Ευλογιά προβάτων: Σαρώνει την κτηνοτροφία – Καμπανάκι για τη φέτα

Ανησυχητικές διαστάσεις φαίνεται να παίρνει η ανεξέλεγκτη εξάπλωση της ευλογιάς προβάτων και αιγών σε κτηνοτροφικές περιοχές της χώρας, προκαλώντας ισχυρό πλήγμα στην ελληνική κτηνοτροφία και τους κτηνοτρόφους, ενώ γεννά σοβαρούς κινδύνους για το εμβληματικό προϊόν της χώρας, τη φέτα.

Οι κτηνοτρόφοι στις περισσότερες περιοχές της χώρας, δοκιμάζονται σκληρά από την εξάπλωση της ευλογιάς προβάτων και αιγών, με τις καταστροφικές συνέπειες να αγγίζουν την βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων, την ύπαιθρο, αλλά και την οικονομία, με άμεσες άμεσες και έμμεσες συνέπειες: μείωση της παραγωγής γάλακτος και κρέατος στην εγχώρια αγορά, αύξηση των τιμών στα ράφια, απώλεια μεριδίου στις διεθνείς αγορές, όπου ο ανταγωνισμός είναι ήδη έντονος.

Η οικονομική ζημιά δεν αφορά μόνο το χαμένο ζωικό κεφάλαιο αλλά και την απώλεια του γάλακτος, που αποτελεί τη βάση για την παραγωγή φέτας

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των εκπροσώπων των κτηνοτρόφων στον ΟΤ, η μείωση στην παραγωγή γάλακτος για το 2025 προβλέπεται στο 10% με 15% και στο κρέας πάνω από 30%.

Τα νούμερα της «καταστροφής»

Μέχρι σήμερα, η ζωονόσος της ευλογιάς σαρώνει κοπάδια σε Θεσσαλία, Δυτική Αχαΐα, Καβάλα, Ροδόπη, Ξάνθη, Φλώρινα, Χαλκιδική, Θεσσαλονίκη, Αιτωλοακαρνανία, Εύβοια, Ηράκλειο οδηγώντας σε τεράστιες απώλειες τόσο ζωικού κεφαλαίου όσο και  γάλακτος. Σύμφωνα με τα στοιχεία των αρμόδιων υπηρεσιών μέχρι και στις 28 Αυγούστου στις παραπάνω περιοχές θανατώθηκαν περίπου 245.855 ζώα, με τα περισσότερα να εντοπίζονται στη Θεσσαλία.

Ιδιαίτερα αποκαλυπτικό είναι το στοιχείο, ότι σε σύνολο 5.603.995 αιγοπροβάτων αρχικό ζωικό κεφάλαιο σε όλη την επικράτεια, το 3,87% του πληθυσμού οδηγήθηκε στη σφαγή.

Να σημειωθεί ότι μόνο στη Θεσσαλία έχουν θανατωθεί πάνω από 94.600 ζώα, με τη Λάρισα να μετρά 62.403 απώλειες, τη Μαγνησία 27.098, τα Τρίκαλα 3.323 και την Καρδίτσα 1.809.

Στη Δυτική Αχαΐα, ήδη 35 κρούσματα έχουν οδηγήσει σε 1.800 θανατώσεις ζώων, αριθμός που αναμένεται να εκτοξευθεί στις 4.000. Στη Λακκόπετρα, 15 από τις 22 κτηνοτροφικές μονάδες έχουν ήδη αδειάσει, με τουλάχιστον 20 κτηνοτρόφους να αντιμετωπίζουν το φάσμα της ολοκληρωτικής καταστροφής.

Κίνδυνος για τη φέτα

Η οικονομική ζημιά δεν αφορά μόνο το χαμένο ζωικό κεφάλαιο αλλά και την απώλεια του γάλακτος, που αποτελεί τη βάση για την παραγωγή φέτας. Η μείωση της γαλακτοπαραγωγής σημαίνει λιγότερη πρώτη ύλη, με άμεσο αντίκτυπο στις τυροκομικές μονάδες και στην εξαγωγική δύναμη της χώρας.

Η φέτα, προϊόν ΠΟΠ με εξαγωγές που ξεπερνούν τα 785 εκατ. ευρώ το 2024 τίθεται σε άμεσο κίνδυνο καθώς απειλείται με συρρίκνωση παραγωγής.

Ενδεχόμενη μείωση της παραγωγής θα άφηνε την Ελλάδα πιο ευάλωτη στις πιέσεις τρίτων χωρών που επιδιώκουν να «σφετεριστούν» το brand της φέτας. Η Ελλάδα κινδυνεύει να δει το πιο αναγνωρίσιμο γαλακτοκομικό προϊόν της, το οποίο αποτελεί κομμάτι της εθνικής ταυτότητας, να υπονομεύεται από μια επιδημία που απλώνεται με γοργούς ρυθμούς.

Μπροστά στον κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής βρίσκονται οι κτηνοτρόφοι, με τα ζώα τους να οδηγούνται σε σφαγή και με το οικονομικό αδιέξοδο να επιτείνεται τόσο από την καθυστέρηση στις αποζημιώσεις όσο και το μεγάλο κόστος ανασύστασης κοπαδιών

Τους κινδύνους που εγκυμονεί για το εμβληματικό ελληνικό προϊόν, τη φέτα, η ευλογιά, έχει ήδη επισημάνει ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων (ΣΕΒΓΑΠ), η οποία επιρρίπτει ευθύνες για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί σε όλους τους αρμόδιους φορείς από τους δήμους, τις Περιφέρειες, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, οι οποίοι έχουν μείνει πίσω από τις ανάγκες, καθώς οι ενέργειες και τα μέτρα που λαμβάνονται «υπολείπονται κατά πολύ των απολύτως βασικών», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται.

Οικονομικές απώλειες

Μπροστά στον κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής βρίσκονται οι κτηνοτρόφοι, με τα ζώα τους να οδηγούνται σε σφαγή και με το οικονομικό αδιέξοδο να επιτείνεται τόσο από την καθυστέρηση στις αποζημιώσεις όσο και το μεγάλο κόστος ανασύστασης κοπαδιών.

Ειδικότερα, οι αποζημιώσεις που προβλέπονται κυμαίνονται από 80 έως 150 ευρώ ανά ζώο, ανάλογα με τη ράτσα και την ηλικία, ενώ η αγορά νέων ζώων μπορεί να φτάνει έως και τα 300 ευρώ το κεφάλι.

Η διαφορά αυτή αφήνει τους κτηνοτρόφους εκτεθειμένους καθώς η πλειοψηφία δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο κόστος αυτό, οδηγώντας τους σε οικονομική ασφυξία. Επιπλέον, όπως ήδη έχουν επισημάνει οι κτηνοτρόφοι, οι καθυστερήσεις στις πληρωμές – που καλύπτουν το 60% των απωλειών, φτάνοντας μελλοντικά στο 80% – δεν προσφέρουν καμία άμεση ανακούφιση.

Παράλληλα, οι καθυστερήσεις στους ελέγχους και οι υποστελεχωμένες κτηνιατρικές υπηρεσίες αφήνουν περιθώρια ανεξέλεγκτης εξάπλωσης της νόσου.

Καταγγελίες μιλούν για σπασμωδικούς ελέγχους και καθυστερήσεις ακόμη και στις αποτεφρώσεις των ζώων, γεγονός που ενισχύει τον κίνδυνο περαιτέρω διάδοσης.

Η αγωνία των κτηνοτρόφων αποτυπώνεται και στις κινητοποιήσεις που σημειώθηκαν στην Ελασσόνα, όπου αγροτικοί σύλλογοι κατηγόρησαν την κυβέρνηση για έλλειψη ουσιαστικών μέτρων και υποστήριξης. Ζητούν αποζημίωση στο 100% της ζημιάς, προσλήψεις μόνιμων κτηνιάτρων και πλήρη κάλυψη του κόστους ανασύστασης των εκμεταλλεύσεων.

Πεδίο αντιπαράθεσης έχει μετατραπεί το αίτημα, το οποίο υποστηρίζει ο Σύνδεσμος Ελληνικής Κτηνοτροφίας, για στοχευμένους εμβολιασμούς των αιγοπροβάτων

Η Κτηνιατρική Βάση Δεδομένων

Ιδιαίτερα επίκαιρη είναι και η πρόταση, που έχει καταθέσει η ΕΘΕΑΣ στο ΥπΑΑΤ στην παρέμβασή της για την αναθεώρηση του ΣΣ ΚΑΠ 2023-27 και αφορά την αλλαγή του συστήματος σήμανσης και καταγραφής των ζώων και την πλήρη αναμόρφωση του συστήματος της Κτηνιατρικής Βάσης Δεδομένων.

Και αυτό γιατί υφίσταται πρόβλημα μη ανταπόκρισης των στοιχείων, δηλαδή της σημαντικής αναντιστοιχίας  των ζώων που φαίνεται ονομαστικά και τηρούνται μόνο στην Κτηνιατρική Βάση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Το υπάρχον σύστημα όχι μόνο στρέβλωσε και στρεβλώνει την καταβολή ενισχύσεων σε κτηνοτρόφους, αλλά αποτελεί αίτιο για δύο άλλα αρνητικά στοιχεία για τους Έλληνες παραγωγικούς κτηνοτρόφους με δυσμενή αποτελέσματα: Το ένα είναι η ευκολία των ελληνοποιήσεων ζώων που εισάγονται, και το άλλο είναι η αδυναμία αποτελεσματικού ελέγχου και εφαρμογής μεθόδων περιορισμού των ζωονόσων.

«Η ψηφιακή τεχνολογία παρέχει πλέον αποτελεσματικά και προσιτά μέσα για την σωστή σήμανση όλων των ζώων, καθώς και μεθόδους αποτελεσματικού ελέγχου της διακίνησης τους και των προϊόντων που παράγουν (γάλα και κρέας). Επειδή το θέμα αυτό είναι κομβικής σημασίας για την επιβίωση των παραγωγικών κτηνοτρόφων, πρέπει να αναληφθεί πρωτοβουλία με χρηματοδότηση από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για την καθολική σήμανση και καταγραφή όλων των ζώων με νέο αποτελεσματικό τρόπο. Αυτοί που θα αρνηθούν την εφαρμογή του δεν θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στις ενισχύσεις. Επιπλέον για τον έλεγχο των στοιχείων των ζώων θα πρέπει να γίνονται και διασταυρωτικοί έλεγχοι για την αγορά αντίστοιχων ελάχιστων ζωοτροφών ανάλογα με το είδος και την κατηγορία της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης και φυσικά με τις ποσότητες πώλησης των ζωικών προϊόντων που παράγει ή αξιοποιεί», εξηγεί η ΕΘΕΑΣ.

Το μόνο «όπλο» απέναντι στην ευλογιά φαίνεται ότι παραμένει η θανάτωση και η αυστηρή τήρηση μέτρων

Το «αγκάθι» του εμβολιασμού

Άμεσες και ουσιαστικές λύσεις ζήτησαν οι κτηνοτρόφοι και κατά την ενημερωτική σύσκεψη, που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 27 Αυγούστου στην Ελασσόνα, με την παρουσία του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Χρήστου Κέλλα.

Στο μεταξύ, πεδίο αντιπαράθεσης έχει μετατραπεί το αίτημα, το οποίο υποστηρίζει ο Σύνδεσμος Ελληνικής Κτηνοτροφίας και ζητά να προχωρήσει άμεσα το ΥπΑΑΤ σε στοχευμένους εμβολιασμούς των αιγοπροβάτων, προκειμένου να αναχαιτιστεί η εξάπλωση της ζωονόσου.

Στη σύσκεψη αυτή τέθηκε εκ νέου το ζήτημα του εμβολιασμού, με τους εκπροσώπους της επιστημονικής κοινότητας και του ΥπΑΑΤ, να υποστηρίζουν ότι τα υπάρχοντα εμβόλια είναι αμφιβόλου ποιότητας και αποτελεσματικότητος και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εγκεκριμένο εμβόλιο στην ΕΕ για την ευλογιά.

Ο κ. Κέλλας μάλιστα επισήμανε ότι «καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει προχωρήσει σε εμβολιασμό. Μόνο η Τουρκία το δοκίμασε, με αποτυχία. Και εμβολιάζει, και ευλογιά έχει και συνεχίζει να θανατώνει ζώα».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστας Τσιάρας, σε δηλώσεις του στις 28/8/2025, ο οποίος επισήμανε «καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει προχωρήσει σε καθολικό εμβολιασμό. Στην Ισπανία εφαρμόστηκε μόνο τοπικά, σε περιορισμένη κλίμακα. Στην Ελλάδα, όπου η νόσος έχει παρουσιαστεί σχεδόν σε όλη την επικράτεια, ένα τέτοιο μέτρο θα δημιουργούσε σοβαρότατα προβλήματα», είπε χαρακτηριστικά.

Παράλληλα, ανέδειξε τον κίνδυνο που θα είχε ο εμβολιασμός για τις εξαγωγές της φέτας: «Αν εμβολιαστούν τα ζώα, θα δημιουργηθούν περιφερειακοί αποκλεισμοί για 8-10 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι θα τεθεί σε κίνδυνο η εξαγωγή του βασικού μας προϊόντος, της φέτας. Είναι κάτι που πρέπει να το καταλάβουμε όλοι πολύ καλά». Θύμισε μάλιστα ότι στην περίοδο της πανώλης «χώρες όπως η Σερβία, η Αυστραλία και ο Καναδάς απέκλεισαν ολόκληρες αγορές από τα ελληνικά προϊόντα».

Το μόνο «όπλο» απέναντι στην ευλογιά φαίνεται ότι παραμένει η θανάτωση και η αυστηρή τήρηση μέτρων (καθολική απαγόρευση μετακινήσεων αιγοπροβάτων στις πληγείσες ζώνες, συστηματικές απολυμάνσεις και άμεση ταφή των νεκρών ζώων).

Το «στοίχημα» του Σεπτέμβρη

Στο Σεπτέμβριο φαίνεται να έχει εναποθέσει τις ελπίδες του το ΥπΑΑΤ, καθώς ο υφυπουργός κ. Κέλλας, τον χαρακτήρισε ως έναν «κρίσιμο» μήνα.

Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο υφυπουργός ο Σεπτέμβριος είναι κρίσιμος μήνας, καθώς δεν υπάρχει γαλακτοφορία, είναι μειωμένες οι ανάγκες σε κρέας και οι μετακινήσεις των κοπαδιών είναι περιορισμένες.

Έτσι, αν τα μέτρα βιοασφάλειας εφαρμοστούν, μπορεί να περιοριστεί η εξάπλωση.

Αν όχι; Τότε, η Ελλάδα κινδυνεύει να βρεθεί μπροστά σε μια μαζική συρρίκνωση της κτηνοτροφικής της βάσης, με ανυπολόγιστες συνέπειες για τη φέτα και τη διεθνή θέση της χώρας στον γαλακτοκομικό χάρτη.