Νέο κληρονομικό δίκαιο: 12 ημερομηνίες – κλειδιά για την προστασία των κληρονόμων

Δώδεκα προθεσμίες – κλειδιά που προστατεύουν τους κληρονόμους φέρνει το νέο κληρονομικό δίκαιο, που την επόμενη εβδομάδα αναμένεται να παραδοθεί από την Ομάδα Εργασίας, η οποία ολοκλήρωσε το σύνθετο νομοθετικό της έργο, στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης.

Στις διατάξεις του νομοσχεδίου, που – κατά κοινή ομολογία – αποτελεί εμβληματική μεταρρύθμιση σε ένα πεδίο του δικαίου όπου αλλάζουν πολλά δεδομένα, έπειτα από σχεδόν οκτώ δεκαετίες, υπάρχουν προβλέψεις με συγκεκριμένες προθεσμίες που τάσσονται από τον νομοθέτη, με στόχο τη διασφάλιση των κληρονόμων και την ικανοποίηση της τελευταίας βούλησης του διαθέτη.

«ΤΑ ΝΕΑ», συνεχίζοντας την παρουσίαση των κομβικών διατάξεων, που λόγω της φύσης τους αφορούν το σύνολο της κοινωνίας, προχωρούν σήμερα στη δημοσίευση μιας σειράς άρθρων που προβλέπουν συγκεκριμένες προθεσμίες και αφορούν τα δικαιώματα που απορρέουν από τη σχέση των κληρονόμων με τον κληρονομούμενο. Προθεσμίες που αν δεν τηρηθούν μπορεί να φέρουν ανατροπές στις ζωές των κληρονόμων. Οι ημερομηνίες αυτές έχουν να κάνουν με πολλά και διαφορετικά κεφάλαια του κληρονομικού δικαίου και τέθηκαν ως δικλίδες ασφαλείας από τα μέλη της Ομάδας Εργασίας με σεβασμό στην τελευταία βούληση του διαθέτη. Οι προθεσμίες αυτές έχουν να κάνουν από τον χρόνο που ο κληρονόμος βρήκε την ιδιόχειρη – ιδιόγραφη διαθήκη του διαθέτη μέχρι τον χρόνο που μπορεί να διεκδικήσει χρηματική αποζημίωση για το μερίδιο της κληρονομίας, αλλά και την προστασία της ατομικής του περιουσίας από χρέη που κληρονόμησε πολλές φορές εν αγνοία του.

Πότε θα πρέπει να παραδοθεί μια ιδιόγραφη διαθήκη; Τι αλλάζει όταν αυτή εμφανιστεί δύο χρόνια μετά τον θάνατο του διαθέτη και προσκομιστεί στον συμβολαιογράφο; Ποια είναι η ισχύς των διαθηκών που συντάσσονται σε νοσοκομεία ή σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων όταν καταλείπεται η περιουσία σε πρόσωπα εκτός της κληρονομικής διαδοχής; Ποιο είναι το χρονικό διάστημα που ένα ζευγάρι σε ελεύθερη ένωση θα πρέπει να βρίσκεται μαζί για να γεννηθεί «κληρονομικό» δικαίωμα στον σύντροφο εκτός γάμου και συμφώνου συμβίωσης; Μέσα σε πόσο χρόνο από τον θάνατο του κληρονομουμένου μπορεί ο κληρονόμος να αποποιηθεί την κληρονομία; Πότε παραγράφεται η αξίωση ενός κληρονόμου για να διεκδικήσει χρηματική ικανοποίηση στο πλαίσιο των αλλαγών για τη νόμιμη μοίρα; Πότε οι φροντιστές του κληρονομουμένου μπορούν να διεκδικήσουν μερίδιο στην κληροδοσία του κληρονόμου; Και πότε ολοκληρώνεται η εκκαθάριση της περιουσίας του κληρονομουμένου, καθώς για πρώτη φορά προβλέπεται ο διαχωρισμός της περιουσίας του κληρονόμου που δεν ευθύνεται πλέον με την ατομική του περιουσία; Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά περιλαμβάνονται στο πολυσέλιδο νομοσχέδιο, που αναμένεται να παρουσιαστεί και επισήμως από τον υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη και τον υφυπουργό Ιωάννη Μπούγα, καθώς πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που έχουν κοινωνικό και οικονομικό πρόσημο. Και αυτό γιατί πολλές από τις διατάξεις που αλλάζουν αφορούν την αποφυγή κατακερματισμού των περιουσιών και την απρόσκοπτη λειτουργία επιχειρήσεων, μέσω του θεσμού των κληρονομικών συμβάσεων, που εισάγονται πρώτη φορά και στην Ελλάδα.

Οι κληρονομιές

Οι δώδεκα ημερομηνίες – κλειδιά για την προστασία των κληρονόμων είναι οι εξής:

Δημοσίευση ιδιόγραφης διαθήκης. Οποιος κατέχει ιδιόγραφη διαθήκη οφείλει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, μόλις πληροφορηθεί τον θάνατο του διαθέτη, να την εμφανίσει προς δημοσίευση στον συμβολαιογράφο και εκείνος με τη σειρά του οφείλει, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, μόλις πληροφορηθεί τον θάνατο του διαθέτη, να προχωρήσει στη δημοσίευσή της.

Κήρυξη κυρίας. Σε ιδιόγραφη διαθήκη που προσκομίζεται για δημοσίευση μετά την πάροδο διετίας από τον θάνατο του κληρονομουμένου, ανεξάρτητα από την ιδιότητα του τιμωμένου για να διαπιστωθεί η γνησιότητά της και να κηρυχθεί κυρία, απαιτείται η διενέργεια γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης.

Ιδιόγραφη διαθήκη που καταρτίζεται σε νοσοκομεία και άλλα θεραπευτήρια. Ιδιόγραφη διαθήκη η οποία καταρτίζεται από πρόσωπα που περιθάλπονται σε νοσοκομεία, κλινικές, μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και άλλα θεραπευτήρια κατά τη διάρκεια της περίθαλψής τους ή εντός τριών μηνών από τη για οποιονδήποτε λόγο διακοπή της είναι άκυρη κατά το μέρος που με αυτή καταλείπονται περιουσιακά στοιχεία σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα, στα οποία ανήκουν τα θεραπευτήρια αυτά ή τα οποία τα διοικούν ή απασχολούνται με οποιαδήποτε σχέση, εκτός αν πρόκειται για πρόσωπα που καλούνται στην εξ αδιαθέτου διαδοχή.

Πρόσωπο που συζούσε μόνιμα σε ελεύθερη ένωση με τον κληρονομούμενο. Αν στην κληρονομία δεν καλείται σύζυγος ή σύντροφος με σύμφωνο συμβίωσης, το εξαίρετο της κληρονομίας (το δικαίωμα του επιζώντος συζύγου να λάβει συγκεκριμένα αντικείμενα, πέρα από την κληρονομική του μερίδα) περιέρχεται στο πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος συζούσε μόνιμα σε ελεύθερη ένωση για χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών μηνών πριν από τον θάνατό του ή χωρίς χρονικό περιορισμό, αν είχε αποκτήσει κοινά τέκνα με τον κληρονομούμενο.

Κληροδοσία εκ του νόμου υπέρ του προσώπου που παρείχε φροντίδα στον κληρονομούμενο. Συνιστάται κληροδοσία εκ του νόμου υπέρ του προσώπου που έχει αναλάβει τη φροντίδα του κληρονομουμένου, συμβάλλοντας ουσιωδώς και χωρίς αντάλλαγμα ή αντίστοιχη νόμιμη υποχρέωση στην κάλυψη των αναγκών του, είτε αυτοπροσώπως είτε μέσω άλλου για χρονικό διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών κατά τα τελευταία τρία έτη πριν από τον θάνατο του κληρονομουμένου.

Νόμιμη μοίρα – παραγραφή χρηματικής αξίωσης. Οι κατιόντες και οι γονείς του κληρονομουμένου, καθώς και ο σύζυγος που επιζεί, οι οποίοι θα είχαν κληθεί και ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι έχουν αξίωση νόμιμης μοίρας κατά του κληρονόμου. Η αξίωση παραγράφεται σε μία διετία, η οποία αρχίζει μόλις λήξει το έτος εντός του οποίου ο μεριδιούχος έμαθε την ύπαρξη της αξίωσης. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αξίωση παραγράφεται μετά την πάροδο είκοσι ετών από τον θάνατο του κληρονομουμένου.

Αποποίηση. Ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών, που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και τον λόγο της. Αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος κατά την έναρξη της προθεσμίας διέμενε στο εξωτερικό, η προθεσμία είναι ένα έτος. Σε περίπτωση επαγωγής της κληρονομίας λόγω έκπτωσης ή αποποίησης προηγούμενου κληρονόμου, η προθεσμία αποποίησης αρχίζει από την έγγραφη ειδοποίηση του κληρονόμου από οποιονδήποτε δανειστή της κληρονομίας, εκτός αν ο καλούμενος ως κληρονόμος έχει ήδη αποποιηθεί. Πρόσωπα ανίκανα ή με περιορισμένη ικανότητα για δικαιοπραξία δικαιούνται μέσα σε ένα έτος, αφότου έγιναν απεριορίστως ικανά, να αποποιηθούν την κληρονομία.

Διορισμός εκκαθαριστή. Η απόφαση που διατάσσει την εκκαθάριση διορίζει ως εκκαθαριστή της κληρονομίας δικηγόρο, ο οποίος περιλαμβάνεται σε ειδικό κατάλογο τηρούμενο στο δικαστήριο της κληρονομίας. Ως εκκαθαριστής δεν μπορεί να διοριστεί ο κληρονόμος, ο σύζυγός του και κάθε συγγενής του εξ αίματος σε ευθεία ή πλάγια γραμμή μέχρι τον 4ο βαθμό. Η απόφαση για τον διορισμό του εκκαθαριστή καταχωρίζεται σε ειδικό δημόσιο βιβλίο που τηρείται στη γραμματεία του δικαστηρίου και επιδίδεται στον εκκαθαριστή με επιμέλεια της γραμματείας. Ο εκκαθαριστής οφείλει εντός δέκα ημερών από την επίδοση της απόφασης να αποδεχθεί τον διορισμό του με δήλωση στη γραμματεία του δικαστηρίου. Αν παρέλθει η προθεσμία, θεωρείται ότι έχει αποποιηθεί.

Αναγγελία δανειστών και απογραφή. Μέσα σε έξι μήνες από την τελευταία δημοσίευση, που γίνεται σύμφωνα με το προηγούμενο άρθρο, όποιος θεωρεί ότι διατηρεί απαίτηση κατά της κληρονομίας οφείλει να την αναγγείλει στον εκκαθαριστή και να υποβάλει τα δικαιολογητικά στοιχεία. Η αναγγελία περιλαμβάνει την περιγραφή της απαίτησης και υπογράφεται από δικηγόρο ο οποίος θεωρείται αντίκλητος του δανειστή. Ο εκκαθαριστής, αφού επαληθεύσει τις απαιτήσεις των δανειστών που αναγγέλθηκαν, έχει υποχρέωση μέσα σε τέσσερις μήνες από την παρέλευση της προθεσμίας για αναγγελία να ολοκληρώσει την απογραφή της κληρονομίας και να συντάξει έκθεση. Το δικαστήριο της κληρονομίας μπορεί να παρατείνει αυτή την προθεσμία για σπουδαίο λόγο.

Πέρας εκκαθάρισης. Μέσα σε έναν μήνα από την πληρωμή των δανειστών που αναγγέλθηκαν, ο εκκαθαριστής οφείλει να δηλώσει στον δικαστήριο της κληρονομίας το πέρας της εκκαθάρισης και εφόσον έχει απομείνει κληρονομική περιουσία την αποδίδει στους κληρονόμους ανάλογα με τις κληρονομικές τους μερίδες. Ο εκκαθαριστής έχει δικαίωμα επίσχεσης μέχρι την καταβολή της αμοιβής του και των δαπανών. Μετά το πέρας της εκκαθάρισης ο κληρονόμος και κάθε δανειστής της κληρονομίας που είχε αναγγελθεί δικαιούνται να ζητήσουν από τον εκκαθαριστή λογοδοσία. Η αξίωση παραγράφεται μέσα σε έξι μήνες από το πέρας της εκκαθάρισης.

Το δικαίωμα από την κληροδοσία. Ο κληροδόχος αποκτά με την κληροδοσία το ενοχικό δικαίωμα να απαιτήσει από τον βεβαρημένο την παροχή του αντικειμένου που κληροδοτήθηκε. Η αξίωση παραγράφεται σε μία διετία, η οποία αρχίζει μόλις λήξει το έτος εντός του οποίου ο κληροδόχος πληροφορήθηκε την ύπαρξη της αξίωσης. Σε κάθε περίπτωση, η αξίωση παραγράφεται μετά την πάροδο πέντε ετών από τη δημοσίευση της διαθήκης.

Ισχύς των διαθηκών σε κατάσταση ανάγκης. Διαθήκη που έχει συνταχθεί σε έκτακτες περιστάσεις (αποκλεισμού, επιδημίας, θαλάσσιου ταξιδιού ή πολέμου) καθίσταται ανίσχυρη μετά την παρέλευση τριών μηνών από τη σύνταξή της, εφόσον ο διαθέτης είναι ακόμα εν ζωή.

Premium Έκδοση ΤΑ ΝΕΑ