Είναι μια εικόνα που δημοσιεύτηκε από την κυβέρνηση Τραμπ, αλλά μοιάζει κατευθείαν από τη Σοβιετική Ένωση: ένας εργάτης με τετράγωνο σαγόνι με ένα απλό πουκάμισο με κουμπιά στέκεται μπροστά σε ένα φόντο από καμινάδες εργοστασίων, κάτω από το σύνθημα «ΠΡΩΤΑ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ!». Η εικόνα εμφανίστηκε την ώρα που η κυβέρνηση αποκτούσε μερίδια στην Intel, την US Steel και την MP Materials, και έκλεινε συμφωνίες κατανομής εσόδων με τις εταιρείες τσιπ Nvidia και AMD. Για να δανειστούμε από μια κάποτε οικεία ορολογία, το εργατικό κράτος εθνικοποιεί τα μέσα παραγωγής.
Προφανώς, δεν υποστηρίζω ότι ο Τραμπισμός είναι κομμουνισμός. (Είναι μια εκδοχή του κρατικού καπιταλισμού που δίνει προτεραιότητα στην οικογένεια.) Ωστόσο, το κίνημα έχει ηχώ κομμουνισμού — όχι στις πολιτικές του, αλλά στη ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ και, ιδιαίτερα, στον ενστερνισμό της έννοιας της ταξικής πάλης. Ο σημερινός λαϊκισμός συχνά συγκρίνεται με τον φασισμό της δεκαετίας του 1930, αλλά μπορεί επίσης να γίνει κατανοητός ως μια συναισθηματική αντικατάσταση του κομμουνισμού.
Όταν ο κομμουνισμός υποχώρησε γύρω στο 1990, άφησε ένα κενό. Αν και λίγοι αναπολούν τις πολιτικές του, πολλοί λαχταρούν την ιστορία του: μια περήφανη εργατική τάξη ενωμένη ενάντια στους καταπιεστές της. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα είχαν πει μια πιο ήπια εκδοχή αυτής της ιστορίας, αλλά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, κατά τη διάρκεια της εποχής του Μπλερ, την εγκατέλειψαν και αυτήν. «Οι ίδιοι οι εργάτες, ο πολιτισμός τους, οι συνθήκες ζωής τους, οι φιλοδοξίες τους… εξαφανίστηκαν από τον πολιτικό και πνευματικό διάλογο», γράφει ο Γάλλος κοινωνιολόγος Ντιντιέ Εριμπόν. Όταν αναφέρονταν οι εργάτες, το έκαναν συχνά με περιφρόνηση. Χλευάζονταν ως « chavs» στο Ηνωμένο Βασίλειο και «σκουπίδια» στις ΗΠΑ.
Σύντομα, τα ακροδεξιά εθνικιστικά κόμματα συνειδητοποίησαν ότι μπορούσαν να καλύψουν την ανεκπλήρωτη ζήτηση για ρητορική υπέρ των εργαζομένων. Ο Έριμπον αφηγείται στα απομνημονεύματά του « Επιστρέφοντας στη Ρεμς» πώς η λευκή εργατική οικογένειά του άλλαξε από το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα στο ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο. Οι εργαζόμενοι, γράφει, «στράφηκαν στο κόμμα που φαινόταν να είναι το μόνο που ασχολείτο μαζί τους».
Όπως και το Κομμουνιστικό Κόμμα πριν από αυτό, το Εθνικό Μέτωπο ισχυριζόταν ότι μιλούσε εκ μέρους της «εργατικής τάξης». Ο ταξικός εχθρός μετονομάστηκε από «αστική τάξη» σε «ελίτ», η κομμουνιστική ξενοφοβία απέναντι στο «διεθνές κεφάλαιο» συμπληρώθηκε με ξενοφοβία κατά των μεταναστών και το προλεταριάτο αναγκάστηκε να συμμαχήσει με πρώην αντιπάλους, όπως οι ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων, αλλά η ουσιαστική αξίωση της αξιοπρέπειας της εργατικής τάξης παρέμεινε άθικτη.
Η σχέση μεταξύ κομμουνισμού και λαϊκισμού ήταν λιγότερο άμεση στις ΗΠΑ. Η χώρα είχε ελάχιστα κομμουνιστική παράδοση και η εργατική τάξη της είχε περάσει σχεδόν απαρατήρητη από τους πολιτικούς από τότε που ο αντιπρόεδρος Χένρι Γουάλας επικαλέστηκε τον «αιώνα του απλού ανθρώπου» το 1942, αλλά ο Τραμπ εντόπισε μια χαμένη ευκαιρία.
Τώρα οι λαϊκιστές ανακυκλώνουν κομμουνιστικές αλήθειες: τη φετιχοποίηση της κουλτούρας της εργατικής τάξης, το όραμα ενός καλού «λαού» που μάχεται ενάντια σε μια κακή ελίτ, την πεποίθηση ότι το κράτος πρέπει να ελέγχει τις επιχειρήσεις και την απόρριψη της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας ως αστικής απάτης. Τόσο οι κομμουνιστές όσο και οι λαϊκιστές είναι ανυπόμονοι με τέτοιες «αστικές ελευθερίες» όπως το δικαίωμα να μην σε αρπάζουν από τον δρόμο και να σε φυλακίζουν χωρίς δίκη. Ομοίως, και οι δύο ομάδες πιστεύουν ότι η δουλειά των μέσων ενημέρωσης είναι να παράγουν προπαγάνδα για το κυβερνών κόμμα. Η δουλική κρατική τηλεόραση της Πολωνίας υπό το λαϊκιστικό κόμμα PiS έμοιαζε περίεργα με την δουλική κρατική τηλεόραση της Πολωνίας υπό τον κομμουνισμό.
Τα λαϊκιστικά κόμματα στην Πολωνία, τη Γαλλία και την Αυστρία έχουν προσελκύσει τους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης μετατοπιζόμενα οικονομικά προς τα αριστερά. Ο Τραμπ μερικές φορές το προσποιείται, για παράδειγμα, όταν συλλογίστηκε την αύξηση των φόρων στους πλούσιους (λίγο πριν τους δώσει μια φορολογική μείωση). Ωστόσο, ενώ ο κομμουνισμός ήταν πρωτίστως ένα οικονομικό κίνημα, ο λαϊκισμός είναι πολιτιστικό. Αντί να κατηγορούν την αστική τάξη για εκμετάλλευση, οι λαϊκιστές κατηγορούν την ελίτ για ασέβεια. Ίσως το πιο ενθαρρυντικό σύνθημα του Τραμπισμού ήταν ο χλευασμός της Χίλαρι Κλίντον για το «καλάθι των αξιοθρήνητων».
Οι πολιτικές του Τραμπ δεν θα βελτιώσουν τη θέση της εργατικής τάξης, αλλά ούτε και οι κομμουνιστικές. Η γοητεία βρίσκεται στην ιστορία της ταξικής πάλης. Ο Τραμπ την αφηγείται καλύτερα από τον Λένιν, αν και τα υποστηρίγματά του είναι οι ίδιοι μυώδεις λευκοί εργάτες εργοστασίων του παρελθόντος. Η ρητορική ομοιότητα καλύπτεται από λαϊκιστικά ξεσπάσματα κατά του κομμουνισμού σαν να ήταν ακόμα ζωντανός ή, παραδόξως, κατά του «πολιτιστικού μαρξισμού». Το κόμμα της Τζόρτζια Μελόνι δημοσίευσε πρόσφατα μια γελοιογραφία της να παίζει ποδόσφαιρο εναντίον μιας ομάδας κομμουνιστών με κόκκινα πουκάμισα και σφυροδρέπανα στο στήθος τους.
Το μάθημα για τους αντιπάλους του Τραμπ είναι ότι εξακολουθεί να υπάρχει μια αυτοπροσδιοριζόμενη εργατική τάξη που θέλει οι πολιτικοί ηγέτες να μιλούν εξ ονόματός της. Η αριστερά δεν πρέπει να εγκαταλείψει τη γλώσσα της εθνικότητας και του φύλου, αλλά πρέπει να ανακτήσει την τάξη της. Ίσως νέοι αριστεροί ηγέτες όπως ο Ζόχραν Μαμντάνι , υποψήφιος των Δημοκρατικών για δήμαρχος της Νέας Υόρκης, μπορούν να βρουν τρόπους να το κάνουν αυτό.
