Η πολιτική της ΕΕ ύψους 392 δισεκατομμυρίων ευρώ για την υποστήριξη των φτωχότερων περιφερειών αποφέρει πολύ μικρή απόδοση, σύμφωνα με νέα έρευνα, ακριβώς τη στιγμή που οι Βρυξέλλες προετοιμάζουν τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση του προϋπολογισμού τους εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια.
Σύμφωνα με έρευνα του Ζάρεχ Άστριαν, καθηγητή οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Münster, την οποία παρουσιάζουν οι Financial Times αναφέρει ότι κάθε ευρώ που ξοδεύει η ΕΕ μέσω της «πολιτικής συνοχής» — του κύριου εργαλείου της για τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων — παράγει μόνο περίπου 1 ευρώ πρόσθετης αύξησης του ΑΕΠ.
Η έρευνα αμφισβητεί την αξία που προσφέρει η χρηματοδότηση της περιφερειακής ανάπτυξης, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει σαρωτικές μεταρρυθμίσεις στον προϋπολογισμό.
Τα ταμεία συνοχής
Τα ταμεία συνοχής αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο των συνολικών δαπανών της ΕΕ στο πλαίσιο του τρέχοντος επταετούς προϋπολογισμού. Ωστόσο, καθώς ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις για τον επόμενο κύκλο του προϋπολογισμού, η πρόεδρος της επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θέλει να συγχωνεύσει τα ταμεία περιφερειακής ανάπτυξης με τις γεωργικές επιδοτήσεις, οι οποίες απορροφούν επίσης περίπου το ένα τρίτο των δαπανών της ΕΕ.
Όπως υπογραμμίζουν οι FT, η κίνηση αυτή θα έδινε στα κράτη μέλη μεγαλύτερη διακριτική ευχέρεια ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα δαπανούν χρήματα από το συγχωνευμένο ταμείο των 865 δισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά θα μείωνε στο μισό το ποσό που προορίζεται ειδικά για περιφερειακές δαπάνες σε 218 δισεκατομμύρια ευρώ.
«Οι περιφέρειες βρίσκονται κοντά στην περιοχή, γνωρίζουν τις ανάγκες και θα είναι θεμελιώδες να επιβεβαιωθεί αυτή η προσέγγιση και για το μέλλον», δήλωσε ο Ραφαέλε Φίτο, αντιπρόεδρος της επιτροπής αρμόδιος για τη συνοχή.
Τα συμπεράσματα
Η ανάλυση του Άστριαν διαπίστωσε ότι τα ταμεία συνοχής της ΕΕ, τα οποία μπορούν να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των δημόσιων επενδύσεων σε ορισμένες χώρες, συμβάλλουν στην προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων μεταξύ 2 και 3 ευρώ για κάθε ευρώ που δαπανάται, κυρίως στις κατασκευές και τα ακίνητα, ενισχύοντας την ανάπτυξη. Αλλά όταν οι περιφέρειες χάνουν την πρόσβαση σε αυτά τα κεφάλαια, οι ιδιωτικές επενδύσεις τείνουν να καταρρέουν.
Η ίδια η ανάλυση της ΕΕ υποδηλώνει ότι κάθε ευρώ που δαπανάται μέσω της πολιτικής μεταξύ 2014 και 2027 θα έχει δημιουργήσει 1,30 ευρώ πρόσθετο ΑΕΠ έως το 2030, σχεδόν τριπλασιάζοντας το ΑΕΠ έως το 2043 — δεκαετίες μετά την έναρξη αυτών των προγραμμάτων χρηματοδότησης.
Τα στοιχεία της ΕΕ ήταν «πολύ αισιόδοξα», δήλωσε ο Άστριαν.
Η πρόταση προϋπολογισμού της φον ντερ Λάιεν προκάλεσε αντιδράσεις από περιοχές και χώρες που εξαρτώνται εδώ και καιρό από τα κονδύλια της ΕΕ για να κλείσουν τα οικονομικά τους κενά. Προειδοποιούν ότι η μείωση των ειδικών περιφερειακών δαπανών ενέχει τον κίνδυνο να ακυρώσει δεκαετίες προόδου και να διευρύνει τις ανισότητες τόσο μεταξύ όσο και εντός των κρατών μελών.
Ανησυχίες στην περιφέρεια
«Χωρίς την πολιτική συνοχής, πραγματικά δεν θα μπορούσαμε να επισκευάσουμε έναν μεγάλο αριθμό δρόμων, γεφυρών, σχολείων, κοινωνικών εγκαταστάσεων, νοσοκομείων, προαστιακών λεωφορειακών συγκοινωνιών», δήλωσε ο Milan Majerský, περιφερειακός κυβερνήτης του Prešov, της φτωχότερης περιοχής της ανατολικής Σλοβακίας, όπου τα ταμεία συνοχής αντιπροσωπεύουν περίπου το 80% των δημόσιων επενδύσεων. «Η Σλοβακία δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς τα κονδύλια της ΕΕ».
Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι τα ταμεία συνοχής έχουν αναβαθμίσει τις υποδομές και έχουν υποστηρίξει την απασχόληση σε ολόκληρη την περιφέρεια της ΕΕ, αλλά ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπός τους στην παραγωγικότητα και την καινοτομία παραμένει άνισος.
«Κατά μέσο όρο, η πολιτική συνοχής φαίνεται να ήταν αποτελεσματική στην επίτευξη ανάπτυξης για τις ευρωπαϊκές περιφέρειες, αλλά αυτό δεν ισχύει για όλες», σχολίασε από την πλευρά του στους FT, o Ούγκο Φρατέζι, καθηγητής περιφερειακής οικονομίας στο Politecnico di Milano.
Η εξαίρεση της Μούρθια
Ένας τομέας όπου οι δαπάνες συνοχής ήταν αποτελεσματικές είναι στη Μούρθια, μια άνυδρη περιοχή στη νότια Ισπανία. Υποστηρίζοντας τις επενδύσεις σε υποδομές, γεωργία και διαχείριση υδάτων, τα ταμεία συνοχής έχουν μεταμορφώσει την τοπική οικονομία από την ένταξη της Ισπανίας στην ΕΕ το 1986. Σήμερα, η Μούρθια είναι μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες περιφερειακές οικονομίες της Ισπανίας.
«Αυτό αναμφίβολα οφείλεται στο έργο που έχει γίνει με ευρωπαϊκά κονδύλια όλα αυτά τα χρόνια», δήλωσε ο πρόεδρος της Μούρθια, Φερνάντο Λόπεζ Μίρας.
Αλλά στις πλουσιότερες βόρειες και δυτικές χώρες της ΕΕ — τις κύριες συνεισφορές στον προϋπολογισμό του μπλοκ — οι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι οι δαπάνες συνοχής έχουν σε μεγάλο βαθμό επιτύχει τον στόχο τους. Λένε ότι πολλά κράτη-δικαιούχοι έχουν καλύψει οικονομικά το χάσμα και ότι οι πόροι της ΕΕ θα πρέπει αντ’ αυτού να ανακατευθυνθούν προς προτεραιότητες όπως η άμυνα, η μετανάστευση και η αναζωογόνηση της βιομηχανίας.
«Πολλές χώρες έχουν γίνει πλουσιότερες σε απόλυτους αλλά και σε σχετικούς όρους… αυτό δείχνει την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη αυτών των χωρών και μειώνει το ποσό των απαραίτητων ταμείων συνοχής», δήλωσε ένας διπλωμάτης από μια χώρα που πληρώνει καθαρά ταμεία.
Εντείνεται η συζήτηση
Η συζήτηση για τα ταμεία συνοχής αναμένεται να κυριαρχήσει στις διαπραγματεύσεις για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, με τους ευρωβουλευτές να απειλούν να απορρίψουν σχέδια δαπανών που μειώνουν τη χρηματοδότηση για τις περιφέρειες και τους αγρότες.
«Το τρέχον προσχέδιο του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ της επιτροπής δεν ικανοποιεί κανέναν και πρέπει να ξαναγραφτεί», δήλωσε ο Ζίγκφριντ Μουρεσάν, ένας από τους επικεφαλής διαπραγματευτές για τον προϋπολογισμό. «Οι αγρότες, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες παρακολουθούν στενά»
