Το επιχείρημα υπέρ της Φορολόγησης της Τεχνητής Νοημοσύνης

Project Syndicate

Σπάνια περνάει μέρα χωρίς νέους τίτλους για το πώς η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) ετοιμάζεται να μεταμορφώσει την οικονομία. Ακόμη κι αν οι ισχυρισμοί ότι «η ΤΝ είναι το νέο ηλεκτρικό ρεύμα» αποδειχθούν υπερβολικοί, πρέπει να προετοιμαστούμε για βαθιές αλλαγές. Ένας από τους πιο ισχυρούς και αξιόπιστους μηχανισμούς για να διασφαλιστεί ότι η ΤΝ ωφελεί την κοινωνία είναι επίσης ένας από τους πιο οικείους: η φορολογία.

Πώς θα μπορούσε να είναι στην πράξη ένας φόρος στην ΤΝ; Η πιο πρακτική προσέγγιση θα ήταν η στόχευση των βασικών εισροών και των πιο απτών μετρήσιμων στοιχείων της ανάπτυξης της ΤΝ: ενέργεια, τσιπ ή χρόνο υπολογισμού (compute). Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήδη επιβάλλουν τέλος 15% στις πωλήσεις συγκεκριμένων τσιπ ΤΝ προς την Κίνα, και παρότι αυτό είναι τεχνικά ένας έλεγχος εξαγωγών, δείχνει πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει ένας φόρος εισροών ΤΝ. Εναλλακτικά, άλλοι έχουν προτείνει την αλλαγή του τρόπου φορολόγησης του κεφαλαίου ώστε να ληφθούν υπόψη οι οικονομικές μεταβολές που προκαλεί η ΤΝ. Πρόκειται για έναν φόρο ΤΝ πνεύματος, αλλά ευρύτερης μορφής.

Η δομή οποιουδήποτε φόρου στην ΤΝ θα εξαρτηθεί από το τι επιδιώκουν οι κυβερνήσεις. Αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: η τρέχουσα συζήτηση είναι πολύ πιο ρεαλιστική και επείγουσα απ’ ό,τι ήταν όταν ο Bill Gates έθεσε την ιδέα ενός «φόρου ρομπότ» το 2017, η οποία επαναλήφθηκε αργότερα από τον Bernie Sanders και άλλους.

Φυσικά, κάποιοι μπορεί να ρωτήσουν γιατί πρέπει να φορολογήσουμε την ΤΝ εξαρχής. Η απάντηση αντικατοπτρίζει δύο θεμελιώδη στοιχεία σχετικά με τα φορολογικά συστήματα και το πώς η ΤΝ μεταβάλλει την οικονομία. Πρώτον, πολλές χώρες φορολογούν τους ανθρώπινους εργαζομένους πολύ πιο βαριά από τους πιθανούς ανταγωνιστές τους με ΤΝ στην αγορά εργασίας. Στις ΗΠΑ, περίπου το 85% των ομοσπονδιακών εσόδων προέρχεται από τη φορολόγηση των ανθρώπων και της εργασίας τους (μέσω φόρου εισοδήματος και ασφαλιστικών εισφορών), ενώ το κεφάλαιο και τα εταιρικά κέρδη φορολογούνται πολύ λιγότερο. Τεχνολογίες όπως η ΤΝ ωφελούνται από ευνοϊκή μεταχείριση υπό τη μορφή γενναιόδωρων αποσβέσεων, χαμηλών εταιρικών συντελεστών και εξαιρέσεων.

Δεύτερον, οι οικονομολόγοι αναμένουν ότι η ΤΝ θα αυξήσει τις αποδόσεις του κεφαλαίου σε σχέση με την εργασία, ακόμη κι αν δεν προκαλέσει ανεργία. Η πιο ακραία εκδοχή αυτού θα συνεπαγόταν πράκτορες ΤΝ που μπορούν να σχεδιάζουν, να αναπαράγουν και να διαχειρίζονται τον εαυτό τους – πράγμα που σημαίνει ότι το κεφάλαιο θα εκτελεί τη δική του εργασία. Με βάση την τρέχουσα φορολογική πολιτική, μια τέτοια μετατόπιση θα διεύρυνε την ανισότητα και θα συρρίκνωνε τα δημόσια έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Ένας φόρος στην ΤΝ θα μπορούσε να συμβάλει στην εξισορρόπηση του ανταγωνισμού μεταξύ ανθρώπων και μηχανών. Νωρίτερα φέτος, ο διευθύνων σύμβουλος της Anthropic, Dario Amodei, προειδοποίησε ότι η ΤΝ μπορεί να εξαλείψει το ήμισυ όλων των θέσεων εργασίας λευκών κολάρων εισαγωγικού επιπέδου και να ωθήσει την ανεργία στο 10-20% μέσα σε πέντε χρόνια. Το αν τέτοιες προβλέψεις θα επαληθευτούν ίσως εξαρτηθεί εν μέρει από την πολιτική. Η βαρύτερη φορολόγηση της εργασίας έναντι του κεφαλαίου γέρνει την πλάστιγγα προς την αυτοματοποίηση που αντικαθιστά – αντί να ενισχύει – τους ανθρώπινους εργαζομένους. Τουλάχιστον, δεν θα έπρεπε να αφήσουμε το φορολογικό μας σύστημα να συμβάλει στην απώλεια θέσεων εργασίας.

Επιπλέον, σε μια εποχή που οι δημοσιονομικές προοπτικές σκοτεινιάζουν, ένας φόρος στην ΤΝ θα μπορούσε να προστατεύσει τα δημόσια έσοδα από τεχνολογικά σοκ. Αν εμφανιστούν μαζικές απώλειες εργασίας ή επιβράδυνση προσλήψεων, οι κυβερνήσεις που βασίζονται σε φόρους εισοδήματος και μισθοδοσίας θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν δημοσιονομικές κρίσεις, ακόμη κι αν αργότερα εμφανιστούν νέες θέσεις εργασίας προσαρμοσμένες στην ΤΝ.

Πιο αισιόδοξα, η σωστή φορολογική πολιτική – σε συνδυασμό με μια άνοδο της παραγωγικότητας χάρη στην ΤΝ – θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίλυση δομικών δημοσιονομικών προβλημάτων. Οι πλούσιες χώρες ήδη δυσκολεύονται να χρηματοδοτήσουν την υγειονομική περίθαλψη και τις συντάξεις για γηράσκοντες πληθυσμούς, ενώ οι φτωχότερες χώρες αντιμετωπίζουν την αντίστροφη πρόκληση: να μορφώσουν και να απασχολήσουν μεγάλους νεανικούς πληθυσμούς παρά τα ισχνά φορολογικά έσοδα. Τα έσοδα από την ΤΝ θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος της λύσης και για τις δύο περιπτώσεις.

Εναλλακτικά, τα έσοδα θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε σκοπούς σχετικούς με την ΤΝ. Οι ειδικοί φόροι που επιστρέφουν τα έσοδα στον τομέα από τον οποίο προέρχονται – όπως ο φόρος βενζίνης στις ΗΠΑ που χρηματοδοτεί τους αυτοκινητόδρομους ή το τέλος τηλεόρασης στο Ηνωμένο Βασίλειο που στηρίζει το BBC – υπογραμμίζουν ότι στόχος είναι η ενίσχυση των δημόσιων ωφελειών της φορολογούμενης τεχνολογίας. Ένας φόρος στην ΤΝ θα μπορούσε να κάνει το ίδιο: να χρηματοδοτήσει αναβαθμίσεις των δικτύων ενέργειας, εκπαιδευτική τεχνολογία, κατάρτιση εργαζομένων, μοντέλα ανοιχτού κώδικα ΤΝ, έρευνα για την ασφάλεια της ΤΝ ή προστασία της ψυχικής υγείας.

Ένας φόρος στην ΤΝ θα μπορούσε επίσης να ενισχύσει τα επιδόματα ανεργίας και την επανακατάρτιση για εργαζόμενους που εκτοπίζονται, ή ακόμη να προωθήσει ευρύτερους στόχους πολιτικής για την ΤΝ. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να αποθαρρύνει την υπερβολική χρήση ενέργειας, τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, την «ψηφιακή ρύπανση ΤΝ» ή τις αντιανταγωνιστικές πρακτικές, ή να ενθαρρύνει την παραγωγή νέας ενέργειας και πιο ασφαλή μοντέλα.

Η φορολόγηση της ΤΝ μπορεί να ακούγεται πολιτικά απίθανη. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν θέλουν να περιορίσουν την καινοτομία ή να χάσουν έδαφος στον παγκόσμιο αγώνα για την ΤΝ. Αλλά αυτή η απροθυμία μπορεί να εξασθενήσει καθώς ωριμάζει η δημόσια επίγνωση. Αν το «να κερδίσεις» στην ΤΝ σημαίνει να έχεις υγιέστερους ανθρώπους, πιο χαρούμενα παιδιά, ένα πιο ικανό εργατικό δυναμικό και ισχυρότερη επιστήμη – όχι απλώς μεγαλύτερα μοντέλα ή πλουσιότερες εταιρείες – τότε ένας φόρος στην ΤΝ θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη της νίκης.

Ούτε είναι πιθανό ένας τέτοιος φόρος να περιορίσει την καινοτομία. Η ΤΝ δεν είναι μια εύθραυστη βιομηχανία νεοφυών επιχειρήσεων. Είναι μια τεχνολογία 70 ετών που πλέον υποστηρίζεται από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου, με εταιρικές επενδύσεις που υπερέβησαν τα 250 δισ. δολάρια μόνο το 2024. Ένας φόρος στην ΤΝ θα μπορούσε να σχεδιαστεί έτσι ώστε να μην παρεμποδίζει την εθνική ασφάλεια, τον ανταγωνισμό στην αγορά ή την έρευνα.

Σε κάθε περίπτωση, οι κρίσεις μπορούν να αλλάξουν μυαλά γρήγορα. Αν η ΤΝ κατηγορηθεί για μαζική ανεργία ή δημοσιονομικά σοκ, εκλεγμένοι αξιωματούχοι και φορείς χάραξης πολιτικής από όλο το πολιτικό φάσμα θα θελήσουν να δράσουν. Καλύτερα να ετοιμάσουμε καλές επιλογές τώρα παρά να αυτοσχεδιάσουμε αργότερα.

Όπως έγραψε ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, Sam Altman, το 2021, «Ο κόσμος θα αλλάξει τόσο γρήγορα και δραστικά ώστε θα χρειαστεί μια εξίσου δραστική αλλαγή πολιτικής για να διανεμηθεί αυτός ο πλούτος και να επιτραπεί σε περισσότερους ανθρώπους να ακολουθήσουν τη ζωή που θέλουν». Ο Altman εικάζει σχετικά με την ανάπτυξη ακόμη πιο προχωρημένης γενικής τεχνητής νοημοσύνης, αλλά το επιχείρημά του ισχύει ήδη: Η πολιτική πρέπει να συμβαδίζει με την τεχνολογία και να προβλέπει την αλλαγή.

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, η ΤΝ θα αναδιαμορφώσει τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας. Αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι προκαθορισμένα. Το αν θα αποκτήσουμε ένα μέλλον όπου οι άνθρωποι και οι κοινότητες μπορούν να ευημερούν θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές που θα επιλέξουμε. Η φορολόγηση της ΤΝ δεν έχει να κάνει με την τιμωρία της καινοτομίας. Έχει να κάνει με το να διασφαλιστεί ότι τα οφέλη κατανέμονται και οι κίνδυνοι αντιμετωπίζονται προς το δημόσιο συμφέρον. Όσο νωρίτερα ξεκινήσουμε αυτό το έργο, τόσο καλύτερα προετοιμασμένοι θα είμαστε ώστε να χρησιμοποιήσουμε την ΤΝ για να δημιουργήσουμε το μέλλον που θέλουμε.

Ο Kevin O’Neil είναι Διευθύνων Σύμβουλος του τμήματος New Frontiers στο Rockefeller Foundation.