Τρία σενάρια για την αντιμετώπιση αβεβαιοτήτων εκπόνησε το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, τα οποία εμπεριέχονται στον προϋπολογισμό του 2026, ο οποίος κατατέθηκε χθες στη Βουλή. Οι δασμοί που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ, οι γεωπολιτικές εξελίξεις και η επιστροφή του πληθωρισμού αποτελούν τον «καμβά» των κινδύνων
Οι μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις του προϋπολογισμού 2026 υπόκεινται σε κινδύνους και αβεβαιότητες. Υπό τις παρούσες συνθήκες η σημαντικότερη πηγή αβεβαιότητας αφορά στις πιθανές επιπτώσεις της προστατευτικής εμπορικής πολιτικής.
Η σχετική αβεβαιότητα έχει αμβλυνθεί ως απόρροια της συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ ως προς το ύψος των δασμών, ενώ η επίδραση αυτών στην ελληνική οικονομία αναμένεται να είναι περιορισμένη λόγω του σχετικά χαμηλού μεριδίου των ελληνικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ.
Εν τούτοις, συνεχίζουν να υφίστανται σημαντικές πηγές κινδύνων και αβεβαιότητας, οι οποίες περιλαμβάνουν συγκεκριμένες προβλέψεις της εμπορικής συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ. Επιπλέον, περιλαμβάνουν τις πιθανές επιδράσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία από την κατάληξη των εμπορικών διαπραγματεύσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας αλλά και από την πορεία της συναλλαγματικής ισοτιμίας μεταξύ ευρώ και δολαρίου.
Οι κίνδυνοι
Πέραν των εξελίξεων στο πεδίο των διεθνών εμπορικών σχέσεων, σημαντικοί κίνδυνοι σχετίζονται με τις τρέχουσες γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, οι οποίες μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη διεθνή οικονομική δραστηριότητα, ιδίως μέσω των τιμών της ενέργειας.
Επιπρόσθετοι παράγοντες κινδύνου και αβεβαιότητας εντοπίζονται σε σχέση με την ταχύτητα επιστροφής του πληθωρισμού στον μεσοπρόθεσμο στόχο της ΕΚΤ καθώς και με τις επιπτώσεις αυτών των εξελίξεων στην πορεία της νομισματικής πολιτικής. Αν και οι εν λόγω κίνδυνοι έχουν μειωθεί σημαντικά, ενδεχόμενη διατήρηση ή ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων – ακόμη και σε επίπεδα σαφώς χαμηλότερα σε σχέση με τα προηγούμενα έτη – είναι πιθανό να επηρεάσει την οικονομική δραστηριότητα μέσω της επίδρασής της στην καταναλωτική συμπεριφορά των νοικοκυριών και στην επενδυτική ζήτηση.
Τα σενάρια
Η παρούσα ανάλυση ευαισθησίας αποσκοπεί στην εκτίμηση της πορείας των κύριων μακροοικονομικών και δημοσιονομικών μεταβλητών κάτω από διαφορετικά εναλλακτικά σενάρια, τα οποία αφορούν στην υλοποίηση κάποιων εκ των υφιστάμενων κινδύνων. Συγκεκριμένα, εξετάζονται τρία εναλλακτικά σενάρια, τα οποία υπολογίστηκαν με την χρήση του Oxford Economic Model. Το πρώτο σενάριο εξετάζει τις επιπτώσεις μίας ανατίμησης του ευρώ σε σχέση με το δολάριο κατά 10%. Το δεύτερο σενάριο εξετάζει τις επιπτώσεις μίας αύξησης του επιτοκίου κύριων πράξεων αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ κατά 100 μονάδες βάσης. Το τρίτο σενάριο εξετάζει τις επιπτώσεις μίας αύξησης της διεθνούς τιμής του πετρελαίου κατά 40 δολάρια ανά βαρέλι. Η υπόθεση που γίνεται και στα τρία σενάρια είναι ότι οι παραπάνω εναλλακτικές υποθέσεις παραμένουν σε ισχύ καθ’ όλη τη διάρκεια του 2026. Σημειώνεται ότι αυτά τα σενάρια είναι υποθετικά και αποσκοπούν στην αποτύπωση της ευαισθησίας των οικονομικών μεγεθών σε ακραίες διακυμάνσεις των εξωτερικών υποθέσεων.
Η ανατίμηση ευρώ έναντι δολαρίου
Το σενάριο της ανατίμησης κατά 10% του ευρώ έναντι του δολαρίου οδηγεί σε μείωση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,3% σε σχέση με το βασικό σενάριο, ήτοι σε πραγματικό ρυθμό μεγέθυνσης ίσο με 2,0%, ως αποτέλεσμα της αρνητικής του επίδρασης στο εμπορικό ισοζύγιο, η οποία προκύπτει τόσο μέσω χαμηλότερων εξαγωγών όσο και μέσω υψηλότερων εισαγωγών. Η απόκλιση από το βασικό σενάριο είναι μεγαλύτερη για το ονομαστικό ΑΕΠ, το οποίο είναι κατά 1,1% μικρότερο σε σχέση με το βασικό σενάριο, λόγω της ισχυρής αντιπληθωριστικής επίδρασης της ανατίμησης του νομίσματος.
Στο σενάριο αυτό η μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας οδηγεί σε επιβάρυνση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κατά περίπου 0,5 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ η αρνητική απόκλιση του ονομαστικού ΑΕΠ συνεπάγεται επιβάρυνση του δημοσιονομικού ισοζυγίου κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες λόγω της αρνητικής επίδρασης στο σκέλος των εσόδων. Το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης αυξάνεται κατά 1,8 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το βασικό σενάριο, ως αποτέλεσμα του χαμηλότερου δημοσιονομικού ισοζυγίου και κυρίως της χαμηλότερης αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ.
Η αύξηση των επιτοκίων
Το σενάριο της αύξησης του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ κατά 100 μονάδες βάσης ασκεί πολύ μικρή επίδραση στα μεγέθη του εξωτερικού τομέα, με το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών να αποκλίνει ελάχιστα σε σχέση με το βασικό σενάριο. Ωστόσο, οδηγεί σε χαμηλότερο πραγματικό ΑΕΠ κατά 0,2% κυρίως μέσω της αρνητικής επίδρασης στην ιδιωτική κατανάλωση, σε αντίθεση με το πρώτο σενάριο όπου η κατανάλωση είναι υψηλότερη λόγω της μείωσης των τιμών των εισαγωγών.
Η επίδραση στο επίπεδο των τιμών είναι αντιπληθωριστική, αλλά σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με το πρώτο σενάριο, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η αρνητική απόκλιση σε όρους του ονομαστικού ΑΕΠ. Ως αποτέλεσμα, το δημοσιονομικό ισοζύγιο είναι χαμηλότερο κατά 0,2% σε σχέση με το βασικό σενάριο, ενώ μικρότερη είναι η αρνητική επίδραση στο πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα, καθώς προκύπτει και μία μικρή αύξηση στις δαπάνες για τόκους. Το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης αυξάνεται σε σχέση με το βασικό σενάριο, αλλά σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με το σενάριο της ανατίμησης του νομίσματος, με την αύξηση να περιορίζεται στις 0,8 ποσοστιαίες μονάδες.
Η τιμή του πετρελαίου
Στο τρίτο υποθετικό σενάριο η τιμή του πετρελαίου διαμορφώνεται σε επίπεδα άνω των 100 δολαρίων ανά βαρέλι, οδηγώντας σε μία σημαντική μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης (κατά 0,7% σε σχέση με το βασικό σενάριο) καθώς και σε μία μείωση των επενδύσεων (κατά 0,9% σε σχέση με το βασικό σενάριο). Σε πραγματικούς όρους οι εισαγωγές μειώνονται, καθ’ όσον η αρνητική επίδραση της αύξησης της τιμής του πετρελαίου στην εγχώρια ζήτηση υπερισχύει της επίδρασης στην αξία των εισαγωγών.
Σε ονομαστικούς όρους οι εισαγωγές αυξάνονται κατά 7,4% περίπου σε σχέση με το βασικό σενάριο, αλλά η αύξηση των εξαγωγών είναι αντίστοιχα υψηλή, με αποτέλεσμα το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών να επιδεινώνεται μόνο κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες. Ταυτόχρονα, η μεγάλη αύξηση της τιμής του πετρελαίου οδηγεί σε ισχυρότατες πληθωριστικές πιέσεις, με τον δείκτη τιμών καταναλωτή να αυξάνεται κατά 4,7% έναντι 2,2% στο βασικό σενάριο.
Ως αποτέλεσμα, αν και η αρνητική επίδραση στο πραγματικό ΑΕΠ είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τα δύο πρώτα σενάρια, το ονομαστικό ΑΕΠ αυξάνεται ταχύτερα σε σχέση με το βασικό σενάριο λόγω του πληθωρισμού. Η ονομαστική μεγέθυνση οδηγεί σε μικρή βελτίωση του δημοσιονομικού ισοζυγίου, καθώς τα δημόσια έσοδα αυξάνονται κατά 1,4% έναντι της αύξησης κατά 1,0% των δημόσιων δαπανών, ενώ συνεπάγεται και χαμηλότερο χρέος της Γενικής Κυβέρνησης κατά 1,4 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το βασικό σενάριο.
