Οι ανισότητες μεταξύ των πιο εύπορων και των πιο φτωχών στρωμάτων στην Γαλλία έχουν διευρυνθεί σημαντικά από το 2009, βάσει της ανάλυσης της εξέλιξης του χρηματοοικονομικού πλούτου των νοικοκυριών στη χώρα, σύμφωνα με μελέτη της γαλλικής τράπεζας La Banque Postale («Patrimoine financier des ménages: un accroissement des inégalités depuis 2009») που βασίζεται σε νέους διανεμητικούς λογαριασμούς της Τράπεζας της Γαλλίας και έχει στόχο να αναδείξει τις ροές των επενδύσεων ανά επίπεδο περιουσίας.
Κύρια ευρήματα της έρευνας, όπως αναφέρει ειδικό σημείωμα του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στο Παρίσι είναι τα εξής:
1. Υπάρχουν έντονες διαφοροποιήσεις στην ετήσια αύξηση του χρηματοοικονομικού πλούτου ανάλογα με το επίπεδο ευμάρειας των νοικοκυριών. Τα πιο πλούσια νοικοκυριά (υψηλότερο δεκατημόριο, D10) είδαν μέση ετήσια αύξηση 39.114 €, ενώ τα μεσαία (D6–D9) μόλις 4.049 €, και τα πιο φτωχά (D1–D5) μόνο 704 €.
2. Από το 2009 έως σήμερα, το 66% των καθαρών ροών επένδυσης (δηλαδή η νέα αποταμίευση συν οι αγορές χρηματοοικονομικών προϊόντων) συγκεντρώθηκε στα πιο εύπορα νοικοκυριά, με συνολικό ποσό περίπου 1.713 δισ.€, ενώ τα νοικοκυριά στα πιο χαμηλά στρώματα είδαν συνολική αύξηση μόλις 160 δισ. € (6 % του συνόλου).
3. Οι ανισότητες εντείνονται λόγω του φαινομένου της «χιονοστιβάδας»: οι πλούσιοι απολαμβάνουν αποδόσεις από τον ήδη υπάρχοντα πλούτο τους (το «απόθεμα»), ενώ έχουν επίσης πιο διαφοροποιημένα χαρτοφυλάκια, οπότε τα περιουσιακά στοιχεία τους αποδίδουν καλύτερα.
Επιπλέον, οι φτωχότεροι έχουν πολύ περιορισμένη ρευστότητα για να επενδύσουν και διατηρούν μικρότερο ποσοστό του εισοδήματός τους διαθέσιμο για επένδυση.
4. Τα νοικοκυριά με χαμηλότερα εισοδήματα γνώρισαν μια φάση θετικής “συλλογής” (collecte) στις επενδύσεις τους μεταξύ 2018 και 2022, χάρη σε βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος (μείωση φορολογικών βαρών, ενίσχυση αποταμίευσης κατά την περίοδο COVID). Ωστόσο, από το 2023 και μετά, τα πιο φτωχά νοικοκυριά έχουν αρχίσει να αποσύρουν κεφάλαια (décollecte) από τις επενδύσεις τους, κατά μέσο όρο 907 € ανά νοικοκυριό από τα τέλη του 2022.
5. Οι επιλογές διαφοροποίησης και ανακατανομής των επενδύσεων (arbitrage) κυριαρχούνται από τα πλουσιότερα νοικοκυριά. Τα φτωχότερα στρώματα επενδύουν σχεδόν αποκλειστικά σε τραπεζικές καταθέσεις (τρεχούμενοι λογαριασμοί, livrets), ανεξαρτήτως των αποδόσεων της αγοράς.
Οι ανισότητες στον χρηματοοικονομικό πλούτο
Η μελέτη υπογραμμίζει ότι οι ανισότητες στον χρηματοοικονομικό πλούτο δεν είναι απλώς ένα άθροισμα εισοδηματικών διαφορών, αλλά τροφοδοτούνται από δυναμικές που ενισχύουν τους ήδη προνομιούχους. Οι εύποροι όχι μόνο έχουν περισσότερο κεφάλαιο για να επενδύσουν, αλλά και πρόσβαση σε πιο αποδοτικά προϊόντα και χρηματοπιστωτικές αγορές.
Η διεύρυνση των ανισοτήτων επιτείνεται από το γεγονός ότι τα στρώματα με χαμηλότερη περιουσία δεν διαθέτουν περιθώριο να “ελιχθούν” στην αγορά, καθώς σε περιόδους κρίσης ή πτώσης των αποδόσεων, είναι πιο ευάλωτα και αναγκάζονται να αποσύρουν κεφάλαια για να αντιμετωπίσουν ανάγκες ρευστότητας.
Η ανάδειξη αυτών των δομικών διαφορών είναι κρίσιμη, ιδίως για την κατανόηση της ευπάθειας των νοικοκυριών με χαμηλότερη περιουσία, δηλαδή πόσο εύκολα ένας οικονομικός κλυδωνισμός μπορεί να τους πλήξει.
Η μελέτη επικεντρώνεται στους χρηματοοικονομικούς πόρους (επενδύσεις, καταθέσεις) και δεν αναλύει αναλυτικά το σύνολο της περιουσίας (π.χ. ακίνητα). Επίσης, η ανάλυση κατά επίπεδο περιουσίας στηρίζεται σε λογιστικές ανακατασκευές που έχουν πάντα υποθέσεις και περιορισμούς.
Φορολογική επιβάρυνση των πιο εύπορων νοικοκυριών
Η μελέτη προτείνει να ενισχυθεί η παρακολούθηση των δυναμικών στις χαμηλότερες κατηγορίες, ώστε να σχεδιαστούν πολιτικές που να περιορίζουν αυτή την διεύρυνση των ανισοτήτων — για παράδειγμα με φορολογικές δόσεις, ενισχύσεις στην πρόσβαση σε επενδυτικά προϊόντα, ή υποστήριξη της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης.
Σημειώνεται ότι το ποσοστό αποταμίευσης στην Γαλλία είναι περίπου 19% του διαθέσιμου εισοδήματος, διακριτά υψηλότερο από χώρες όπως Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία και ΗΠΑ.
Όπως και στην περίπτωση του χρηματοοικονομικού πλούτου, η αποταμίευση είναι ισχυρή στα υψηλά εισοδήματα (σχεδόν 30% για το πλουσιότερο 20% και μόλις 3% για το φτωχότερο 20%), τάση που επιτείνει το αίσθημα της διεύρυνσης των ανισοτήτων και τροφοδοτεί την τρέχουσα συζήτηση για υψηλότερη φορολογική επιβάρυνση των πιο εύπορων νοικοκυριών.
