ΚΑΠ: «Πνίγονται» στη γραφειοκρατία και τα διοικητικά έξοδα οι αγρότες [γράφημα]

Πολύπλοκη και με μεγάλο διοικητικό φορτίο παραμένει η ΚΑΠ για τους αγρότες όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την ΕΕ, οι οποίοι καλούνται να ξοδέψουν χρόνο και χρήμα σε σύνθετες και δύσκολες διαδικασίες κατά την εφαρμογή της.

Ταυτόχρονα, την ώρα μάλιστα, που οι Βρυξέλλες υπόσχονται απλοποίηση, οι αγρότες μιλούν για κανονισμούς που αλλάζουν συνεχώς και μέτρα που συχνά δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα της υπαίθρου.

Οι αγρότες ξοδεύουν κατά μέσο όρο επτά εργάσιμες ημέρες και περίπου 1.230 ευρώ ετησίως σε διοικητικές διαδικασίες που σχετίζονται με την ΚΑΠ

Μια σειρά από πρόσφατες μελέτες και αξιολογήσεις, που παρουσιάστηκαν στο τεύχος του CAP Evaluation News (Σεπτέμβριος 2025), επικεντρώνονται στην αξιολόγηση της απλούστευσης της ΚΑΠ, αξιοποιώντας τις εμπειρίες των αγροτών, των κρατών μελών και των εμπειρογνωμόνων.

Σύμφωνα με τα κύρια ευρήματα της «μελέτης σχετικά με την απλούστευση και το διοικητικό φόρτο για τους αγρότες και άλλους δικαιούχους στο πλαίσιο της ΚΑΠ», η οποία βασίστηκε σε 27.000 απαντήσεις από έρευνες, 298 συνεντεύξεις με παραγωγούς και πρόσθετες πληροφορίες από ενδιαφερόμενους φορείς, ανέδειξε ότι οι αγρότες ξοδεύουν κατά μέσο όρο επτά εργάσιμες ημέρες και περίπου 1.230 ευρώ ετησίως σε διοικητικές διαδικασίες που σχετίζονται με την ΚΑΠ.

Σε χώρες όπως η Σλοβακία, η Δανία και η Μάλτα, το κόστος ξεπερνά τα 2.500 ευρώ, ενώ στη Ρουμανία είναι κάτω από 500. Αντίστοιχα, το κόστος με το οποίο επιβαρύνονται οι αγρότες στην Ελλάδα φτάνει λίγο παραπάνω από τον μέσο όρο που καταγράφεται σε όλα τα κράτη μέλη, των 1.230 ευρώ.

«Περιττές» διαδικασίες

Αντίστοιχα, οι νέες αξιολογήσεις αναδεικνύουν τα εμπόδια της γραφειοκρατίας αλλά και τις εθνικές προσπάθειες για ψηφιοποίηση, διαφάνεια και καλύτερη επικοινωνία. Μάλιστα, πάνω από το 60% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι μέρος του φόρτου που επιβάλλεται σε εθνικό επίπεδο είναι «περιττό».

Έτσι, οι διαδικασίες αιτήσεων, οι έλεγχοι και η συμμόρφωση με τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας (όπως η αμειψισπορά ή τα τοπία με οικολογικά στοιχεία) αναφέρονται ως τα πιο επιβαρυντικά σημεία. Πολλοί αγρότες εκφράζουν την απογοήτευση τους για την ασάφεια των κανόνων, τις συχνές αλλαγές και την έλλειψη ευελιξίας, ειδικά στα οικολογικά προγράμματα και δράσεις (eco-schemes).

Κατά μέσο όρο, οι διοικητικές εργασίες που σχετίζονται με την ΚΑΠ απαιτούν επτά εργάσιμες ημέρες ετησίως, με το χρόνο και την πολυπλοκότητα να αυξάνονται ανάλογα με το μέγεθος της εκμετάλλευσης.

Πολλοί είναι οι αγρότες, οι οποίοι επικρίνουν την έλλειψη σαφήνειας των κανόνων και τις συχνές αλλαγές, οι οποίες εμποδίζουν τον αποτελεσματικό σχεδιασμό

Ειδικότερα, σύμφωνα με τη μελέτη οι αγρότες και άλλοι δικαιούχοι αναφέρουν ότι οι διοικητικές εργασίες αποτελούν σημαντικό βάρος, ιδίως εκείνες που σχετίζονται με την υποβολή αιτήσεων στήριξης στο πλαίσιο της ΚΑΠ, την υποβολή εκθέσεων στις αρχές και τους ελέγχους από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Την ίδια στιγμή, ενώ οι επενδύσεις συνεπάγονται σημαντική γραφειοκρατία, οι ψηφιακές πλατφόρμες και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τις άμεσες πληρωμές και τις παρεμβάσεις βάσει έκτασης, περιγράφονται συχνά ως μη φιλικά προς τον χρήστη.

Επιπλέον, οι αγρότες συχνά θεωρούν ότι οι απαιτήσεις αιρεσιμότητας είναι δύσκολο να τηρηθούν, επιβάλλονται χωρίς ευελιξία και δεν είναι ευθυγραμμισμένες με τις τοπικές συνθήκες. Αντίστοιχα, οι κανόνες για τις ορθές γεωργικές και περιβαλλοντικές συνθήκες GAEC 6 (κάλυψη εδάφους), GAEC 7 (εναλλαγή καλλιεργειών), GAEC 8 (χαρακτηριστικά του τοπίου) και, εκτός της ΚΑΠ, οι κανόνες για τα νιτρικά άλατα είναι οι πιο συχνά αναφερόμενοι.

Ακόμη, πολλοί είναι οι αγρότες, οι οποίοι επικρίνουν την έλλειψη σαφήνειας των κανόνων και τις συχνές αλλαγές, οι οποίες εμποδίζουν τον αποτελεσματικό σχεδιασμό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα οικολογικά προγράμματα δεν γίνονται πλήρως κατανοητά από τους αγρότες ή θεωρούνται ότι δεν είναι επαρκώς προσαρμοσμένα στις πραγματικές γεωργικές πρακτικές.

Η εμπειρία από Ισπανία, Σουηδία, Λουξεμβούργο

Η απλούστευση και η μείωση του διοικητικού φόρτου παραμένουν υψηλά στην ατζέντα για την εφαρμογή της ΚΑΠ. Οι αξιολογήσεις που διενεργήθηκαν στην Ισπανία, τη Σουηδία και το Λουξεμβούργο παρουσιάζουν τρεις διαφορετικές αλλά διδακτικές προσεγγίσεις για τη συστηματική αξιολόγηση και βελτίωση της απλούστευσης της ΚΑΠ κατά την προγραμματική περίοδο 2023-2027.

Ειδικότερα, στην Ισπανία σε ένα ιδιαίτερα αποκεντρωμένο πλαίσιο, η κυβέρνηση επένδυσε σε ψηφιακά εργαλεία όπως το Σύστημα Παρακολούθησης Εκτάσεων (AMS) και το SIEX. Παρά τα πρώτα θετικά βήματα, η νέα αρχιτεκτονική της ΚΑΠ δεν έχει οδηγήσει σε ουσιαστική απλοποίηση.

Στη Σουηδία η αξιολόγηση ενσωματώθηκε εξαρχής στη διαδικασία εφαρμογής, με συγκεκριμένες προτάσεις που υλοποιούνται σταδιακά. Η Σουηδία δίνει έμφαση στη διαφάνεια και στη συνεχή επικοινωνία με τους αγρότες, ώστε οι αλλαγές να έχουν πραγματικό αντίκτυπο.

Αντίστοιχα, στο Λουξεμβούργο η αξιολόγηση ανέδειξε ότι η πολυπλοκότητα προκύπτει όχι μόνο από την ΚΑΠ, αλλά και από την αλληλεπίδρασή της με άλλους ευρωπαϊκούς και εθνικούς κανόνες. Το βασικό δίδαγμα είναι ότι η καλύτερη επικοινωνία μπορεί να μειώσει την αίσθηση του διοικητικού φόρτου, αν και απαιτούνται και ουσιαστικές αλλαγές για να μη χαθεί η εμπιστοσύνη των παραγωγών.

Οι προοπτικές

Αυτές οι διαφορετικές εμπειρίες αξιολόγησης υπογραμμίζουν τη σημασία της προσαρμογής των αξιολογήσεων απλούστευσης σε συγκεκριμένα εθνικά και περιφερειακά πλαίσια. Από τη συντονισμένη πολυεπίπεδη διακυβέρνηση της Ισπανίας έως τους επαναληπτικούς μηχανισμούς ανατροφοδότησης της Σουηδίας και την έμφαση του Λουξεμβούργου στην σαφέστερη επικοινωνία, τα κράτη μέλη εξετάζουν ενεργά πώς μπορεί να γίνει κατανοητή, να μετρηθεί και, όπου είναι εφικτό, να προωθηθεί η απλούστευση στο πλαίσιο της ΚΑΠ.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στα συμπεράσματα της μελέτης, η απλούστευση δεν είναι μια εφάπαξ εργασία, αλλά απαιτεί συνεχή αξιολόγηση για τη βελτίωση του σχεδιασμού των πολιτικών και τη μείωση του διοικητικού φορτίου.