Κοινωνική κατοικία: Τα «ξεχασμένα σπίτια» επιστρέφουν

Σε κάθε πόλη, σε κάθε γειτονιά, υπάρχει ένα σπίτι που έχει πάψει να ανήκει σε κάποιον. Τα ρολά σκουριασμένα, ο κήπος παρατημένος, τα χαρτιά της ιδιοκτησίας θαμμένα σε κάποιο δικαστικό φάκελο. Είναι ένα από τα χιλιάδες ακίνητα που περιλαμβάνονται στις λεγόμενες σχολάζουσες κληρονομιές – περιουσίες χωρίς κληρονόμους, που εδώ και δεκαετίες μένουν εκτός ζωής και αγοράς.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, υπολογίζονται σε περίπου 7.000 οι εκκρεμείς υποθέσεις σχολαζουσών κληρονομιών στη χώρα. Οι διαδικασίες για την εκκαθάρισή τους συχνά διαρκούν έως και 15 χρόνια, με αποτέλεσμα ακίνητα μεγάλης αξίας να καταλήγουν να ρημάζουν, να λεηλατούνται ή να επιβαρύνουν το Δημόσιο με φόρους και έξοδα συντήρησης.

Αυτό όμως πρόκειται να αλλάξει. Το νομοσχέδιο που αναμένεται να ψηφιστεί μέσα στον Νοέμβριο εισάγει ένα νέο, ταχύρρυθμο πλαίσιο εκκαθάρισης και αξιοποίησης. Με τη βοήθεια ψηφιακών εργαλείων, ενιαίων μητρώων και αυτοματοποιημένων διαδικασιών, ο χρόνος διεκπεραίωσης μειώνεται από δεκαπενταετία σε μερικούς μήνες. Το νέο νομοσχέδιο προβλέπει τη δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου για όλες τις σχολάζουσες κληρονομιές.

Η κυβέρνηση σχεδιάζει να εντάξει τα ακίνητα που θα «ξεμπλοκάρουν» στο πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας, με στόχο μέχρι το τέλος του 2026 οι πρώτες σχολάζουσες κληρονομιές να έχουν μετατραπεί σε προσιτά σπίτια για νέους, εργαζόμενους και ευάλωτα νοικοκυριά.

Για κάθε ακίνητο θα αναρτώνται τα βασικά στοιχεία – τοποθεσία, επιφάνεια, κατάσταση – ώστε να είναι δυνατή η γρήγορη καταγραφή και αξιολόγηση. Με αυτό τον τρόπο, το Δημόσιο θα γνωρίζει επιτέλους ποια περιουσία του «ανήκει» και σε ποια φάση βρίσκεται κάθε υπόθεση.

Κοινωνική κατοικία και αυτοδιοίκηση

Η αξιοποίηση των ακινήτων θα γίνεται σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Δήμοι και περιφέρειες θα μπορούν να ζητούν παραχώρηση ακινήτων για χρήση ως κοινωνική κατοικία, δημοτικές εστίες ή τοπικά κέντρα υποδομών.

Η μεταρρύθμιση αυτή συνδέεται άμεσα με τη μάχη κατά της στεγαστικής κρίσης. Η κυβέρνηση σχεδιάζει να εντάξει τα ακίνητα που θα «ξεμπλοκάρουν» στο πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας, με στόχο μέχρι το τέλος του 2026 οι πρώτες σχολάζουσες κληρονομιές να έχουν μετατραπεί σε προσιτά σπίτια για νέους, εργαζόμενους και ευάλωτα νοικοκυριά.

Αν όλα κυλήσουν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, μέχρι το τέλος του 2026 θα έχουν ολοκληρωθεί οι πρώτες εκκαθαρίσεις και αξιοποιήσεις. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 2.000 ακίνητα θα έχουν περάσει στη φάση επαναχρησιμοποίησης, είτε ως κατοικίες είτε ως υποδομές κοινής ωφέλειας. Για πρώτη φορά, το ελληνικό κράτος επιχειρεί να μετατρέψει ένα χρόνιο διοικητικό πρόβλημα σε εργαλείο κοινωνικής πολιτικής.

Το «παγωμένο» απόθεμα των τραπεζών και των servicers

Όμως, το πρόβλημα της αδράνειας στην αγορά κατοικίας δεν περιορίζεται στις σχολάζουσες κληρονομιές. Ένα τεράστιο τμήμα του ακινήτου πλούτου βρίσκεται παγωμένο στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών και των εταιρειών διαχείρισης δανείων (servicers).

Πολλά από αυτά τα ακίνητα έχουν πολεοδομικά ζητήματα, αυθαιρεσίες, νομικής φύσεως θέματα τα οποία θα πρέπει να τακτοποιηθούν.

Είναι ακίνητα που έχουν περάσει στα χέρια αυτών των φορέων τα τελευταία χρόνια, μετά από πλειστηριασμούς και αναδιαρθρώσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων. Από αυτά, ένα ελάχιστο ποσοστό έχει αξιοποιηθεί ή πουληθεί. Τα περισσότερα παραμένουν κλειστά, συχνά χωρίς σαφή προγραμματισμό επανάχρησης.

Πρόκειται για περίπου 12.000-13.000 ακίνητα που θα μπορούσαν να βγουν στην αγορά.

Το χαρτοφυλάκιο αυτό παρόλα αυτά δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση καθώς χρειάζεται η τεχνική και νομική ωρίμανση. Πολλά από αυτά τα ακίνητα έχουν πολεοδομικά ζητήματα, αυθαιρεσίες, νομικής φύσεως θέματα τα οποία θα πρέπει να τακτοποιηθούν.Παρόλα αυτά ένας από του μεγαλύτερους παίκτες της αγοράς στη διαχείριση δανείων θα ρίξει στο «τραπέζι» μέσα στο επόμενο διάστημα 10.000 ακίνητα, αξίας 1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το 60% είναι οικιστικά. Η αγορά λοιπόν κινείται, η ανάγκη για στέγαση επείγει, οι μεταβιβάσεις επιταχύνονται.

Παράγοντες όπως η βελτίωση του Κτηματολογίου και οι τροποποιήσεις στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας λειτουργούν υποβοηθητικά. Όσο το θεσμικό πλαίσιο λειαίνεται, τόσο πιο κοντά φτάνουμε σε μια κανονική αγορά κατοικίας