Γαλλία: Παίρνει τη θέση της Ιταλίας στη δημοσιονομική κρίση της Ευρώπης [γραφήματα]

Η παρατεταμένη πολιτική κρίση στη Γαλλία έχει μετατρέψει τη χώρα σε σημείο ανάφλεξης της δημοσιονομικής κρίσης στην ευρωζώνη, αναλαμβάνοντας τον ρόλο που για πολύ καιρό διαδραμάτιζε η Ιταλία, σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg.

Η αλλαγή αυτή έγινε ιδιαίτερα εμφανής την Παρασκευή, όταν η Γαλλία υπέστη τη δεύτερη υποβάθμιση της πιστοληπτικής της ικανότητας σε μια εβδομάδα, την ίδια στιγμή που η Ιταλία κέρδισε την πρώτη αναβάθμιση της πιστοληπτικής της ικανότητας από την Fitch Ratings από το 2021. Το χάσμα μεταξύ των δύο χωρών μειώνεται, σύμφωνα με την αξιολόγηση του οίκου, ο οποίος τώρα τοποθετεί τις χώρες σε απόσταση μόλις τριών βαθμών.

Λόγοι ανησυχίας

Οι βραχυπρόθεσμοι λόγοι ανησυχίας για το Παρίσι είναι σαφείς: η επικρατούσα αστάθεια από τις πρόωρες εκλογές του περασμένου έτους, η μη επίτευξη των στόχων για το έλλειμμα και η απουσία σαφούς πορείας προς τη δημοσιονομική εξυγίανση. Το κοινοβούλιο είναι διχασμένο σε ασυμβίβαστες παρατάξεις και η Γαλλία έχει πλέον τον πέμπτο πρωθυπουργό της σε λιγότερο από δύο χρόνια.

Στην Ιταλία, εν τω μεταξύ, η σημερινή κυβέρνηση με επικεφαλής την πρωθυπουργό Τζιόρτζια Μελόνι βρίσκεται στην εξουσία για σχεδόν δύο χρόνια, μια ασυνήθιστα μακρά θητεία, και έχει καταφέρει ακόμη και να επιταχύνει το ρυθμό μείωσης του ελλείμματος.

Ωστόσο, παρά τις βραχυπρόθεσμες εξελίξεις σε κάθε χώρα, υπάρχουν και μακροπρόθεσμοι παράγοντες που παίζουν ρόλο. Στην πραγματικότητα, τα τρέχοντα προβλήματα στο Παρίσι έχουν τις ρίζες τους εδώ και δεκαετίες.

Οι οίκοι αξιολόγησης και ο Μακρόν

Ακολουθούν μερικά διαγράμματα που δείχνουν πώς η δημοσιονομική κρίση της Γαλλίας ξεπέρασε σε σοβαρότητα αυτή της Ιταλίας.

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση έθεσε σε κίνηση μια περίοδο σχεδόν 20 ετών αποκλίσεων μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας.

Οι οίκοι αξιολόγησης ανταποκρίθηκαν στο υψηλό δημόσιο χρέος της Ιταλίας και στη χρόνια χαμηλή ανάπτυξη με μια σειρά υποβαθμίσεων από το 2011 και μετά. Η Γαλλία έχασε τις υψηλότερες πιστωτικές της βαθμολογίες περίπου την ίδια περίοδο, αλλά δεν έπεσε τόσο χαμηλά και σταθεροποιήθηκε από το 2016 και μετά.

Η εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν το 2017 επέκτεινε αυτή την περίοδο σταθερότητας, καθώς οι αξιολογητές και οι επενδυτές χαιρέτισαν τα σχέδιά του που ευνοούν την ανάπτυξη και τις επιχειρήσεις.

Η απόκλιση

Η αγορά ομολόγων έχει παρουσιάσει μια παρόμοια εικόνα. Αφού οι τύχες των χωρών άρχισαν να αποκλίνουν κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Ιταλία βυθίστηκε στο επίκεντρο της κρίσης χρέους του ευρώ, μαζί με άλλες οικονομίες της νότιας Ευρώπης. Η Γαλλία, εν τω μεταξύ, κατάφερε να διατηρήσει τη θέση της ως ένα από τα λεγόμενα βασικά μέλη της νομισματικής ζώνης, σε μικρή απόσταση από τη Γερμανία.

Ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Σίλβιο Μπερλουσκόνι αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από την απότομη αύξηση του κόστους δανεισμού. Χρειάστηκαν χρόνια για να σταθεροποιηθεί η χώρα και να αρχίσουν να αποδίδουν καρπούς οι αποσπασματικές δημοσιονομικές προσπάθειες των διαφόρων κυβερνήσεων.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου υποαπόδοσης της Ιταλίας, οι δαπάνες στη Γαλλία ήταν στην πραγματικότητα σημαντικά υψηλότερες. Μειώθηκαν αισθητά μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Μακρόν, αλλά όταν ξέσπασε η πανδημία του Covid και οι δύο χώρες δαπάνησαν τεράστια ποσά. Ο Γάλλος πρόεδρος επανέλαβε τα λόγια του Ιταλού Μάριο Ντράγκι, δεσμευόμενος να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να αποτρέψει την κατάρρευση της οικονομίας.

Όταν η κατάσταση ηρέμησε μετά την πανδημία και την κρίση πληθωρισμού που ακολούθησε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι δαπάνες της Γαλλίας ως ποσοστό της οικονομίας της ήταν μόνο ελαφρώς χαμηλότερες από ό,τι όταν ο Μακρόν ανέλαβε τα ηνία της εξουσίας — και εξακολουθούσαν να είναι οι υψηλότερες μεταξύ των προηγμένων οικονομιών του κόσμου, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του ΟΟΣΑ.

Τα ελλείμματα

Η Γαλλία έχει συνήθως μεγαλύτερα ελλείμματα από την Ιταλία και σπάνια βρίσκεται εντός του ορίου του 3% του ΑΕΠ που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, του οποίου η τελευταία υπολείπεται ήδη από το επόμενο έτος. Ωστόσο, ακόμη και ο βασικός δείκτης της διαφοράς μεταξύ δαπανών και εσόδων κρύβει μια βαθύτερη απόκλιση.

Εάν εξαιρέσουμε το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, η δημοσιονομική πειθαρχία της Ιταλίας με την πάροδο του χρόνου δεν φαίνεται και τόσο κακή. Ένας άλλος δείκτης που προσαρμόζεται επίσης στις διακυμάνσεις του οικονομικού κύκλου — γνωστός στην ευρωπαϊκή ορολογία ως κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο — είναι ακόμη πιο αποκαλυπτικός για τη μακροχρόνια δημοσιονομική χαλαρότητα της Γαλλίας. Ο δείκτης αυτός έχει χάσει την προτίμησή των Βρυξελλών όσον αφορά την αξιολόγηση της δημοσιονομικής ορθότητας, αλλά αποτελεί μια στιγμιαία εικόνα των θεμελιωδών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Γαλλία.

Οι τεράστιες δαπάνες

Με μεγαλύτερες δαπάνες από την Ιταλία, η Γαλλία πάντα χρειαζόταν να εισπράττει περισσότερους φόρους. Από αυτή την άποψη, η διαφορά μεταξύ των δύο χωρών τείνει να παραμένει μικρή, μέχρι την αξιοσημείωτη σύγκλιση που παρατηρήθηκε μετά την εκλογή του Μακρόν το 2017.

Τα τελευταία χρόνια, τα κρατικά ταμεία της Ιταλίας έχουν επωφεληθεί από την ψηφιοποίηση των διαδικασιών φορολογικού ελέγχου, καθώς και από την ευρύτερη χρήση ανιχνεύσιμων πληρωμών.

Ο Μακρόν, εν τω μεταξύ, προωθούσε ένα επιθετικό πρόγραμμα υπέρ των επιχειρήσεων με μεγάλες φορολογικές ελαφρύνσεις για τις επιχειρήσεις. Ο στόχος ήταν να επιτευχθεί οικονομική ανάπτυξη που θα μείωνε το σχετικό κόστος των τεράστιων δημόσιων δαπανών.

Ωστόσο, αυτό αποδείχθηκε ανεπαρκές. Τώρα τα κόμματα της αντιπολίτευσης πιέζουν για αλλαγή πορείας και επιστροφή σε υψηλότερη φορολογία για τις επιχειρήσεις και τους πλούσιους.

Καλύτερες επιδόσεις στο ΑΕΠ για τη Γαλλία

Βεβαίως, η Γαλλία εξακολουθεί να έχει πλεονέκτημα όσον αφορά το συνολικό ΑΕΠ. Το χάσμα έχει διευρυνθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με το ΑΕΠ να ξεπερνά το όριο των 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Η Ιταλία, εν τω μεταξύ, σημείωσε μείωση της ανάπτυξης το τελευταίο τρίμηνο και πρόσφατα μείωσε κατά το ήμισυ τον στόχο της για το τρέχον έτος σε μόλις 0,6%. Αυτό παρά το γεγονός ότι θα εισρεύσουν σχεδόν 200 δισεκατομμύρια ευρώ (235 δισεκατομμύρια δολάρια) σε επενδύσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το πρόβλημα με το δημόσιο χρέος

Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα κληροδότημα δημόσιου χρέους και στις δύο χώρες. Το βάρος της Ιταλίας εξακολουθεί να είναι μεγαλύτερο, αλλά η διαφορά μειώνεται γρήγορα, καθώς στο Παρίσι συνεχίζεται η αδιέξοδος κατάσταση όσον αφορά την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών. Η δημοσιονομική εξυγίανση της Ιταλίας της επέτρεψε να επιτύχει και πάλι ένα μικρό πρωτογενές πλεόνασμα, το οποίο χρησιμοποιεί για να μειώσει τα χρέη της, αν και η διαδικασία είναι αργή.

Το μεγαλύτερο χρέος, σε συνδυασμό με τα υψηλότερα επιτόκια, αναμένεται να αυξήσει το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και για τις δύο κυβερνήσεις. Σύμφωνα με τον κρατικό ελεγκτή Cour des Comptes, το ετήσιο κόστος στη Γαλλία αναμένεται να αυξηθεί σε πάνω από 100 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2029, από περίπου 30 δισεκατομμύρια ευρώ το 2020.

Πόσο ευχαριστημένοι είναι οι πολίτες;

Παρά την υποστήριξη που προσφέρουν τα κράτη τους στους πολίτες, δεν είναι σαφές εάν οι Γάλλοι ή οι Ιταλοί είναι πιο ευχαριστημένοι με τον τρόπο λειτουργίας των χωρών τους, σε σύγκριση με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες.

Στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ, οι κοινωνικές δαπάνες στη Γαλλία βρίσκονται κοντά στην κορυφή της κλίμακας, στο 30,6% του ΑΕΠ. Η Ιταλία δεν υστερεί πολύ, με 27,6%. Ωστόσο, όταν οι πολίτες ερωτώνται για το πόσο ικανοποιημένοι είναι από τις διοικητικές υπηρεσίες, και οι δύο χώρες βρίσκονται κοντά στο τέλος της κατάταξης.