Σε κεντρικό πολιτικό διακύβευμα στη Γαλλία έχει εξελιχθεί ο περιβόητος νόμος Ζικμάν. Ένας φόρος που προβλέπει τη φορολόγηση με συντελεστή 2% των μονίμων κατοίκων Γαλλίας με περιουσία άνω των 100 εκατ. ευρώ και υπολογίζεται ότι, αν εφαρμοστεί, θα αποφέρει από 15 έως 25 δισ. ευρώ ετησίως στα δημόσια ταμεία βοηθώντας έτσι την (όποια) κυβέρνηση του Παρισιού να εξορθολογίσει κάπως τα δημοσιονομικά μεγέθη της χώρας που, όπως δείχνουν οι αντιδράσεις των αγορών, έχουν ξεφύγει επικίνδυνα.
«Όπως συμβαίνει συχνά με τη φορολογία, ο φόρος Ζικμάν έχει γίνει σχεδόν τοτέμ, όπως και ο φόρος στον πλούτο (ISF) πριν από αυτόν», γράφουν οι Ζακ Πογκάμ, Αν Φετς και Γκρεγκουάρ Πουσιέλγκ στη «Les Echos». Οι Σοσιαλιστές, οι οποίοι καλωσόρισαν τον εμπνευστή του νόμου, καθηγητή Γκαμπριέλ Ζικμάν, στην εθνική τους συνάντηση που διοργάνωσαν στις αρχές Σεπτεμβρίου, «προωθούν τον ομώνυμο νόμο ως κομβικό στοιχείο των διαβουλεύσεων με τη νέα κυβέρνηση του Σεμπαστιάν Λεκορνί, προκειμένου να ψηφίσουν τον προϋπολογισμό που θα προτείνει.
Ο Λεκορνί έχει ήδη απορρίψει το φόρο Ζικμάν. «Προσοχή στα επαγγελματικά περιουσιακά στοιχεία», προειδοποίησε ο νεοδιορισθείς πρωθυπουργός, παραπέμποντας σε «ζητήματα φορολογικής δικαιοσύνης». Για φορολογική δικαιοσύνη μίλησε και η Ένωση Γάλλων Εργοδοτών (Medef), η οποία απέρριψε μετα βδελυγμίας το νόμο με το επιχείρημα ότι κάποια φυσικά πρόσωπα μπορεί να είναι μέτοχοι σε εταιρείες, κυρίως startups υψηλής τεχνολογίας, που συμβαίνει να έχουν μεν υψηλή χρηματιστηριακή αξία, αλλά να μην εμφανίζουν ακόμα κέρδη.
Κάτι τέτοιο, όμως, το ρυθμίζει ο νόμος Ζικμάν. Διότι προβλέπει μεν τη φορολόγηση με 2% των φυσικών προσώπων που κατέχουν περιουσία άνω των 100 εκατ. ευρώ σε μετοχικά μερίδια εταιρειών, για να φορολογηθούν όμως οι εταιρείες αυτές πρέπει να εμφανίζουν κέρδη άνω των 15 δισ. ευρώ ετησίως.
Ο επίμαχος φόρος προτάθηκε από τον ηλικίας μόλις 38 ετών καθηγητή Οικονομικών στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Κολούμπια και στην Οικονομική Σχολή του Παρισιού Γκαμπριέλ Ζικμάν, που είναι επίσης διευθυντής του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι τρεις ρεπόρτερ της «Les Echos» κάνουν μια ανασκόπηση των θέσεων που έχουν εκφράσει προσώρας επί του θέματος τα γαλλικά πολιτικά κόμματα, από την ψήφο των βουλευτών των οποίων εξαρτάται η έγκριση του νέου οικονομικού νόμου για το 2026 και κατά συνέπεια η επιβίωση και αυτής της κυβέρνησης.
Αναγνωρίζουν το πρόβλημα
Κατ’ αρχάς ο πρωθυπουργός Σεμπαστιάν Λεκορνί γνωρίζει ότι για να «περάσει» προϋπολογισμό από την Εθνοσυνέλευση, θα πρέπει να κάνει σημαντικές χειρονομίες προς την κατεύθυνση της φορολογικής δικαιοσύνης. Μιας δικαιοσύνης όχι όπως την εννοεί η Medef, αλλά όπως την αντιλαμβάνεται η μεσαία τάξη των Γάλλων, που αποτελεί εξάλλου την κεντρική δεξαμενή ψηφοφόρων για όλα τα πολιτικά κόμματα.
Το ζήτημα των πολιτικών συναινέσεων είναι κάτι που όλοι αναγνωρίζουν. Ο μόλις προ δεκαημέρου καταψηφισθείς πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού είχε υποσχεθεί στα μέσα Ιουλίου «μέτρα φορολογικής δικαιοσύνης» 4 δισ. ευρώ.
Ιδού λοιπόν τι σκέπτονται και πώς πολιτεύονται επί του κομβικού πολιτικού διακυβεύματος (του φόρου Ζικμάν) τα πολιτικά κόμματα που εκπροσωπούνται στη γαλλική Εθνοσυνέλευση, από την άκρα Αριστερά έως το μεγάλο κόμμα της άκρας Δεξιάς που διεκδικεί μάλιστα την εξουσία, την Εθνική Συσπείρωση (μάλλον Εθνικό Συναγερμό θα πρέπει να τον αποκαλούμε στην Ελλάδα, διότι ο όρος «συσπείρωση» έχει αριστερό πρόσημο).
Σύμβολο για την Αριστερά
Αν και εκείνοι που προώθησαν και εισηγήθηκαν το φόρο Ζικμάν στην Εθνοσυνέλευση τον περασμένο Φεβρουάριο ήσαν οι Πράσινοι, η ιδέα της φορολόγησης των υπερ-πλουσίων υποστηρίζεται από όλους τους αριστερούς κομματικούς σχηματισμούς στο Κοινοβούλιο. Από την Ανυπότακτη Γαλλία (LFI) του Ζαν-Λικ Μελανσόν μέχρι το Σοσιαλιστικό Κόμμα – έστω και με αστερίσκους.
Συχνά, μάλιστα, στελέχη της Αριστεράς ζητούν την επιστροφή του φόρου περιουσίας (ISF), της προοδευτικής φορολόγησης και των… λιγότερο πλούσιων από τους υπερ-πλούσιους, όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ της «Les Echos».
«Εάν είναι σε θέση να εφεύρουν έναν άλλο φόρο που θα έχει τα ίδια αποτελέσματα, είμαι έτοιμος να το εξετάσω. Διότι εάν αφαιρέσουμε το μεγαλύτερο μέρος της φορολογικής βάσης, δεν σας έχει απομείνει τίποτα να φορολογήσετε», δήλωσε ο πρώτος γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Ολιβιέ Φορ απευθυνόμενος στους βουλευτές της Κεντροδεξιάς που στηρίζει σύσσωμη την κυβέρνηση Λεκορνί.
Το ερώτημα όμως είναι ποιες παραχωρήσεις θα μπορούσε να κάνει το Σοσιαλιστικό Κόμμα επί του επίμαχου φόρου. Ήδη υπάρχουν φωνές στο κόμμα που εκφράζουν αμφιβολίες για την σκοπιμότητα να εφαρμοστεί ο φόρος έτσι όπως τον προτείνει ο Γκαμπριέλ Ζικμάν.
Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας και τώρα βουλευτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος στην Κορέζ, Φρανσουά Ολάντ, έχει διαφωνήσει για τη φορολόγηση «επαγγελματικών εργαλείων» των υπερ-πλουσίων, δηλαδή συμμετοχές τους σε εταιρείες. Σε κάθε περίπτωση, «ο συντελεστής πρέπει να είναι πολύ, πολύ χαμηλός» είπε ο Ολάντ. Στο ίδιο μήκος κύματος ο επίσης Σοσιαλιστής βουλευτής Φιλίπ Μπρεν επίσης υποστήριξε ότι θα έπρεπε να εξαιρείται η φορολόγηση συμμετοχών σε νεοφυείς επιχειρήσεις και να επανεξεταστεί ο συντελεστής 2%.
Τα κεντρώα «ναι μεν αλλά»
«Τα κόμματα του Κέντρου («Αναγέννηση» του Μακρόν, Modem του Μπαϊρού και «Ορίζοντες» του Εντουάρ Φιλίπ) απορρίπτουν σθεναρά την τρέχουσα μορφή του φόρου Ζικμάν», γράφουν οι ρεπόρτερ της «Les Echos». Ωστόσο «όλα έχουν αντιληφθεί, μετά την πτώση δύο πρωθυπουργών, ότι δεν θα είναι δυνατό να αποφευχθεί το ζήτημα της φορολόγησης των υπερ-πλουσίων».
Η «Αναγέννηση» προτιμά «έναν ατελή προϋπολογισμό από το να μην υπάρχει καθόλου προϋπολογισμός», επεσήμανε ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος Γκαμπριέλ Ατάλ (πρώην πρωθυπουργός από τον Ιανουάριο μέχρι το Σεπτέμβριο του 2024). «Είναι ένα βήμα για την επίτευξη του στόχου της δίκαιης φορολόγησης, αλλά υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί», πιστεύει η πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, Γιέλ Μπρον-Πιβέ, στέλεχος επίσης του κόμματος του Μακρόν.
«Στην πραγματικότητα το υπουργείο Οικονομικών μελετά εδώ και μήνες διάφορα φορολογικά μέτρα, όπως την προοδευτική εισφορά επί της αξίας των περιουσιακών στοιχείων ή τη φορολόγηση εταιρειών χαρτοφυλακίου, όχι όμως και το νόμο Ζικμάν», κατά το ρεπορτάζ της «Les Echos».
Το Modem του τέως πρωθυπουργού Φρανσουά Μπαϊρού δεν έκρυψε ποτέ τη σθεναρή αντίθεσή του στον φόρο Ζικμάν, τον οποίο κρίνει εξάλλου και αντισυνταγματικό.
Αλλά «η μεγαλύτερη φορολογική δικαιοσύνη δεν ήταν ποτέ ταμπού εντός του Modem, όπως αποδεικνύεται από τις προηγούμενες θέσεις του σχετικά με τη φορολόγηση των υπερμερισμάτων», σημειώνει η εφημερίδα.
Τον Ιούλιο εξάλλου ο Μπαϊρού ως πρωθυπουργός επανέφερε την προοδευτική εισφορά αλληλεγγύης στα υψηλά εισοδήματα και υποσχέθηκε «πρόσθετα μέτρα για την καταπολέμηση της καταχρηστικής βελτιστοποίησης των μη παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων».
Το ζήτημα της ενσωμάτωσης των επαγγελματικών περιουσιακών στοιχείων (μετοχικά μερίδια) στο φόρο αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και στους «Ορίζοντες» του Εντουάρ Φιλίπ (αυτός ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που διόρισε στην πρώτη θητεία του ο Μακρόν και υπηρέτησε από το 2017 έως το 2020). «Αν η συμπερίληψη ενός μέρους των επαγγελματικών περιουσιακών στοιχείων είναι το τίμημα της σταθερότητας, θα πρέπει να ληφθεί κι αυτό υπόψη», εκτίμησε ένα μέλος του κόμματος.
Κόκκινη γραμμή για τη Δεξιά
Για τη Δεξιά ο φόρος Ζικμάν αποτελεί κόκκινη γραμμή. «Αν αύριο εφαρμοζόταν μια πολιτική που ικανοποιούσε την Αριστερά, αν αύριο υιοθετούσαμε τον φόρο αυτό, οι δικές μας εταιρείες θα σηκώνονταν να φύγουν, θα βιώναμε ένα μεγάλο κύμα μετεγκαταστάσεων στο εξωτερικό. Όλα τα θέματα μπαίνουν σε διάλογο, αλλά ο διάλογος αυτός δεν πρέπει να αποβαίνει εις βάρος των εθνικών συμφερόντων», προειδοποίησε το περασμένο Σαββατοκύριακο ο πρόεδρος των Ρεπουμπλικανών Μπρουνό Ρεταγιό.
Όπως ακριβώς αντιτίθεται στην αναστολή της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, η γαλλική γκωλική Δεξιά τάσσεται κατά οποιασδήποτε αύξησης της φορολόγησης ατομικών προσώπων και εταιρειών (σ.σ. όχι όμως και των εμμέσων φόρων) και ζητεί αντ’ αυτού μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες, σημειώνουν οι ρεπόρτερ της «Les Echos».
Σύγχυση στην Ακροδεξιά
Παρόλο που δεν αντιτίθεται θεωρητικά στη φορολόγηση των πλουσίων – είναι εξάλλου ένα λαϊκίστικο κόμμα – η Εθνική Συσπείρωση επισήμως απορρίπτει, τουλάχιστον ως έχει, το φόρο Ζικμάν. Ουσιαστικά όμως το κόμμα της Λεπέν διχάζεται μεταξύ των ψηφοφόρων του που υποστηρίζουν για λόγους αρχής το μέτρο (της Εθνικοσοσιαλιστικής του βάσης θα λέγαμε με όρους Μεσοπολέμου) και των προσπαθειών του να προσεταιριστεί επιχειρηματικούς κύκλους, απαραίτητους για την αναρρίχησή του στην εξουσία. Οι ρεπόρτερ της «Les Echos» θυμίζουν ότι τον Αύγουστο ο «υπαρχηγός» της Λεπέν, Ζορντάν Μπαρντελά, προσπάθησε με ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή να οικοδομήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με τη Medef.
«Ένας φόρος που θα ισχύει μόνο για τον πρώτο χρόνο, επειδή μέχρι τον επόμενο όλοι θα έχουν φύγει; Όχι. Ο φόρος Ζικμάν είναι αναποτελεσματικός, άδικος και επικίνδυνος επειδή θα εμπόδιζε την ανάπτυξη των επιχειρήσεών μας», δήλωσε η Μαρίν Λεπέν σε συνέντευξή της στην εφημερίδα «Sud Ouest» το Σαββατοκύριακο.
Λες και όσοι Γάλλοι φορολογούμενοι κερδίζουν πάνω από 83.824 ευρώ ετησίως επιλέγουν για πατριωτικούς λόγους να μείνουν στη χώρα τους για να φορολογηθούν με συντελεστή 41%, ενώ θα μπορούσαν να φύγουν. Λες και οι υπερ-πλούσιοι με περιουσία άνω των 100 εκατ. ευρώ που παραμένουν κάτοικοι Γαλλίας δεν έχουν ακούσει για την ύπαρξη φορολογικών παραδείσων, ούτε καν ότι εκεί, στα σύνορα με την Ιταλία, υπάρχει το Πριγκιπάτο του Μονακό.
Εν πάση περιπτώσει, «ο φόρος Zucman έχει μια πραγματική αδυναμία: επηρεάζει τα επιχειρηματικά περιουσιακά στοιχεία. Πιστεύουμε ότι θα αποδυναμώσει τον οικονομικό ιστό», σχολίασε την Τρίτη στο γαλλικό ραδιόφωνο ο αντιπρόεδρος της Εθνικής Συσπείρωσης Σεμπαστιάν Σενί.
Είναι δύσκολο το στοίχημα για τη γαλλική Ακροδεξιά: από τη μία να μη δυσαρεστήσει την Εθνικοσοσιαλιστική, λαϊκιστική βάση του κόμματος και από την άλλη να μην τρομάξει τη γαλλική εργοδοσία. Τον Αύγουστο ο Μπαρντελά κάνει ανοίγματα στη Medef, το Σαββατοκύριακο η Λεπέν απορρίπτει το νόμο Ζικμάν μιλώντας στη «Sud Ouest», την Τρίτη ο αντιπρόεδρος Σενί δηλώνει ότι ο νόμος θα αποδυναμώσει τον οικονομικό ιστό, αλλά την ίδια ημέρα η Λεπέν επανέρχεται για να δηλώσει από ραδιοφώνου ότι «δεν είναι ασυνήθιστο οι πλουσιότεροι στη χώρα μας να συμμετέχουν στην επίλυση των δυσκολιών» και ότι «το να έχεις μια πολύ μεγάλη περιουσία δεν αποτελεί εγγύηση φορολογικής ασυλίας».
Τον περασμένο Φεβρουάριο, εξάλλου, που οι Πράσινοι έφεραν το νόμο Ζικμάν στη γαλλική Εθνοσυνέλευση, η Εθνική Συσπείρωση απείχε απο την ψηφοφορία, αποφεύγοντας να πάρει θέση.
