Έχουμε συζητήσει πολλές φορές την ανισότητα και την ασυμμετρία που χαρακτηρίζει το ελληνικό πολιτικό σκηνικό το τελευταίο διάστημα εξαιτίας του συνδυασμού ανάμεσα σε μια κυβέρνηση που είναι μειοψηφική στην κοινωνία αλλά με ασφαλή κοινοβουλευτική πλειοψηφία και σε μια εξαιρετικά πλατιά κοινωνική δυσαρέσκεια που δεν εκπροσωπείται από μια κατακερματισμένη και χωρίς στρατηγικό προσανατολισμό αντιπολίτευση.
Η ασυμμετρία αυτή δεν αφορά απλώς το γεγονός ότι έχουμε μια κυβέρνηση με εντυπωσιακά χαμηλά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις, αλλά παρ’ όλα αυτά έχει “double score” σε σχέση με το δεύτερο κόμμα.
Αφορά και τον τρόπο που οργανώνεται η πολιτική συζήτηση. Το μεγάλο κενό που υπάρχει στον τρόπο που αρθρώνεται πολιτικός λόγος στη χώρα μας.
Εξηγώ: αυτή τη στιγμή ολοκληρωμένο κυβερνητικό λόγο εκφράζει μόνο η κυβέρνηση. Δηλαδή, το μόνο κόμμα που μιλάει για το πώς πρέπει να είναι οργανωμένη η χώρα, να λειτουργεί η οικονομία, να σχεδιαστεί η ανάπτυξη είναι η Νέα Δημοκρατία.
Προσοχή: δεν λέω ότι αυτά που λέει είναι σωστά, ούτε καν εάν κάνει αυτά που λέει. Υπογραμμίζω απλώς ότι μόνο η Νέα Δημοκρατία φέρεται ως κόμμα του κράτους, με την έννοια του κόμματος διακυβέρνησης.
Η αντιπολίτευση πολύ απλά δεν το κάνει.
Προσοχή: δεν λέω ότι η αντιπολίτευση – και εννοώ προφανώς την «αριστερά του Κέντρου» αντιπολίτευση και όχι τον ακροδεξιό θίασο – δεν λέει τα σωστά. Τις περισσότερες φορές εντοπίζει όντως προβλήματα, κάνει ορθές καταγγελίες σε βάρος της κυβέρνησης, και απηχεί τις αγωνίες της κοινωνίας.
Φρονώ όμως ότι τα διάφορά κόμματά της, αυτή τη στιγμή, δεν συμπεριφέρονται ως κόμματα του κράτους, ως κόμματα έτοιμα να κυβερνήσουν.
Ακόμη και όταν κάνουν καίριες προτάσεις για μεμονωμένες νομοθετικές παρεμβάσεις, δεν αποπνέουν την αίσθηση ότι μπορούν αύριο να αναλάβουν τα υπουργεία και να οδηγήσουν τη χώρα σε έναν διαφορετικό δρόμο.
Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως αυτή του ΠΑΣΟΚ, το πρόβλημα έχει να κάνει με την ταλάντευση ανάμεσα στην επεξεργασία μιας προοδευτικής διεξόδου και τη διεκδίκηση ενός τμήματος του στελεχιακού δυναμικού να συγκυβερνήσει με τη ΝΔ (αρκεί να αναλογιστούμε πόσο ισχυρή παρουσία έχει το ιστορικό ΠΑΣΟΚ στη σημερινή κυβέρνηση).
Σε άλλες περιπτώσεις, όπως αυτή των σχηματισμών που προέρχονται από τον ΣΥΡΙΖΑ, το πρόβλημα έγκειται στην επιστροφή στη λογική – και κλίμακα – του αριστερού κόμματος διαμαρτυρίας.
Κάνω αυτές τις επισημάνσεις γιατί θεωρώ ότι ένας από τους λόγους που ήταν όντως σημαντική η παρέμβαση του Αλέξη Τσίπρα στο συνέδριο του Economist στη Θεσσαλονίκη, ήταν ακριβώς ότι προσπάθησε να επαναφέρει τη συζήτηση σε αυτό ακριβώς το σημείο που σήμερα παραμένει εκρηκτικά κενό στο τοπίο του πολιτικού διαλόγου στη χώρα μας: την κυβερνητική στρατηγική που θα μπορούσε να αποτελέσει την εναλλακτική σε αυτά που ζούμε σήμερα.
Κανείς μπορεί να συμφωνεί ή να διαφωνεί. Ή να θεωρεί ότι υπάρχουν σημεία που θέλουν μεγαλύτερη τεκμηρίωση ή σαφέστερο σχεδιασμό.
Όμως, δύσκολα μπορεί να πει κανείς ότι δεν ήταν δομημένη με τον τρόπο που πρέπει να είναι μια παρέμβαση που θέτει το κρίσιμο ερώτημα: ποια είναι σήμερα μια κυβερνητική εναλλακτική;
Φαίνεται αυτό και από την κυβερνητική αμηχανία και την σχεδόν μηχανική υπενθύμιση της μυθολογίας για το «2015» ως στιγμή καταστροφής, συμπεριλαμβανομένης και της επίκλησης στοιχείων που ουσιαστικά απλώς προσπαθούν να συγκαλύψουν το γεγονός ότι πίσω από την εικόνα «ανάπτυξης» στην πραγματικότητα η ελληνική κοινωνία – με βάση τα ίδια στοιχεία – γίνεται πιο άνιση, πιο άδικη και απομακρύνεται σε κρίσιμους κοινωνικούς δείκτες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Την ίδια ώρα η βελτίωση της δημοσιονομικής κατάστασης δεν μετατρέπεται σε ένα εργαλείο για τη στήριξη της κοινωνίας, της προόδου, της αναβάθμισης των υποδομών.
Εάν τα συνδυάσουμε όλα αυτά με το γεγονός ότι το διεθνές τοπίο είναι ολοένα και πιο ασταθές, αλλά και το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργεί μια διαφθορά που δεν είναι απλώς ενδημική, αλλά στρατηγική, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί αυτή τη στιγμή η χώρα έχει μπροστά της τον πραγματικό κίνδυνο μιας πάγιας καθοδικής πορείας, του εγκλωβισμού σε μια συνθήκη μειωμένων προσδοκιών, της διαρκούς διάψευσης.
Σε αυτό το φόντο η παρέμβαση του Αλέξη Τσίπρα έχει τη σημασία ότι υποδεικνύει πώς μπορούμε να συζητήσουμε την επειγόντως αναγκαία έξοδο από αυτή την καθοδική πορεία.
Γιατί δεν ήταν μια ακόμη εκδοχή αντιπολιτευτικής «ρητορικής», αλλά μια εφικτή πολιτική πρόταση. Δηλαδή μια τοποθέτηση, για το πώς σήμερα, με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η οικονομία, με το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται όντως τα δημόσια έσοδα, μπορούν να γίνουν αλλαγές που άμεσα θα κάνουν καλύτερη τη ζωή της μεσαίας τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, δεν θα εμποδίσουν την υγιή επιχειρηματικότητα, δεν θα συναντήσουν την οργή της ΕΕ ή των «αγορών» και θα πλήξουν μόνο τα συμφέροντα που ζουν σήμερα από τη διαπλοκή και τη διαφθορά που συντηρεί η ΝΔ.
Έπειτα, γιατί έδειξε ότι σήμερα μπορεί να υπάρξει ένας διαφορετικός δρόμος και αυτό είναι θέμα επιλογής. Εάν η Νέα Δημοκρατία δεν προχωρά στα αναγκαία βήματα δεν είναι γιατί αυτά δεν είναι εφικτά, ούτε καν γιατί είναι «ιδεολογικά τυφλωμένη», αλλά γιατί θέλει να υπηρετήσει άλλα συμφέροντα και αυτός είναι ο λόγος που δεν διαμορφώνει υποδομές για σοβαρές επενδύσεις, που δεν στηρίζει τα δημόσια πανεπιστήμια, που δεν δίνει κίνητρα στο επιστημονικό δυναμικό.
Τέλος, γιατί αυτό που σκιαγραφήθηκε έδειξε πώς μπορεί να υπάρξει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που να μπορεί όχι απλώς να εκπροσωπήσει την αγωνία της κοινωνίας αλλά να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει την κοινωνία, να κάνει τον «νέο πατριωτισμό» μια συλλογική πράξη και άρα να της ζητήσει να βάλει πλάτη: Να ζητήσει από τον κόσμο του δημόσιου τομέα να δουλέψει για την ανασυγκρότηση του κράτους. Να ζητήσει από την επιστημονική κοινότητα να γίνει τμήμα μιας συλλογικής προσπάθειας. Να ζητήσει από τους εργαζομένους να αυξήσουν την παραγωγικότητα, ιδίως από τη στιγμή που θα έχουν μερίδιο στην όποια ανάπτυξη και θα κατοχυρωθούν συλλογικά δικαιώματα – σε αντίθεση με μια κυβέρνηση που μισεί τα συνδικάτα.
Προφανώς και μια ομιλία στη ΔΕΘ δεν αποτελεί ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Ούτε προφανώς υποκαθιστά τη συλλογική δουλειά που χρειάζεται. Όμως, το βασικό είναι ότι η συζήτηση αρχίζει να αποκτά ένα περίγραμμα, δηλαδή τη σύγκρουση ανάμεσα στην παράταση της σημερινής βαθιάς, υπαρξιακής σχεδόν κρίσης, και μιας προσπάθειας ανασυγκρότησης στη βάση μιας αλλαγής παραγωγικού μοντέλου και της επιστροφής της εντιμότητας και της διαφάνειας στη λειτουργία του κράτους. Δηλαδή, μια σαφή διαχωριστική γραμμή που θέτει ανοιχτά το ερώτημα της λήψης θέσης και τελικά της συστράτευσης.
