Πάγκοι Φιλίας σε περιοχές όπως το Βιετνάμ, η Ιορδανία και οι ΗΠΑ.

Και βέβαια οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας δεν πληρώνονται (ίσως μόνο σε αγκαλιές και φιλιά)…  Το 2023, μια έρευνα διαπίστωσε ότι οι μισοί παππούδες και γιαγιάδες στο Ηνωμένο Βασίλειο φρόντιζαν τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια της εργάσιμης εβδομάδας, συμπεριλαμβανομένων των σχολικών ωρών. Αν πληρώνονταν με τον μέσο όρο της αγοράς για αυτές τις ώρες, η έρευνα εκτίμησε ότι θα μπορούσαν να είχαν κερδίσει 13.000 λίρες ετησίως.

Αυτή η τιμή αγοράς, φυσικά, αποκλείει την αγάπη. Η οποία σίγουρα δεν μπορεί να αποτιμηθεί.

Οι περισσότεροι γονείς καλωσορίζουν τη συμμετοχή των συγγενών όχι μόνο για να εξοικονομήσουν χρήματα από τις επαγγελματικές αμοιβές, αλλά και για να καθησυχάσουν τις συνειδήσεις μας, για να γνωρίζουν ότι τα πιο πολύτιμα μικρά ανθρωπάκια για εμάς είναι με κάποιον που πιθανότατα θα έπεφτε κάτω από ένα λεωφορείο για να τα σώσει. Σε πολλές κοινότητες, ειδικά σε οικογένειες της εργατικής τάξης και της Νότιας Ασίας, είναι φυσικό να φροντίζεις τα εγγόνια σου. Περιμένεις από τα δικά σου παιδιά, όταν έρθει η ώρα, να φροντίσουν και εσένα.

Αυτό που χρειάζονται οι παππούδες και οι γιαγιάδες, πάνω απ’ όλα, είναι η αναγνώριση. Αποτελούν μια αυξανόμενη δύναμη στην κοινωνία, έναν εφεδρικό στρατό που μαζεύει τα κομμάτια της. Καθώς διανύουμε τον Αύγουστο, ορισμένοι εργαζόμενοι γονείς αρχίζουν να αισθάνονται ότι οι καλοκαιρινές σχολικές διακοπές είναι πολύ μεγάλες. Αν η γιαγιά και ο παππούς είναι κοντά και πρόθυμοι, δεν παίζουν μπριτζ ή δεν λιάζονται στο εξωτερικό, θυμηθείτε να είστε ιδιαίτερα ευγνώμονες.

Είναι ένας πόρος χωρίς τον οποίο οι κοινωνίες μας δεν θα λειτουργούσαν….