«Η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας αφήνουν ελάχιστα περιθώρια να επιβαρύνουν τις οικονομίες μας με πρόσθετο κόστος. Εν τω μεταξύ, το νέο γεωπολιτικό περιβάλλον έχει μειώσει την όρεξη της Ευρώπης να αναπτύξει νέες εξαρτήσεις από καύσιμα, ορυκτά ή τεχνολογίες. Και η ΕΕ αντιμετωπίζει πληθώρα άλλων προκλήσεων — η ενεργειακή μας μετάβαση πρέπει να ενισχύσει ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο για το πού θέλει να βρίσκεται η Ευρώπη στον κόσμο».
Με αυτά τα λόγια, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ξεκινά το άρθρο-γνώμης του που δημοσιεύεται στους Financial Times, στο οποίο προτείνει πέντε «χρυσούς κανόνες» για την πράσινη μετάβαση.
- Καταρχάς, πρέπει να επικεντρωθούμε στην οικονομική αποδοτικότητα. Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να καίνε άνθρακα στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας και πετρέλαιο για τη θέρμανση των σπιτιών και των εργοστασίων μας, εμείς πιέζουμε για την απαλλαγή των πλοίων και των αεροπλάνων από τις εκπομπές άνθρακα, καθώς και των πιο δύσκολων βιομηχανικών διεργασιών. Αυτή η έμφαση στην αντιμετώπιση όλων των εκπομπών ταυτόχρονα είναι κοντόφθαλμη, αναφέρει ο πρωθυπουργός και προσθέτει: «Θα πρέπει να αναβαθμίσουμε τις τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα που είναι ανταγωνιστικές, συνεχίζοντας παράλληλα να αναπτύσσουμε αυτές που δεν είναι — αλλά με λογικό ρυθμό».
- Δεύτερον, πρέπει να σεβαστούμε την τεχνολογική ουδετερότητα. Για πολύ καιρό συμπεριφερόμασταν σαν η ενεργειακή μετάβαση να είναι ένα παιχνίδι ηθικής. Ήρθε η ώρα να βγούμε από τον κήπο του καλού και του κακού. Η Ευρώπη υπογράφει συμφωνίες για την αγορά φυσικού αερίου από την Αμερική, αλλά δεν υποστηρίζει την παραγωγή φυσικού αερίου εντός της ΕΕ. Υπάρχουν πολλά χρήματα για τη χρηματοδότηση του υδρογόνου ως πηγή ενέργειας, αλλά πολύ λίγα για την πυρηνική ενέργεια. Δεν μπορούμε να κατανέμουμε χρήματα με βάση την ατμόσφαιρα. Πρέπει να στοιχηματίσουμε στις τεχνολογίες που μπορούν να προσφέρουν αυτό που πραγματικά έχει σημασία: χαμηλότερες εκπομπές ρύπων.
- Τρίτον, πρέπει να αφοσιωθούμε ξανά στην εσωτερική αγορά. Έχουμε τεράστιες διαφορές τιμών στην Ευρώπη, ειδικά στην ηλεκτρική ενέργεια. Η ολοκλήρωση της αγοράς συμβαίνει à la carte και λίγοι θέλουν να μοιραστούν το φθηνό τους ρεύμα. Έτσι, καταλήγουμε με αρνητικές τιμές σε μια χώρα, ενώ μια άλλη έχει τριψήφιες τιμές. Αυτή είναι τρέλα. Η ιστορία μας διδάσκει ότι η ολοκλήρωση δεν συμβαίνει από μόνη της. Είναι ένα πολιτικό εγχείρημα. Πρέπει να την πιέσουμε στα υψηλότερα επίπεδα.
- Τέταρτον, χρειαζόμαστε ισχυρότερη διακυβέρνηση της αγοράς. Οι αγορές ενέργειας, και ιδίως οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, γίνονται ολοένα και πιο πολύπλοκες, αλληλεξαρτώμενες και αδιαφανείς. Πρόκειται για ένα επικίνδυνο μείγμα για ένα προϊόν που είναι ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη ζωή και για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Οι δομές της αγοράς μας επιδιώκουν τον ορισμό της αποδοτικότητας που δίνεται από τα εγχειρίδια. Αλλά με αυτόν τον τρόπο, το σύστημα και οι επιπτώσεις του στο κοινό καθίστανται πολιτικά αβάσιμα. Πρέπει να επανεκκινήσουμε τη συζήτηση σχετικά με τη διακυβέρνηση της αγοράς – πώς καθορίζονται οι τιμές, σε ποιες αγορές και ποιος είναι πραγματικά εξοπλισμένος για να παρακολουθεί αυτές τις τιμές και να αποτρέπει τη χειραγώγηση της αγοράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
- Πέμπτον και τελευταίο, η πράσινη μετάβαση δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός. Για πολλά χρόνια, η Ευρώπη ανέδειξε την απαλλαγή από τον άνθρακα πάνω από οτιδήποτε άλλο. Άλλους στόχους – απασχόληση, βιομηχανική παραγωγή, στρατηγική αυτονομία – έχασε όταν αντιμετώπισε την απαλλαγή από τον άνθρακα. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να μείνουμε σε αυτήν την πορεία. Η απαλλαγή από τον άνθρακα είναι ζωτικής σημασίας, αλλά δεν είναι ο μόνος στόχος. Αν πρέπει να δεχτούμε ορισμένες εκπομπές για λίγο περισσότερο χρόνο για να σώσουμε τις βιομηχανίες μας ή να διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή, ας γίνει. Πρέπει να κάνουμε αυτές τις συζητήσεις με ειλικρίνεια. Δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε με την κλιματική ουδετερότητα και να ελπίζουμε ότι όλα τα άλλα θα μπουν στη θέση τους.
«Αυτοί οι πέντε κανόνες είναι απλοί», προσθέτει ο πρωθυπουργός και καταλήγει: «Πιθανότατα, από μόνοι τους, δεν αμφισβητούνται. Αλλά αν τους λάβετε σοβαρά υπόψη — αν χαράξετε μια στρατηγική βασισμένη σε αυτούς τους κανόνες — αναπτύσσετε μια πολύ διαφορετική ατζέντα για την ΕΕ, και μάλιστα ριζοσπαστική. Πιστεύω ότι αυτό χρειαζόμαστε το 2025. Διαφορετικά, μπορεί να κερδίσουμε τον αγώνα για την κλιματική ουδετερότητα, μόνο και μόνο για να ανακαλύψουμε ότι κάναμε λάθος αγώνα. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να συμβεί αυτό».
