Οικονομικές και πολιτικές στρατηγικές στην εποχή των μεγάλων ανατροπών

Ενα κυνικό κινεζικό ρητό του 17ου αιώνα λέει: «Καλύτερα να είσαι σκύλος σε καιρούς γαλήνης παρά άνθρωπος σε καιρούς αναταραχής».

Σε μια περίοδο μεγάλης γεωπολιτικής αναταραχής και ρευστότητας, καθώς και τεχνολογικο-οικονομικών ανατροπών, όπως αυτή που έχει ξεκινήσει, οι χώρες και οι επιχειρήσεις μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες.

Στις λίγες επιχειρήσεις και χώρες που έχουν τη θέση ή τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που τους επιτρέπουν να επιδιώκουν να επωφεληθούν από την αναταραχή και τις ανατροπές, σε εκείνες που προβλέπουν το ανατρεπτικό μέλλον και καταστρώνουν στρατηγικές για να αξιοποιήσουν τα όποια πλεονεκτήματα έχουν και να προστατευτούν κατά το δυνατόν από τις ανατροπές και, τέλος, στη μεγάλη μάζα που παθητικά και ανυποψίαστα πορεύεται προς ένα μέλλον στο οποίο τίποτε δεν είναι δεδομένο, με τον αυτοματισμό και τα αντανακλαστικά του υπνοβάτη.

Ποιες είναι οι μεγάλες ανατροπές που εξελίσσονται σήμερα σε πραγματικό χρόνο και τις οποίες αναγκαστικά αντιμετωπίζουμε:

Στη γεωπολιτική αυτά που έμπρακτα αμφισβητούνται είναι:

-     Η σταθερότητα των συμμαχιών και η ύπαρξη αυτονόητων συμμάχων, ιδίως στη βάση «κοινών» αξιών όπως η δημοκρατία και η ελευθερία.
-     Η πεποίθηση ότι ζούμε σε μια περίοδο ειρήνης και ότι ο πόλεμος δεν αποτελεί εμπειρία που θα ζήσει η δική μας γενιά.
-     Η υπόθεση ότι υπάρχει μια διεθνής έννομη τάξη (το περίφημο διεθνές δίκαιο), η οποία λειτουργεί ως ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής της διεθνούς συμπεριφοράς και τουλάχιστον κατ’ επίφαση γίνεται αποδεκτή στις διεθνείς συμπεριφορές.
-     Στην οικονομία και την τεχνολογία οι ανατροπές είναι ακόμα μεγαλύτερες, καθώς το κεφάλαιο επελαύνει μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και της αυτοματοποίησης και η αξία της ανθρώπινης εργασίας περιορίζεται.

Πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας και δεκάδες εκατομμύρια επιχειρήσεις οδεύουν τις επόμενες δύο δεκαετίες προς εξαφάνιση, ιδίως σε ό,τι αφορά τις χώρες μέσης ανάπτυξης και τις αντιστοίχου μεγέθους επιχειρήσεις στις χώρες αυτές. Αυτό που έχει ξεκινήσει είναι μια πορεία δημιουργίας και ανακατανομής του παγκόσμιου πλούτου χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας, με κύριους ωφελημένους, αν η πορεία αυτή δεν τιθασευτεί, κάποιους ελάχιστους υπερπλούσιους στις δημοκρατικές χώρες και εξίσου ολιγάνθρωπες αυταρχικές πολιτικοοικονομικές «ελίτ», στις χώρες που δυναστεύουν δικτατορίες ή ψευδολειτουργούν κατ’ όνομα μόνο δημοκρατίες.

Με αυτά τα δεδομένα, τι δυνατότητες έχουμε εμείς ως χώρα και ποιες δυνατότητες αντίδρασης έχουν οι επιχειρήσεις μας, που στο σύνολό τους, από τη μικρότερη στη μεγαλύτερη, δεν ανήκουν στους τεχνολογικούς πρωταγωνιστές της νέας εποχής;

Σε επίπεδο γεωπολιτικής η βάση της στρατηγικής μας πρέπει να στηρίζεται στη συμμετοχή μας στην ΕΕ. Είναι η μόνη συμμαχία που μπορεί να είναι ασφαλής και σταθερή, γιατί στηρίζεται σε κοινές αξίες και στέρεα σφυρηλατημένα επί δεκαετίες αλληλένδετα συμφέροντα. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε να μπορεί η συμμαχία αυτή να αποτελεί ασφαλές αγκυροβόλιο στην ταραγμένη περίοδο στην οποία έχουμε εισέλθει. Ταυτόχρονα, με δεδομένες τις απειλές και αβεβαιότητες θα πρέπει να συνεχίσουμε την πολιτική εξοπλισμού της χώρας, αξιοποιώντας και τα διδάγματα από τον πόλεμο στην Ουκρανία και κάνοντας επιλογές – ιδίως σε ό,τι αφορά τα drones τα οποία είναι οι πρωταγωνιστές αυτού του πολέμου – που να αφορούν την επόμενη μέρα μετά τη λήξη του πολέμου αυτού και όχι την προηγούμενη της έναρξής του. Τέλος, και αυτό είναι εξίσου σημαντικό, να αποφύγουμε τον πειρασμό του οπορτουνισμού. Οταν η θύελλα λυσσομανά στη θάλασσα είναι προτιμότερο το ασφαλές λιμάνι, παρά ο όρμος που κρύβονταν κάποτε οι πειρατές.

Σε επίπεδο οικονομικής στρατηγικής το κλειδί και για τη χώρα και για τις επιχειρήσεις της είναι να επικεντρωθούμε εκεί που μπορούμε να είμαστε αποτελεσματικοί. Το μέγεθός μας δεν μας επιτρέπει να είμαστε πρωταγωνιστές στη δημιουργία αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης ή να πρωταγωνιστήσουμε στην εξέλιξη της βιοτεχνολογίας ή της ρομποτικής, μπορούμε όμως να γίνουμε, εφόσον σχεδιάσουμε τις κατάλληλες πολιτικές, εξαιρετικά ανταγωνιστικοί στην αξιοποίηση των εργαλείων αυτών. Η αποτελεσματική και γρήγορη αξιοποίηση αυτών των εργαλείων και των δυνατοτήτων τους, σε όλα τα επίπεδα από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, μπορεί να έχει τεράστιες θετικές συνέπειες στην παραγωγικότητα της χώρας. Ιδίως με δεδομένο και το δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε.

Εφόσον βέβαια επικεντρωθούμε στους τομείς που ήδη έχουμε αντικειμενικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και δεν κυνηγάμε νεφελοκοκκυγίες. Πώς μπορούμε με κίνητρα και δημόσιες πρωτοβουλίες να επιταχύνουμε π.χ. την είσοδο της τεχνητής νοημοσύνης στην ελληνική οικονομία και κοινωνία είναι μια συζήτηση που αξίζει να αποτελέσει κεντρικό στοιχείο του πολιτικού διαλόγου στους επόμενους μήνες.

Εξαιρετικά ανταγωνιστικοί μπορούμε επίσης να γίνουμε σε ό,τι αφορά την υποκατάσταση της εισαγόμενης ενέργειας και τη διασφάλιση ενέργειας χαμηλού κόστους ως θεμέλιας λίθου της μελλοντικής οικονομικής μας ανάπτυξης. Ηδη τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει στον τομέα αυτόν πολύ μεγάλη πρόοδος που αντανακλάται στην πολύ μεγάλη αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ (από 6 GW το 2019 σε πάνω από 15 σήμερα) και νέων εργοστασίων φυσικού αερίου. Η πορεία αυτή είναι κρίσιμο να συνεχιστεί με τελικό στόχο την εθνική ενεργειακή αυτάρκεια και την πολύ φθηνή ενέργεια, που μπορεί να αποτελέσει ένα από τα μεγάλα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα στα επόμενα χρόνια και τις δεκαετίες.

Ο τρόπος να διαψεύσουμε το κινεζικό ρητό στην αρχή του άρθρου δεν είναι να βάλουμε το κεφάλι μας στην άμμο, όπως κάνουν σήμερα πολλοί στην αντιπολίτευση, που υιοθετούν λόγο και θεματολογία περασμένων δεκαετιών. Η εποχή των μεγάλων ανατροπών έχει ήδη ξεκινήσει και τίποτε δεν πρόκειται να γυρίσει το ρολόι προς τα πίσω. Ο μόνος δρόμος που έχουμε είναι να κινηθούμε προς το μέλλον με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα από τους ανταγωνιστές μας. Αξιοποιώντας – έστω και ως χρήστες – πρώτοι τη νέα τεχνολογία, συνεχίζοντας στην οδό της ενεργειακής ανεξαρτησίας και μένοντας ταυτόχρονα πιστοί στις αξίες και αρχές που συμβολίζει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα στο οποίο οργανικά ανήκουμε.

Ο κ. Θεόδωρος Σκυλακάκης είναι βουλευτής Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ