Φαίνεται ότι όσο και αν προσπάθησαν να διασώσουν το πρόγραμμα του ευρωπαϊκού μαχητικού αεροσκάφους νέας γενιάς (Future Combat Air System –FCAS), απέτυχαν. Η εύλογη – για την ευρωπαική άμυνα – και η πολλά υποσχόμενη – ένεκα και της ένθερμης πολιτικής υποστήριξης του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν- προσπάθεια, συνθλίβεται ,όπως όλα δείχνουν, κάτω απο το βάρος των διαφορετικών θέσεων με τις οποίες προσέγγιζαν το θέμα οι δύο βασικές δυνάμεις : η γερμανική Airbus και η γαλλική Dassault.
Οπως αναφερουν οι Financial Times Γερμανία και Γαλλία συζητούν τη μείωση του εμβληματικού αμυντικού προγράμματος αξίας 100 δισ. ευρώ, εγκαταλείποντας τα σχέδια για την κοινή κατασκευή ενός μαχητικού αεροσκάφους και επιχειρούν να δώσουν την προσοχή τους στην ανάπτυξη ενός συστήματος διοίκησης και ελέγχου που ονομάζεται «μαχητικό σύννεφο».
Το Βερολίνο και το Παρίσι αγωνίζονται να σώσουν το Future Combat Air System (FCAS), το μεγαλύτερο πρόγραμμα όπλων της Ευρώπης, το οποίο βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης λόγω της διαφωνίας μεταξύ της Airbus και της Dassault Aviation σχετικά με τον τρόπο κατασκευής του μαχητικού αεροσκάφους νέας γενιάς του προγράμματος.
FCAS και «σύννεφο μάχης»
Μία από τις επιλογές που συζητήθηκαν , πριν από τις συναντήσεις υψηλού επιπέδου αυτή την εβδομάδα, είναι η περιορισμός της συνεργασίας στο κοινό «σύννεφο μάχης» (combat cloud), σύμφωνα με αξιωματούχους και των δύο χωρών.
Η ιδέα της δημιουργίας μιας διεπαφής βασισμένης στο cloud — η οποία θα συνδέει τα μαχητικά αεροσκάφη και τους πιλότους τους με αισθητήρες, ραντάρ και drones, καθώς και με συστήματα διοίκησης που βασίζονται σε χερσαίες και θαλάσσιες εγκαταστάσεις — αποτελεί ήδη έναν από τους πυλώνες του ευρωπαικού μαχητικου -FCAS.
Εάν το σχέδιο για την από κοινού κατασκευή μαχητικών αεροσκαφών εγκαταλειφθεί, η εστίαση στο cloud θα επιτρέψει στις χώρες να συνεχίσουν κάποια μορφή συνεργασίας, ανέφεραν οι αξιωματούχοι. Προειδοποίησαν, ωστόσο, ότι δεν έχει ληφθεί ακόμη καμία απόφαση.
Το μαχητικό σύννεφο, το οποίο στοχεύει στην ενίσχυση των δυνατοτήτων των ενόπλων δυνάμεων της ΕΕ μέσω της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης για την ταχεία επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων, είναι μια συνεργασία μεταξύ της γερμανικής αμυντικής μονάδας της Airbus, της γαλλικής Thales και της ισπανικής Indra.
Γραφική απεικόνιση του FCAS
«Μπορούμε να ζήσουμε με πολλά μαχητικά αεροσκάφη στην Ευρώπη, αλλά χρειαζόμαστε ένα σύστημα cloud για όλα αυτά», δήλωσε ένας αξιωματούχος που είναι εξοικειωμένος με το θέμα.
Ένα δεύτερο πρόσωπο που είναι εξοικειωμένο με την κατάσταση δήλωσε: «Όλα τα άλλα στοιχεία [του FCAS] λειτουργούν καλά. Γιατί να σταματήσουμε να το κάνουμε αυτό; Δεν υπάρχει λόγος να καταρρεύσει εντελώς το FCAS — υπάρχει ανάγκη για ένα σύστημα cloud μάχης».
Ένα τρίτο πρόσωπο που είναι εξοικειωμένο με το έργο δήλωσε ότι η εστίαση στο σύστημα cloud μπορεί να σημαίνει την επανεξέταση ορισμένων πτυχών του, όπως «η επιτάχυνση του χρονοδιαγράμματος από το 2040 στο 2030».
Η συνάντηση κορυφής και οι επισπεύδοντες
Το μέλλον του FCAS θα συζητηθεί σε συναντήσεις μεταξύ της γαλλίδας υπουργού Άμυνας Κατρίν Βοτρίν και του γερμανού ομολόγου της Μπορις Πιστόριους στο Παρίσι τη Δευτέρα, και την επόμενη μέρα μεταξύ του καγκελαρίου Φρίντριχ Μέρτς και του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στο Βερολίνο, σύμφωνα με αξιωματούχους. Προγραμματίζονται και άλλες συναντήσεις με τους βιομηχανικούς εταίρους.
Απο τη συνάντηση Μέρτς – Μακρόν στο μέγαρο Ελυζέ στις 7 Μαϊου 2025
Ο Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους δήλωσε την Παρασκευή ότι συνεχίζονται οι συζητήσεις σχετικά με το «αν το πρόγραμμα πρέπει να συνεχιστεί και πώς πρέπει να συνεχιστεί».
Ο Κάρλο Μασάλα, καθηγητής διεθνούς πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Bundeswehr του Μονάχου, δήλωσε ότι το σχέδιο ισοδυναμεί με χωρισμό χωρίς να το ονομάζει χωρισμό. «Είναι σαν ένα παντρεμένο ζευγάρι που έχει αποφασίσει να χωρίσει, αλλά μόνο όταν τα παιδιά φύγουν από το σπίτι», είπε.
Η γερμανική καγκελαρία, η Airbus, η Dassault και η ισπανική κυβέρνηση αρνήθηκαν να σχολιάσουν, διευκρινίζουν οι FT. Το γαλλικό υπουργείο Άμυνας αρνήθηκε να σχολιάσει τις επιλογές του FCAS που βρίσκονται υπό συζήτηση, αλλά δήλωσε ότι οι συνομιλίες συνεχίζονται για την «επείγουσα προώθηση» του προγράμματος.
Το Παρίσι, το Βερολίνο και η Μαδρίτη πρέπει να αποφασίσουν μέχρι το τέλος του έτους αν θα ξεκινήσουν τις εργασίες για ένα πρωτότυπο αεροσκάφος, το κόστος του οποίου εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, πολλοί από τους εμπλεκόμενους στο πρόγραμμα πιστεύουν ότι είναι ήδη πολύ αργά για να επιλυθεί η μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ της Airbus και της Dassault, της γαλλικής οικογενειακής εταιρείας που κατασκευάζει τα μαχητικά αεροσκάφη Rafale.
Αδυναμία συνεργασίας
Η «κατάρριψη» του σχεδίου ανάπτυξης για το ευρωπαϊκό μαχητικό του μέλλοντος – μια στρατιωτική πλατφόρμα πέραν του 2030 – δεν θα συνιστούσε απλώς την αποτυχία ενός κοινοπρακτικού έργου αλλά την «κατάρρευση» συνολικά της αμυντικής – στρατιωτικής χειραφέτησης της Ευρώπης και συνολικά της στρατηγικής της αυτονομίας.
Αφού η Dassault ζήτησε να αναλάβει μεγαλύτερο μέρος των εργασιών κατασκευής του αεροσκάφους, το Βερολίνο εξετάζει το ενδεχόμενο να αντικαταστήσει τη Γαλλία με το Ηνωμένο Βασίλειο ή τη Σουηδία. Με τη σειρά του, ο διευθύνων σύμβουλος της Dassault, Ερίκ Τραπιέ, ισχυρίστηκε ότι η γαλλική εταιρεία θα μπορούσε να προχωρήσει μόνη της, καθώς διαθέτει όλη την απαιτούμενη τεχνογνωσία.
Η Dassault και η Airbus ηγήθηκαν η καθεμία ορισμένων τμημάτων του προγράμματος FCAS, αλλά οι εταιρείες διαμάχησαν για τον καταμερισμό των εργασιών, την επιλογή των προμηθευτών και τον έλεγχο του σχεδιασμού του αεροσκάφους. Η αποτυχία της παράδοσης θα υπονομεύσει τα σχέδια της ΕΕ για μεγαλύτερη αμυντική συνεργασία μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Το 2017, όταν ανακοινώθηκε το FCAS, ο Μακρόν και η τότε καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ χαιρέτισαν το έργο ως ορόσημο για την ευρωπαϊκή άμυνα.
Ο Μερτς, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Μάιο, έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι αναμένει από την Dassault να σεβαστεί την αρχική συμφωνία. Ωστόσο, το Παρίσι δεν έχει αντιμετωπίσει την Dassault, εν μέρει επειδή ανησυχεί για τις καθυστερήσεις στο πρόγραμμα που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την πυρηνική αποτροπή, σύμφωνα με αξιωματούχους.
Rafale και Neuron σε πτήση κοντα στο αεροπλανοφόρο Σαρλ ντε Γκόλ
Στο Παρίσι, ορισμένοι βιομηχανικοί όμιλοι και αξιωματούχοι συμφωνούν με την άποψη της Dassault ότι χρειάζεται να έχει τον έλεγχο των βασικών αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής των προμηθευτών, για να παραδώσει το αεροσκάφος.
Ο γαλλο-γερμανικός άξονας
Eνας Γάλλος τραπεζίτης που είναι εξοικειωμένος με την κατάσταση δήλωσε πως «Η μόνη σωτηρία για το FCAS τώρα είναι αν ο Μακρόν να πιέσει τον Τραπιέ (τον επικεφαλής της Dassault) … Αυτή τη στιγμή η συμφωνία είναι εντελώς ακινητοποιημένη και σχεδόν νεκρή». Ο ίδιος πρόσθεσε: «Δεν υπάρχει πλέον εμπιστοσύνη, κάθε πλευρά κατηγορεί την άλλη για παραβίαση των όρων. Αυτό δεν μπορεί να διορθωθεί».
Άλλο πρόσωπο που είναι εξοικειωμένο με το πρόγραμμα δήλωσε ότι η Dassault «απλά δεν θέλει να συμμετάσχει σε μια πραγματική συνεργασία» ενω ένας άλλος αξιωματούχος , που επικαλούνται οι FT, δήλωσε ότι αυτή τη φορά, η καθαρή πολιτική βούληση μπορεί να μην είναι αρκετή.
Η Γερμανία, η οποία έχει χαλαρώσει το συνταγματικό όριο χρέους για να αναβαθμίσει τις αμυντικές της δυνατότητες, δεν θέλει να γίνει όμηρος μιας γαλλικής εταιρείας.
«Η αίσθηση είναι ότι «έχουμε περισσότερα χρήματα από ποτέ για την άμυνα», οπότε αν πρέπει να το κάνουμε χωρίς τους Γάλλους, ας το κάνουμε», δήλωσε ένα πρόσωπο που γνωρίζει τη σκέψη του Βερολίνου.
Μπορεί να σωθεί το FCAS;
Το μελλοντικό ευρωπαϊκό μαχητικό αεροσκάφος έχει ήδη καθυστερήσει αρκετά ως κοινό project, αν και δεν είναι το μοναδικό. Το παρελθόν της βιομηχανικής συνεργασίας, ειδικά στον αμυντικό τομέα, είναι γεμάτο παραδείγματα σημαντικών καθυστερήσεων ή ακόμα και αποτυχιών…
Ωστόσο, όλες οι πλευρές συμφωνούν ότι η Ευρώπη πρέπει να αναπτύξει το δικό της «σύννεφο» για την αεροπορική άμυνα, σχολιάζουν οι FT.
«Χρειάζεστε ένα [σύννεφο διοίκησης] που να είναι ανεξάρτητο από το αμερικανικό σύστημα», υποστήριξε ο Γάλλος τραπεζίτης. Πολλοί Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρξουν καταστάσεις στις οποίες θα βρεθούμε μόνοι μας, χωρίς τους Αμερικανούς».
Ο Τόμας Πρέτζλ , πρόεδρος του συμβουλίου εργαζομένων της Airbus Defence and Space, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα στο προσωπικό ότι (η Airbus) ήθελε να «τερματίσει την τεταμένη συνεργασία με την Dassault χωρίς να βλάψει τις γαλλο-γερμανικές σχέσεις».
Ήταν σημαντικό οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με το έργο να μην βλάψει τις σχέσεις μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου, δήλωσε ένας κυβερνητικός αξιωματούχος, «επειδή δεν έχει καμία σχέση με τις κυβερνήσεις — αφορά τις εταιρείες».
