Η συζήτηση για το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών επανέρχεται διαρκώς στον κοινωνικό διάλογο. Οι ονομαστικές αυξήσεις στους μισθούς είναι πραγματικότητα και η ανεργία κινείται σε χαμηλά επίπεδα, όμως η αγοραστική δύναμη των πολιτών εξακολουθεί να είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο.
Το χάσμα ανάμεσα στους μακροοικονομικούς δείκτες και την καθημερινότητα παραμένει. Έστω και αν οι μισθοί αυξάνονται, οι τιμές δεν υποχωρούν. Το γεγονός αυτό γεννά το ερώτημα: γιατί οι αυξήσεις των μισθών δεν αρκούν;
Τιμές που δεν υποχωρούν
Οι ονομαστικές αμοιβές αυξάνονται, αλλά από χαμηλή βάση. Ο κατώτατος μισθός, στα 880, παραμένει από τους χαμηλότερους στην Ε.Ε. Και αυτό φαίνεται ακόμη πιο καθαρά όταν συγκριθεί με χώρες που βρέθηκαν σε μνημόνιο όπως και η Ελλάδα.
Στην Πορτογαλία ο κατώτατος μισθός είναι περίπου 1.015 ευρώ, ενώ στην Ισπανία είναι 1.323 ευρώ. Στην Ιρλανδία ο κατώτατος μισθός είναι πάνω από 2.282 ευρώ.
Παρά τις αυξήσεις, η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλότερα από όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που πέρασαν από μνημόνιο.
Την ίδια στιγμή, η πραγματική αγοραστική δύναμη δεν αποκαταστάθηκε. Η σωρευτική αύξηση των τιμών την τριετία 2022–2024 ξεπερνά το 20% στα τρόφιμα και το 25% στην ενέργεια, πολύ ψηλότερη από τις αντίστοιχες αυξήσεις μισθών. Για τα ελληνικά νοικοκυριά, η ισορροπία παραμένει αρνητική.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη δήλωση του υπουργού Ανάπτυξης, Τάκη Θεοδωρικάκου, ότι «δεν υπάρχει λόγος για καλάθι Χριστουγέννων» επειδή «ο πληθωρισμός στα τρόφιμα βρίσκεται στο 1%», δημιουργεί μια απόσταση ανάμεσα στη μακροοικονομική ανάγνωση και στην αγοραστική δύναμη του καταναλωτή.
Ο ρυθμός αύξησης μπορεί να έχει πέσει, αλλά οι τιμές έχουν φτάσει σε ιστορικά υψηλά και παραμένουν εκεί. Αυτό στην πραγματικότητα είναι σαν η κυβέρνηση να έχει πλέον συμβιβαστεί με την σκέψη ότι η ακρίβεια ήρθε στην Ελλάδα για να μείνει.
Η πίεση αποτυπώνεται και στην αποταμίευση
Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο σύνθετη στους συνταξιούχους. Πάνω από το 58% λαμβάνει σύνταξη κάτω των 1.000 ευρώ, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ενώ για πολλούς η μεγαλύτερη δαπάνη του μήνα αφορά τρόφιμα και φάρμακα. Το επίδομα των 250 ευρώ παρέχει ανακούφιση, αλλά δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις συνεχείς αυξήσεις σε βασικά αγαθά.
Η πίεση αποτυπώνεται και στην αποταμίευση. Το 2025, οι προθεσμιακές καταθέσεις μειώθηκαν και οι καταθέσεις όψεως αυξήθηκαν, φανερώνοντας ότι τα νοικοκυριά χρειάζονται περισσότερη ρευστότητα για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Πρόκειται για χαρακτηριστικό νοικοκυριών που «καίνε» τις αποταμιεύσεις τους για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Η Ελλάδα πιο ακριβή σε βασικά προϊόντα
Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα παραμένει πιο ακριβή σε βασικά προϊόντα σε σχέση με χώρες που έχουν υψηλότερα εισοδήματα. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat:
● Τα τρόφιμα στην Ελλάδα είναι ακριβότερα από την Ισπανία και την Πορτογαλία, παρά το γεγονός ότι οι χώρες αυτές έχουν υψηλότερη αγοραστική δύναμη.
● Στην κατηγορία “βασικά είδη διατροφής”, η Ελλάδα βρίσκεται κοντά στη Γαλλία και την Αυστρία, χώρες με διπλάσιο κατά κεφαλήν εισόδημα.
● Στα γαλακτοκομικά και τα φρέσκα προϊόντα, η Ελλάδα ξεπερνά ακόμη και τη Γερμανία σε επιλεγμένες υποκατηγορίες.
Με άλλα λόγια, μια χώρα με χαμηλότερο εισόδημα βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο τιμών με τις πιο εύπορες οικονομίες.
Μισθοί που δεν φτάνουν
Η ενίσχυση των μισθών αποτελεί σημαντικό εργαλείο βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, αλλά δεν αρκεί όταν τα διαρθρωτικά προβλήματα παραμένουν.
Είναι ενδεικτικό ότι η παραγωγικότητα στην Ελλάδα παραμένει κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, το κόστος ζωής είναι υψηλότερο από χώρες με μεγαλύτερους μισθούς, η αποταμίευση υποχωρεί, περιορίζοντας την ανθεκτικότητα των νοικοκυριών και τα ονομαστικά εισοδήματα αυξάνονται χωρίς ανάλογη μείωση των τιμών.
Η κυβέρνηση παρουσιάζει ένα αφήγημα σταθερής βελτίωσης του διαθέσιμου εισοδήματος, και σε επίπεδο αριθμών αυτό ευσταθεί. Όμως η σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης δείχνει οτι η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες όπου το κόστος ζωής έχει φτάσει σε επίπεδα χωρών με διπλάσια εισοδήματα, ενώ οι μισθοί παραμένουν στις τελευταίες θέσεις της Ένωσης.
