Έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά για την τεχνητή νοημοσύνη. Εκθειαστικά, ενθαρρυντικά και αισιόδοξα από τη μια πλευρά, καταδικαστικά, καταστροφολογικά κι απαισιόδοξα από την άλλη. Ότι θα καταστραφούν εκατομμύρια θέσεις εργασίας και οι εργαζόμενοι θα μείνουν στους δρόμους. Ότι θα καταστραφούν ορισμένες μόνο θέσεις εργασίας, αλλά η ΑΙ θα δημιουργήσει και νέες και ως εκ τούτου οι απώλειες θα αντισταθμιστούν.
Σκάρτα τρία χρόνια αφότου άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως, διενεργήθηκαν οι πρώτες έρευνες για τις ήδη μετρήσιμες επιπτώσεις της ΑΙ στην αγορά εργασίας. Και τα αποτελέσματα δικαιώνουν μάλλον τις Κασσάνδρες.
Δύο πρόσφατες μελέτες στις ΗΠΑ, μία από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ στην Καλιφόρνια και η άλλη στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ στη Μασαχουσέτη, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο (αρνητικός) αντίκτυπος της ΑΙ στον κόσμο της εργασίας είναι ήδη αισθητός. Οι εταιρείες που αξιοποιούν περισσότερο την ΑΙ και τα επαγγέλματα στα οποία η ΑΙ χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό, τείνουν να απασχολούν λιγότερους νέους από όσους στο παρελθόν.
Η ανεργία των νέων
Έτσι, η ερευνητική ομάδα του Στάνφορντ έδειξε ότι τον περασμένο Ιούλιο η απασχόληση νέων αποφοίτων ηλικίας 22 έως 25 ετών μειώθηκε κατά 6% σε επαγγέλματα που εκτίθενται στην ΑΙ, ενώ στα τέλη του 2022 η ζήτηση γι’ αυτούς είχε κορυφωθεί. Αντίθετα, η ζήτηση από τις ίδιες εταιρείες για εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας με περισσότερη εμπειρία, αυξήθηκε κατά 6% έως 9%.
«Φαίνεται ότι η παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη αντίκτυπο στην πρόσληψη νέων αποφοίτων», σημειώνει μιλώντας στη «Les Echos» η Αξέλ Αρκιέ, οικονομολόγος στο εδρεύον στο Παρίσι Κέντρο Προοπτικών Μελετών και Διεθνών Πληροφοριών (Cepii) και συνιδρύτρια του επίσης γαλλικού Παρατηρητηρίου Απειλούμενων και Αναδυόμενων Θέσεων Εργασίας.
«Οι πιο εύκολες εργασίες που αυτοματοποιούνται, όπως η σύνταξη αναφορών, περιλήψεων ή η ανάλυση υλικού, εκτελούνται πλέον από την τεχνητή νοημοσύνη. Και τα πρώτα θύματα της εξέλιξης αυτής είναι οι νέοι που συνήθως αναλαμβάνουν τις εργασίες αυτές μέχρι να αποκτήσουν εμπειρία. Χάρη στην ΑΙ οι εταιρείες χωρίς να προχωρούν σε άμεσες περικοπές θέσεων εργασίας καταφέρνουν να μειώσουν τις ανάγκες τους για νέες προσλήψεις», εξηγεί η γαλλίδα οικονομολόγος.
Επιπλέον η Αξέλ Ακριέ σημειώνει ότι «το δεύτερο τρίμηνο του 2025 η κατάσταση στην αμερικανική αγορά εργασίας παρέμεινε δύσκολη για τους νέους αποφοίτους κολεγίων». Το μέσο ποσοστό ανεργίας των νέων πτυχιούχων ήταν 5,3% το δεύτερο τρίμηνο, ενώ συνολικά η ανεργία των νέων στις ΗΠΑ ήταν 4,1%, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε πρόσφατα η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης.
Και ευρωπαϊκό φαινόμενο
«Και στη Γαλλία οι πρώτες επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην αγορά εργασίας αρχίζουν να γίνονται αισθητές», παρατηρεί ο Γκιγιόμ ντε Καλινιόν της «Les Echos». Ο ρεπόρτερ εξηγεί ότι ενώ το ποσοστό ανεργίας στη Γαλλία παρέμεινε σταθερό στο 7,4% σε ετήσια βάση το πρώτο τρίμηνο του 2025, η τελευταία μελέτη σχετικά με την ένταξη στην αγορά εργασίας νέων αποφοίτων από έγκριτα πανεπιστήμια δείχνει ότι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες για να προσληφθούν.
Λίγο πάνω από το 80% αυτών είχε βρει δουλειά μέχρι το τέλος των σπουδών του το 2024, σε σύγκριση με σχεδόν 86% ένα χρόνο νωρίτερα. «Αυτή είναι ασφαλώς μια αδύναμη ένδειξη, αλλά αξίζει να την παρακολουθήσει κανείς. Διότι ο αντίκτυπος της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης προβλέπεται να είναι ένα πάγωμα των προσλήψεων για τους περισσότερο καταρτισμένους, επειδή οι εργασίες τους αυτοματοποιούνται πιο εύκολα χωρίς να απαιτείται μια σημαντική αναθεώρηση των λειτουργικών διαδικασιών στην επιχείρηση», πιστεύει η οικονομολόγος Αξέλ Αρκιέ.
Έπονται τα δύσκολα;
Η Αρκιέ προειδοποιεί ότι «είναι πολύ πιθανό ότι αυτή να είναι μόνο η πρώτη φάση πριν από μεγαλύτερες αναταραχές που έρχονται σχετικά με τον τρόπο που παράγουμε». Σε κάποιους τομείς πάντως «η επανάσταση φαίνεται πως έχει ήδη ξεκινήσει», επισημαίνει ο ρεπόρτερ της «Les Echos».
Ο επικεφαλής οικονομολόγος στο Burning Glass Institute, Γκαντ Λίβανον, διαπιστώνει ότι στις ΗΠΑ η αύξηση της παραγωγικότητας επικεντρώνεται ολοένα και περισσότερο σε τομείς με υψηλούς μισθούς και ένταση δεξιοτήτων, όπως είναι ο τομέας των χρηματοοικονομικών, των ασφαλειών, της υψηλής τεχνολογίας και της παροχής υπηρεσιών σε επιχειρήσεις.
Αλλά κι εδώ αυτή θα μπορούσε να είναι μόνο η… πρώτη φάση, κατά τον Γκιγιόμ ντε Καλινιόν, με την έννοια ότι η αύξηση της παραγωγικότητας θα πρέπει λογικά να εξαπλωθεί και να επηρεάσει το σύνολο της οικονομίας, «αν και αυτό θα χρειαστεί χρόνο».
Όπως ο εξηλεκτρισμός
«Αναπόφευκτα θα υπάρξει μια υστέρηση στην εμφάνιση των επιπτώσεων από την αύξηση της παραγωγικότητας έπειτα από τις μαζικές επενδύσεις που ανακοινώνουν ο ένας μετά τον άλλον οι γίγαντες της τεχνητής νοημοσύνης. Διότι η ΑΙ είναι σαν την ηλεκτρική ενέργεια: μια τεχνολογία γενικής χρήσεως», δήλωσε ο Γκαντ Λίβανον.
Ως εκ τούτου οι επιπτώσεις από την αύξηση της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης θα χρειαστούν χρόνο για να γίνουν αισθητές στην οικονομία των χωρών. «Ακόμη και αν η διάδοση των γενετικών μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης είναι ταχεία, θα απαιτηθεί αναδιοργάνωση των διαδικασιών παραγωγής, ιδίως των γνωστικών δραστηριοτήτων, καθώς και άλλες αλλαγές που θα πάρουν χρόνο για να υλοποιηθούν», εξηγεί η Αξέλ Αρκιέ.
Θα παρατηρούσε κανείς ότι αυτή ακριβώς είναι και η μεγάλη ανησυχία, την οποία υποδηλώνουν και ενισχύουν τα πρώτα μετρήσιμα στοιχεία των μέχρι στιγμής ερευνών για τις επιπτώσεις της κατακλυσμιαίας εισβολής της ΑΙ στη ζωή των ανθρώπων. Μήπως δηλαδή χρειαστεί να χυθεί μπόλικο αίμα εργαζομένων κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μετάβασης του «απλού» ψηφιακού κόσμου, που ζούμε, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.
