IEA: Τι μάθαμε από το blackout της Ιβηρικής

Το μπλακ-άουτ που βύθισε στο σκοτάδι την Ιβηρική τον περασμένο Απρίλιο και οι «λανθασμένες» αποσυνδέσεις που προηγήθηκαν υπογραμμίζουν την ανάγκη για κανόνες σε επίπεδο ΕΕ που να απαιτούν από τις γεννήτριες να υποστηρίζουν το σύστημα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, ανέφερε την Τετάρτη ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA).

«Στις 28 Απριλίου 2025, η Ιβηρική Χερσόνησος υπέστη μια εκτεταμένη διακοπή ρεύματος που διέκοψε την ηλεκτροδότηση σε ολόκληρη την Ισπανία, την Πορτογαλία και τμήματα της νότιας Γαλλίας, επηρεάζοντας περισσότερους από 50 εκατομμύρια ανθρώπους. Σύμφωνα με την πραγματολογική αναφορά του ENTSO-E, το συμβάν προκλήθηκε από μια ταχεία αλληλουχία τεχνικών αστοχιών (ENTSO-E, 2025)», γράφει χαρακτηριστικά ο διεθνής οργανισμός στην ετήσια έκθεσή του World Energy Outlook 2025.

Τα κρίσιμα λεπτά πριν…

Σε ειδικό  κεφάλαιο υπό τον τίτλο «Ιβηρικό blackout: τα διδάγματα που μάθαμε» ο ΙΕΑ αναφέρει ότι στα λεπτά που προηγήθηκαν της διακοπής, το ηλεκτρικό σύστημα παρουσίασε αστάθεια, με ασυνήθιστες διακυμάνσεις τάσης και ροής ισχύος. Αυτή η αστάθεια ακολουθήθηκε από απότομη αύξηση της τάσης, καθώς γεννήτριες που απορροφούσαν άεργο ισχύ αποσυνδέθηκαν εσφαλμένα από τα συστήματα προστασίας, παρόλο που τα επίπεδα τάσης δεν είχαν ακόμη υπερβεί τα όρια που ορίζονται από τη νομοθεσία.

Επισημαίνει επίσης, ότι, καθώς περισσότερες μονάδες αποσυνδέονταν, η τάση αυξανόταν περαιτέρω, οδηγώντας σε αλυσιδωτές πρόσθετες διακοπές λειτουργίας.

Εκατοντάδες μεγαβάτ (MW) από μικρότερες, αποκεντρωμένες πηγές τέθηκαν εκτός λειτουργίας απροσδόκητα, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη την αντίδραση των διαχειριστών του συστήματος. Τελικά, το ιβηρικό σύστημα απομονώθηκε από το υπόλοιπο ευρωπαϊκό δίκτυο, και τα αυτόματα συστήματα ασφαλείας δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την πλήρη κατάρρευση.

Οι προσπάθειες αποκατάστασης

Σύμφωνα με την έκθεση του ΙΕΑ, μετά τη διακοπή, οι διαχειριστές συστημάτων της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, σε συνεργασία με τους γειτονικούς διαχειριστές, προχώρησαν στην αποκατάσταση της παροχής χρησιμοποιώντας υδροηλεκτρική ισχύ εκκίνησης «black-start», θερμικούς σταθμούς και εισαγωγές από τη Γαλλία. Μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της 29ης Απριλίου, όλοι οι υποσταθμοί μεταφοράς είχαν επαναενεργοποιηθεί και σχεδόν όλη η ζήτηση είχε καλυφθεί.

Το περιστατικό δείχνει ότι η ασφάλεια του ηλεκτρισμού στα σύγχρονα συστήματα εξαρτάται όχι μόνο από την παραγωγή, αλλά και από την ποιότητα της λειτουργίας του δικτύου και τη συμπεριφορά όλων των συνδεδεμένων στοιχείων. Αυτό -σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό- υπογραμμίζει την ανάγκη για δεσμευτικούς κανόνες που να απαιτούν από όλους τους παραγωγούς να στηρίζουν το σύστημα κατά τη διάρκεια εκτάκτων αναγκών και να αποσυνδέονται μόνο όταν παραβιάζονται σαφώς καθορισμένα όρια. Η ετοιμότητα παραμένει ουσιώδης. Η ταχεία αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης στην Ιβηρική Χερσόνησο κατέστη δυνατή χάρη στις ισχυρές διασυνδέσεις με γειτονικές χώρες, στα στιβαρά πρωτόκολλα έκτακτης ανάγκης και στη διαθέσιμη ικανότητα black-start. Η διατήρηση και ενίσχυση αυτών των δυνατοτήτων είναι κρίσιμης σημασίας.

Οι συστάσεις του ΙΕΑ

Η αυξημένη διεθνής προσοχή που προκάλεσε η διακοπή παρέχει την ευκαιρία να επανεξεταστούν ορισμένα κοινά στοιχεία της ασφάλειας και ανθεκτικότητας του ηλεκτρικού συστήματος, καθώς τα δίκτυα εξελίσσονται. Παρόλο που τα ηλεκτρικά συστήματα και οι δομές της αγοράς διαφέρουν από χώρα σε χώρα, η ανάλυση του IEA έχει εντοπίσει τέσσερις κρίσιμους πυλώνες που είναι αναγκαίοι σε κάθε περίπτωση.

• Πρώτον, η στιβαρή υποδομή του δικτύου είναι ζωτικής σημασίας, περιλαμβάνοντας ισχυρά δίκτυα και περιφερειακές διασυνδέσεις, καθώς αποτελούν τη ραχοκοκαλιά για ασφαλή λειτουργία.
• Δεύτερον, η ευελιξία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας είναι ουσιώδης για την εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης, και αυτό περιλαμβάνει την απόκριση στη ζήτηση, την αποθήκευση και τη διατήρηση της δυνατότητας ελεγχόμενης παραγωγής, καθώς και μέτρα που διασφαλίζουν ότι οι αγορές αποτιμούν σωστά αυτές τις υπηρεσίες.
• Τρίτον, απαιτούνται τεχνικές λύσεις —όπως σύγχρονοι πυκνωτές ή μπαταρίες εξοπλισμένες με μετατροπείς σχηματισμού δικτύου— για την υποστήριξη της σταθερότητας του συστήματος καθώς το μείγμα παραγωγής εξελίσσεται.
• Τέταρτον, είναι κρίσιμη η προσαρμογή των πλαισίων λειτουργίας καθώς τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας μετασχηματίζονται, μέσω της επικαιροποίησης των κωδίκων δικτύου, των απαιτήσεων εφεδρείας, των μηχανισμών εξισορρόπησης και των ρυθμιστικών δομών, ώστε να συμβαδίζουν με τις νέες προκλήσεις και τεχνολογίες.