Μια άγνωστη πτυχή της αυξημένης αβεβαιότητας γύρω από την οικονομική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών αναδεικνύουν έξι αναλύτριες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, εκτιμώντας ότι αυτό το ρευστό περιβάλλον έχει άμεσο αντίκτυπο στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων στη ζώνη του ευρώ. Αυτό με τη σειρά του επιβραδύνει τις επενδύσεις και περιορίζει την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής στην Ευρώπη.
Όπως εξηγούν οι Anastasia Allayioti, Giada Bozzelli, Paola Di Casola, Caterina Mendicino, Ana Skoblar και Sofia Velasco, η οικονομική αβεβαιότητα αποτελεί βασικό παράγοντα που διαμορφώνει τις οικονομικές συνθήκες. Όταν επικρατεί αβεβαιότητα για τη δημοσιονομική, νομισματική ή εμπορική πολιτική – και ιδίως όταν προέρχεται από τις ΗΠΑ – οι επιχειρήσεις συνήθως επιλέγουν στάση αναμονής, αναβάλλοντας επενδυτικές αποφάσεις. Ταυτόχρονα, οι τράπεζες περιορίζουν την προσφορά δανείων για να διαχειριστούν τους κινδύνους.
Το φαινόμενο αυτό επηρεάζει έντονα και την ευρωπαϊκή οικονομία. Όπως προκύπτει από πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), η αυξημένη αβεβαιότητα που προκύπτει από εξελίξεις στην οικονομική πολιτική των ΗΠΑ επηρεάζει αρνητικά τόσο τη ζήτηση όσο και την προσφορά δανείων στη ζώνη του ευρώ. Ως αποτέλεσμα, η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής – όπως οι μειώσεις επιτοκίων – περιορίζεται σημαντικά σε περιόδους υψηλής αβεβαιότητας.
Αβεβαιότητα χωρίς αναταράξεις στις αγορές
Ο Δείκτης Οικονομικής Πολιτικής Αβεβαιότητας (Economic Policy Uncertainty – EPU), που μετρά τη συχνότητα όρων σχετικών με την πολιτική στα κυριότερα Μέσα Ενημέρωσης, έχει φτάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα τα τελευταία χρόνια. Γεγονότα όπως το Brexit, η πανδημία COVID-19, ο πόλεμος στην Ουκρανία και, πιο πρόσφατα, οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι αβεβαιότητες γύρω από την εμπορική πολιτική των ΗΠΑ, έχουν ενισχύσει περαιτέρω την αβεβαιότητα, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη.
Ωστόσο, παραδόξως, η μεταβλητότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών παραμένει σχετικά χαμηλή. Ενώ ιστορικά οι περίοδοι υψηλής αβεβαιότητας συνοδεύονταν από έντονες διακυμάνσεις στις αγορές, τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν το αντίθετο. Η πολιτική αβεβαιότητα αυξάνεται, ενώ η μεταβλητότητα των αγορών παραμένει συγκρατημένη. Αυτό οδήγησε τους ερευνητές να εξετάσουν κατά πόσο η ίδια η πολιτική αβεβαιότητα, χωρίς τη συνοδεία αναταράξεων στις αγορές, μπορεί να επηρεάσει τη χρηματοδότηση και τις επενδύσεις.
Η αβεβαιότητα περιορίζει τα δάνεια
Βάσει ανάλυσης δεδομένων από το 2003, χρησιμοποιώντας ένα δομικό μοντέλο VAR (Vector Autoregression), οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ένα «σοκ» στην αβεβαιότητα της οικονομικής πολιτικής των ΗΠΑ οδηγεί σε σημαντική μείωση της πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις της ευρωζώνης, με την επίδραση να κορυφώνεται περίπου δύο χρόνια μετά το αρχικό σοκ.
Η επίδραση γίνεται ακόμα πιο έντονη όταν συνυπάρχει με αυξημένη μεταβλητότητα στις αγορές – τότε το πλήγμα στην πίστωση μπορεί να αυξηθεί κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες επιπλέον.
Οι τράπεζες αντιδρούν με περιορισμό της πίστης
Τα ευρήματα της μελέτης επιβεβαιώνουν και προηγούμενες έρευνες. Η αυξημένη αβεβαιότητα επηρεάζει άμεσα τη συμπεριφορά των τραπεζών, οι οποίες τείνουν να αυστηροποιούν τα πιστωτικά κριτήρια.
Χρησιμοποιώντας λεπτομερή στοιχεία από τη βάση Anacredit, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η αύξηση της αβεβαιότητας γύρω από την οικονομική πολιτική των ΗΠΑ οδηγεί τις ευρωπαϊκές τράπεζες να μειώσουν τη χορήγηση νέων δανείων, ανεξαρτήτως της ζήτησης από τις ίδιες τις επιχειρήσεις.
Η επίδραση είναι εντονότερη για τις τράπεζες που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στο δολάριο ή στις ΗΠΑ, οι οποίες όχι μόνο περιορίζουν τα δάνεια αλλά αυξάνουν τα επιτόκια και μειώνουν τις διάρκειες των νέων δανείων. Επιπλέον, οι τράπεζες με χαμηλή ρευστότητα ή υψηλό ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων αντιδρούν ακόμα πιο έντονα στα σοκ αβεβαιότητας, μειώνοντας τη χρηματοδότηση έως και μία ποσοστιαία μονάδα περισσότερο από τις πιο υγιείς τράπεζες.
Πλήγμα και στην αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής
Η σημασία αυτών των ευρημάτων για τις κεντρικές τράπεζες είναι μεγάλη. Όταν επικρατεί υψηλή πολιτική αβεβαιότητα, η επίδραση της νομισματικής πολιτικής – όπως η μείωση των επιτοκίων – εξασθενεί.
Για παράδειγμα, σε περιόδους αυξημένης αβεβαιότητας, μια μείωση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων κατά 100 μονάδες βάσης έχει περίπου 20% μικρότερη επίδραση στις επενδύσεις των επιχειρήσεων. Η επίδραση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη για τις επιχειρήσεις με υψηλή επενδυτική ένταση.
Το βλέμμα στο μέλλον
Όπως καταδεικνύει η μελέτη, η αβεβαιότητα γύρω από την οικονομική πολιτική μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη δυναμική της χρηματοδότησης, τις επιχειρηματικές αποφάσεις και την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ.
Όταν αυξάνεται η αβεβαιότητα – ακόμη και όταν αυτή προέρχεται από το εξωτερικό, όπως οι ΗΠΑ – οι επιχειρήσεις επιβραδύνουν τις επενδύσεις, ενώ οι τράπεζες περιορίζουν την πίστη. Το αποτέλεσμα είναι να αποδυναμώνεται η δυνατότητα των κεντρικών τραπεζών να ενισχύσουν την οικονομία μέσω των παραδοσιακών εργαλείων νομισματικής πολιτικής.
