FAO: Περίπου 1,7 δισ. αγρότες ζουν με χαμηλότερες αποδόσεις καλλιεργειών 

Περίπου 1,7 δισεκατομμύρια αγρότες ζουν σε περιοχές όπου οι αποδόσεις των καλλιεργειών μειώνονται λόγω της υποβάθμισης της γης που προκαλείται από τον άνθρωπο – μια διάχυτη και σιωπηλή κρίση που υπονομεύει την παραγωγικότητα της γεωργίας και απειλεί την υγεία των οικοσυστημάτων παγκοσμίως, αναφέρει ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO).

Το ανησυχητικό στοιχείο προέρχεται από την τελευταία έκθεση για την κατάσταση των τροφίμων και της γεωργίας (SOFA) του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), η οποία δημοσιεύθηκε σήμερα κατά τη διάρκεια εκδήλωσης στην έδρα του στη Ρώμη.

Δραστηριότητες όπως η αποψίλωση των δασών, η υπερβόσκηση και οι μη βιώσιμες πρακτικές καλλιέργειας και άρδευσης συγκαταλέγονται πλέον στους κύριους παράγοντες που συμβάλλουν στην υποβάθμιση της γης

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση «η υποβάθμιση της γης δεν είναι απλώς ένα περιβαλλοντικό ζήτημα – επηρεάζει την αγροτική παραγωγικότητα, τα μέσα διαβίωσης των αγροτικών περιοχών και την επισιτιστική ασφάλεια».

Οι αποδόσεις

Η έκθεση SOFA 2025 παρέχει την πιο ολοκληρωμένη ανάλυση μέχρι σήμερα σχετικά με το πώς η υποβάθμιση της γης που προκαλείται από τον άνθρωπο επηρεάζει τις αποδόσεις των καλλιεργειών, προσδιορίζει τα παγκόσμια δεδομένα ευπάθειας και εξετάζει πού αυτές οι απώλειες τέμνονται με τη φτώχεια, την πείνα και άλλες μορφές υποσιτισμού.

Βασιζόμενη στα πιο πρόσφατα παγκόσμια δεδομένα σχετικά με την κατανομή των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, τα μεγέθη και την παραγωγή καλλιεργειών, η έκθεση σκιαγραφεί εφαρμόσιμες ευκαιρίες για ολοκληρωμένες πρακτικές βιώσιμης χρήσης και διαχείρισης γης, παράλληλα με εξατομικευμένες πολιτικές. Αυτά τα μέτρα στοχεύουν στην αποφυγή, τη μείωση και την αντιστροφή της υποβάθμισης της γης, βελτιώνοντας παράλληλα την παραγωγή τροφίμων και τα προς το ζην των αγροτών.

«Για να εκμεταλλευτούμε αυτές τις ευκαιρίες, πρέπει να δράσουμε αποφασιστικά. Η βιώσιμη διαχείριση της γης απαιτεί ευνοϊκά περιβάλλοντα που υποστηρίζουν τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις, την καινοτομία και τη διαχείριση», έγραψε στον πρόλογο της έκθεσης ο γενικός διευθυντής του FAO, QU Dongyu.

Οι επιπτώσεις της υποβάθμισης του εδάφους

Ο FAO ορίζει την υποβάθμιση της γης ως τη μακροπρόθεσμη μείωση της ικανότητας της γης να παρέχει βασικές οικοσυστημικές λειτουργίες και υπηρεσίες.

Η υποβάθμιση της γης σπάνια πηγάζει από μία μόνο αιτία. Συνήθως προκύπτει από έναν συνδυασμό παραγόντων. Σε αυτούς περιλαμβάνονται φυσικοί παράγοντες, όπως η διάβρωση και η αλάτωση του εδάφους, και οι ανθρωπογενείς πιέσεις, οι οποίες κυριαρχούν ολοένα και περισσότερο. Δραστηριότητες όπως η αποψίλωση των δασών, η υπερβόσκηση και οι μη βιώσιμες πρακτικές καλλιέργειας και άρδευσης συγκαταλέγονται πλέον στους κύριους παράγοντες που συμβάλλουν. Δεδομένου του σοβαρού αντίκτυπού της στην αγροτική παραγωγικότητα, η έκθεση εστιάζει ειδικά στην ανθρωπογενή υποβάθμιση της γης.

Για να μετρηθεί αυτό, η έκθεση εφαρμόζει μια προσέγγιση βασισμένη στο χρέος, συγκρίνοντας τις τρέχουσες τιμές τριών βασικών δεικτών – οργανικού άνθρακα του εδάφους, διάβρωσης του εδάφους και νερού του εδάφους – με συνθήκες που θα υπήρχαν χωρίς ανθρώπινη δραστηριότητα υπό φυσικές ή αυτοφυείς καταστάσεις. Αυτά τα δεδομένα υποβάλλονται σε επεξεργασία μέσω ενός μοντέλου μηχανικής μάθησης που ενσωματώνει περιβαλλοντικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες αλλαγής για την εκτίμηση της αρχικής κατάστασης της γης ελλείψει ανθρώπινης παρέμβασης.

Όσον αφορά τον ανθρώπινο φόρο από την υποβάθμιση της γης, η έκθεση εκτιμά ότι περίπου 1,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν σε περιοχές όπου οι αποδόσεις των καλλιεργειών είναι 10% χαμηλότερες λόγω της υποβάθμισης της γης που προκαλείται από τον άνθρωπο. Σε απόλυτους αριθμούς, οι ασιατικές χώρες είναι αυτές που πλήττονται περισσότερο – τόσο λόγω του συσσωρευμένου χρέους υποβάθμισης όσο και λόγω της υψηλής πυκνότητας πληθυσμού τους.

Ωστόσο, η έκθεση αναφέρει ότι η αντιστροφή μόνο του 10% της υποβάθμισης που προκαλείται από τον άνθρωπο στις υπάρχουσες καλλιεργήσιμες εκτάσεις (για παράδειγμα, υιοθετώντας βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης γης, όπως η αμειψισπορά και η κάλυψη καλλιεργειών για τη διατήρηση της υγείας του εδάφους, τη μείωση της διάβρωσης και τη συμβολή στη βιοποικιλότητα) θα μπορούσε να αποκαταστήσει αρκετή παραγωγή για να θρέψει επιπλέον 154 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Αυτά τα στοιχεία δεν είναι αφηρημένα, αντιπροσωπεύουν πραγματικές ευκαιρίες για την ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας, την άμβλυνση της πίεσης στα φυσικά οικοσυστήματα και την οικοδόμηση πιο ανθεκτικών αγροδιατροφικών συστημάτων.

Ολοκληρωμένες στρατηγικές

Για να επιτευχθεί αυτό, η SOFA 2025 ζητά ολοκληρωμένες στρατηγικές χρήσης γης και πολιτικές παρεμβάσεις – συμπεριλαμβανομένων κανονιστικών μέτρων όπως ο έλεγχος της αποψίλωσης των δασών, προγράμματα που βασίζονται σε κίνητρα και μηχανισμοί πολλαπλής συμμόρφωσης που συνδέουν τις επιδοτήσεις με τα περιβαλλοντικά αποτελέσματα.

Η υποβάθμιση της γης επηρεάζει τις εκμεταλλεύσεις όλων των μεγεθών. Ωστόσο, η έκθεση υπογραμμίζει ότι οι πολιτικές πρέπει να προσαρμόζονται στη δομή των εκμεταλλεύσεων, καθώς οι μικροκαλλιεργητές αντιμετωπίζουν σαφείς οικονομικούς περιορισμούς σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις, οι οποίες διαχειρίζονται το μεγαλύτερο μέρος της γης και έχουν μεγαλύτερη ικανότητα για εφαρμογή σε κλίμακα.

Οι πολιτικές που προσαρμόζονται στην ειδική κατανομή των γεωργικών εκμεταλλεύσεων των χωρών και στις συναφείς προκλήσεις και ευκαιρίες μειώνουν την υποβάθμιση της γης παρέχοντας κίνητρα για βιώσιμες γεωργικές πρακτικές και αποθαρρύνοντας την αποψίλωση των δασών και την υπερβόσκηση.