Οι ανακοινώσεις για τις αλλαγές στα τεκμήρια διαβίωσης φέρνουν ανακούφιση σε χιλιάδες φορολογούμενους. Μειώσεις στις κατοικίες, αναμόρφωση στον υπολογισμό για τα αυτοκίνητα και εκπτώσεις στα σκάφη αναψυχής συνθέτουν το νέο πακέτο, με περίπου 477.000 ωφελούμενους και δημοσιονομικό κόστος 40 εκατ. ευρώ.
Τι αλλάζει στην πράξη
Κατοικίες: Μειώνεται κατά 30% η αντικειμενική δαπάνη. Έτσι, ένα διαμέρισμα 120 τ.μ. που σήμερα έχει τεκμήριο 5.800 ευρώ, θα φορολογείται με 4.040 ευρώ. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η ελάφρυνση σε περιοχές με υψηλή τιμή ζώνης. Για παράδειγμα, σε ζώνη με τιμή 3.000 ευρώ/τ.μ. μια κατοικία 150 τ.μ. που σήμερα υπολογίζεται με προσαύξηση 40%, στο εξής θα φορολογείται με 30% — μείωση περίπου 35% στο τελικό ποσό. Για μονοκατοικίες εξακολουθεί να υπάρχει προσαύξηση 20%, ενώ για δευτερεύουσες κατοικίες ισχύει η έκπτωση 50%.
Αυτοκίνητα: Το κριτήριο γίνεται το CO₂
Σήμερα τα τεκμήρια στα αυτοκίνητα βασίζονται αποκλειστικά στα κυβικά και μειώνονται 30% για οχήματα πενταετίας έως δεκαετίας και 50% για όσα είναι άνω των δέκα ετών.
Με το νέο σύστημα, για τα αυτοκίνητα που έχουν ταξινομηθεί μετά την 1η Νοεμβρίου 2010, η ετήσια δαπάνη θα υπολογίζεται με βάση τις εκπομπές CO₂. Έτσι, ένα σύγχρονο αυτοκίνητο 1.600 κ.εκ. με χαμηλές εκπομπές μπορεί να εμφανίζει τεκμήριο χαμηλότερο ακόμη και από ένα παλιότερο 1.200άρι.
Αντίστοιχα, για ένα μεγάλο αυτοκίνητο άνω των 3.000 κυβικών, που σήμερα υπολογίζεται στα 12.000 ευρώ, το τεκμήριο μπορεί να πέσει στο μισό όταν πρόκειται για όχημα άνω της δεκαετίας.
Σκάφη: Μειώσεις με βάση την παλαιότητα
Για τα σκάφη αναψυχής, το τεκμήριο μειώνεται 15% για ηλικία 5–10 ετών και 30% για όσα είναι άνω της δεκαετίας. Ένα σκάφος που σήμερα έχει τεκμήριο 20.000 ευρώ, με περισσότερα από δέκα χρόνια στη θάλασσα, θα πέσει στις 14.000 ευρώ.
Για τα ιστιοφόρα και τα παραδοσιακά ξύλινα σκάφη η ελάφρυνση είναι ακόμη μεγαλύτερη, καθώς διατηρείται η έκπτωση 50%.
Ελάχιστη δαπάνη
Εξαιρούνται πλέον τα εξαρτώμενα τέκνα με ίδιο εισόδημα από την κατώτατη αντικειμενική δαπάνη των 3.000 ευρώ.
Το διπλό πρόσωπο των τεκμηρίων
Τα τεκμήρια δεν είναι μια «τυπική» φορολογική διάταξη. Από τη φύση τους λειτουργούν σαν δίχτυ ασφαλείας απέναντι στη φοροδιαφυγή: αν δηλώνεις χαμηλά εισοδήματα αλλά ζεις με τρόπο που δεν δικαιολογείται από αυτά, τότε το κράτος έχει δικαίωμα να σε φορολογήσει βάσει τεκμαρτής δαπάνης.
Με απλά λόγια, τα τεκμήρια είναι ένας τρόπος να «πιάνονται» τα κρυφά μετρητά και τα αδήλωτα εισοδήματα που κυκλοφορούν στην αγορά. Δεν είναι τυχαίο ότι παραμένουν σε ισχύ για δεκαετίες, παρά τις αλλεπάλληλες εξαγγελίες για κατάργηση.
Ωστόσο, στην πράξη, το μέτρο συχνά λειτουργεί αντίστροφα: χτυπάει οικογένειες με χαμηλά πραγματικά εισοδήματα, που απλώς έτυχε να έχουν στην κατοχή τους ένα παλιό αυτοκίνητο ή ένα σπίτι σε «ακριβή» περιοχή.
Οι αλλαγές που ανακοινώθηκαν κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, δίνοντας μια μείωση της τάξης του 30% στα ακίνητα και έως 50% στα αυτοκίνητα. Όμως, όσο τα τεκμήρια παραμένουν, θα συνεχίσουν να αποτελούν ένα «διπλό όπλο»: εργαλείο κατά της φοροδιαφυγής αλλά και πηγή αδικιών για τους πιο αδύναμους φορολογουμένους.
