Προϋπολογισμός 2026: «Μια ωραία ατμόσφαιρα»!

Η μόνη διαφορά του κρατικού προϋπολογισμού του 2026, όπως και των δύο προηγούμενων (2024 και 2025), τον οποίο κατέθεσαν στη Βουλή ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης, ο αναπληρωτής υπουργός Νικόλαος Παπαθανάσης και οι υφυπουργοί Αθανάσιος Πετραλιάς και Γεώργιος Κώτσηρας , από όλους τους προηγούμενους των τελευταίων 44 ετών είναι ότι δεν είναι … πολυώνυμος, δηλαδή δεν συνοδεύεται από … εκατό περίπου επικούς χαρακτηρισμούς τους οποίους επιφυλάσσομαι να παρουσιάσω και σχολιάσω σε επόμενο άρθρο μου.

Έχει όμως (όπως και οι δύο προηγούμενοι) περιφραστικά όλα αυτά και μάλιστα μέσα στο γνωστό «αφήγημα» της σύγκρισης των «ισχυρών μεταβολών» ορισμένων βασικών οικονομικών μεγεθών (ΑΕΠ, επενδύσεις, χρέος, πληθωρισμός, εισόδημα κλπ) με τις αντίστοιχες μεταβολές στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή την Ευρωζώνη, χωρίς όμως να παρουσιάζουν και το αντίστοιχο χάσμα που παραμένει ή διευρύνεται ακόμα περισσότερο, όπως συνεχώς επισημαίνει ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος» και, όπως επιβεβαιώνεται όλη η σχετική αρθρογραφία του από την τελευταία (κυκλοφόρησε πριν από μερικές ημέρες μαζί με την έκθεση επί του απολογισμού και ισολογισμού του 2024) έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα το 2024.

Από το εισαγωγικό σημείωμα της Εισηγητικής Έκθεσης 2026 των υπουργών στη Βουλή κράτησα μερικές τέτοιες «περιφραστικές» σημειώσεις ενθυμούμενος τον φάκελο υπό τον τίτλο «Προϋπολογισμοί», που είχαμε εγκαινιάσει επί δεκαετίες στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» και που συνοδευόταν από πολλά στοιχεία (πίνακες) προς υποβοήθηση των βουλευτών που συμμετείχαν στη συζήτηση επί του εκάστοτε προϋπολογισμού στη Βουλή. Πράγματι, θυμάμαι ότι πολλοί αγορητές τεκμηρίωναν τις εισηγήσεις τους επικαλούμενοι τον «Οικονομικό Ταχυδρόμο». Μάλιστα, επειδή γινόταν συνεχώς επίκληση των στοιχείων αυτών κι όχι μόνο, είχαμε εγκαινιάσει και την ιστορική στήλη «Βουλή συζητεί… Οικονομικό».

«Μεταρρυθμίσεις»: Βαφτίζουν τον … λαπά … κρέας!

Οι σημειώσεις μου αφορούν το διάπλατα παρουσιαζόμενο «κεκονιαμένον» κυβερνητικό αφήγημα για σημαντικά υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, για σημαντικό ρόλο στην επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης και στην αύξηση του εισοδήματος που διαδραματίζουν η «φορολογική μεταρρύθμιση» (η λέξη έχει χάσει πια την πραγματική της ελληνική σημασία καθώς δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «σημαντική μεταρρύθμιση», ούτε καν μεταρρύθμιση, η σταδιακή κατάργηση του ΕΝΦΙΑ για οικισμούς με πληθυσμό έως 1.500 κατοίκους, η μείωση του ΦΠΑ στα ακριτικά νησιά με πληθυσμό έως 20.000 κατοίκους κλπ.). Ας διαβάσει και το οικονομικό επιτελείο της σημερινής κυβέρνησης ποιες είναι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι πραγματικές μεταρρυθμίσεις και ας σταματήσουν να βαπτίζουν τον … λαπά κρέας!

Οι πραγματικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, λοιπόν, είναι κυρίως μέτρα τα οποία μεταβάλλουν τον ιστό μιας οικονομίας, δηλαδή το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο στο οποίο δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις και οι πολίτες. Σχεδιάζονται με σκοπό να διασφαλίσουν ότι η οικονομία είναι υγιής και έχει περισσότερες δυνατότητες να αξιοποιήσει ισόρροπα το αναπτυξιακό της δυναμικό. Επίσης, οι πραγματικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις επηρεάζουν την οικονομία από την πλευρά της προσφοράς, αντιμετωπίζουν τα εμπόδια στην αποτελεσματική και – νόμιμη – παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας, των επενδύσεων και της απασχόλησης, με πολλούς τρόπους: η θέσπιση, για παράδειγμα, κανονισμών που στηρίζουν πιο ευέλικτες αγορές εργασίας (υπάρχουν;), ένα απλούστερο φορολογικό σύστημα ή λιγότερη γραφειοκρατία (υπάρχουν;), που μπορούν να βελτιώσουν το συνολικό επιχειρηματικό περιβάλλον, διευκολύνουν έτσι τις επιχειρήσεις να ασκούν τις δραστηριότητές τους και να κάνουν σχέδια για το μέλλον (υπάρχουν;), τα νοικοκυριά, με τη σειρά τους, μπορούν να ωφεληθούν από φθηνότερα (και καλύτερα) προϊόντα και, άρα, μπορούν να δαπανούν περισσότερα χρήματα σε άλλα αγαθά (υπάρχουν;). Όχι, βεβαίως!

Επίσης, το γνωστό μονότονο πιά «αφήγημα» περιλαμβάνει «την αύξηση των επενδύσεων που είναι πολλαπλάσια αυτής του μέσου όρου της Ευρωζώνης», για το πρωτογενές αποτέλεσμα του κρατικού προϋπολογισμού (χωρίς αναφορά στα κρατικά «φέσια»), την «αποκλιμάκωση» του χρέους (χωρίς αναφορά ότι η χώρα είναι πρωταθλήτρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση), τη διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας, σε συνδυασμό με τη συνέχιση των επενδύσεων και των διαρθρωτικών αλλαγών, τη βιώσιμη ανάπτυξη και ουσιαστική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου όλων των πολιτών. Δεν ξέρω γιατί τα λένε όλα αυτά, όταν υπάρχουν οι επίσημοι αδυσώπητοι αριθμοί, οι οποίοι μιλούν εκκωφαντικά ότι η οικονομία είναι «γυμνή» και ότι έτσι εμπαίζονται όχι μόνο οι οικονομικοί νόμοι, αλλά οι πολίτες – φορολογούμενοι.

Έκρινα, λοιπόν, ότι, για να προφυλάξω τους τελευταίους, θα ήταν χρηστικότερο και χρησιμότερο αντί πολλών σχολίων να καταρτίσω τους παρατιθέμενους πίνακες, οι οποίοι με τα σχετικά διαχρονικά στοιχεία προκαλούν μια σώφρονα προσγείωση στην πραγματικότητα. Απλώς, προς υποβοήθηση της ανάγνωσης των στοιχείων των παρατιθέμενων πινάκων επαναλαμβάνω μερικές διαπιστώσεις που προέκυπταν από προηγούμενα άρθρα μου στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» και τώρα επιβεβαιώνονται και από την έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα του 2024, και που αποδυνάμωναν τον αντίλαλο του παραπάνω μονίμως επαναλαμβανόμενου αφηγήματος.

Θα «σκάσει η φούσκα» αν δεν επαληθευθούν οι προβλέψεις για επενδύσεις και εξαγωγές

Άρχομαι πρώτον με την παράθεση εν συντομία μερικών μόνο διαπιστώσεων της παραπάνω έκθεσης του Ελεγκτικού Συνεδρίου:

1.»Παραγωγικό μοντέλο»: Η επίτευξη δημοσιονομικής σταθερότητας δεν δικαιολογεί εφησυχασμό, καθώς εξακολουθούν να υφίστανται σοβαρές μακροοικονομικές ανισορροπίες συνδεόμενες με το λεγόμενο «παραγωγικό μοντέλο» της χώρας. Ειδικότερα, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, στη χώρα μας διαχρονικά η συμβολή της ιδιωτικής κατανάλωσης στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) είναι πολύ υψηλή, τροφοδοτούμενη κατά ένα μεγάλο μέρος από εισαγωγές, με τις επενδύσεις να διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα και τις καθαρές εξαγωγές (διαφορά εξαγωγών εισαγωγών) να έχουν έντονη αρνητική συμβολή στο ΑΕΠ. (βλέπε παρατιθέμενους δικούς μου πίνακες 1 και 2). Στο πλαίσιο αυτό, η διόρθωση του επίμονου ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, η κάλυψη του επενδυτικού κενού και η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, λαμβανομένων υπόψη και των δυσμενών δημογραφικών εξελίξεων, εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για την ελληνική οικονομία.

2. Ακρίβεια: Ο πληθωρισμός συνέχισε να αποκλιμακώνεται, ωστόσο το πρόβλημα της ακρίβειας παραμένει ιδίως στα είδη πρώτης ανάγκης.

3. Χρέος: Η Ελλάδα εξακολουθεί να κατέχει την πρώτη θέση στην ΕΕ ως προς το δημόσιο χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ, παρά τη συνεχιζόμενη αποκλιμάκωση του σχετικού δείκτη. Ωστόσο, καθώς τα δάνεια σταδιακά αντικαθίστανται από νέο δανεισμό μέσω των αγορών, αυξάνεται η έκθεση της χώρας στον επιτοκιακό κίνδυνο. Η εμφάνιση στο μέλλον απρόβλεπτων υπό τα τωρινά δεδομένα εσωτερικών ή εξωτερικών κινδύνων μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς το κόστος δανεισμού, με αντίκτυπο στη βιωσιμότητα του χρέους, επαναφέροντας στην τρέχουσα επικαιρότητα τη συζήτηση για το μεγάλο ύψος του σε σχέση με το ΑΕΠ (σημείωση δική μου: Η μεγαλύτερη αύξηση των επιτοκίων από το ΑΕΠ συμβάλλει στη αύξηση του χρέους!). Επίσης, σύμφωνα με τις εκθέσεις-αξιολογήσεις των ευρωπαϊκών οργάνων, υπάρχουν προκλήσεις που σχετίζονται με το υψηλό ακόμα δημόσιο χρέος, όπως το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, η ανεργία, η μη έγκαιρη υλοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η μη αποτελεσματική εφαρμογή κοινωνικών πολιτικών για την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, η προσέγγιση με τους μέσους όρους της ΕΕ στην πλειοψηφία των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και γενικότερα η μη συμμόρφωση με τις συστάσεις του Συμβουλίου σε ορισμένους τομείς όπου η πρόοδος δεν είναι ικανοποιητική.

4.Κοινωνική ασφάλιση: Η σχεδόν απόλυτη εξάρτηση του ελληνικού συνταξιοδοτικού συστήματος από τον διανεμητικό πρώτο πυλώνα ασφάλισης το καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτο απέναντι στις δημογραφικές εξελίξεις. Το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ισχυρές προκλήσεις που συνίστανται, ιδίως, στη λήψη πρωτοβουλιών για τη σταδιακή βελτίωση των δυσμενών δημογραφικών δεικτών, τη διαρκή και ενδελεχή παρακολούθηση των βασικών παραμετρικών συνιστωσών του ασφαλιστικού συστήματος ύστερα από προσεκτική αξιολόγηση των σχετικών εισηγήσεων της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, την αποτελεσματική διαχείριση των σωρευμένων και μεγάλου ύψους ασφαλιστικών οφειλών κλπ. Σημειώνω ότι όλοι οι κρατικοί προϋπολογισμοί εμφανίζουν … πλεονασματικούς τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης με … ξένα κόλλυβα (επιχορήγηση από τους φορολογουμένους!)

Χαμηλές επιδόσεις σε κοινωνική προστασία

5.Κοινωνική προστασία: Το σύστημα κοινωνικής προστασίας συνεχίζει να είναι κατακερματισμένο ως προς τις κοινωνικές δαπάνες, καθώς χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό επιδομάτων με ιδιαίτερα χαμηλές επιδόσεις στους βασικούς κοινωνικούς δείκτες (κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, δείκτης υλικής και κοινωνικής στέρησης, δείκτης παιδικής υλικής στέρησης, δείκτης Gini), καθώς η άμβλυνση των ανισοτήτων, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στηρίζεται στη χώρα μας κυρίως στην καταβολή συντάξεων και δευτερευόντως στις λοιπές κοινωνικές μεταβιβάσεις (επιβεβαίωση της ταπεινής αρθρογραφίας μου με πίνακες)

Μεγάλη φορολογική επιβάρυνση από τη … «μεγάλη φορολογική μεταρρύθμιση»!

Συμπληρώνω τις παραπάνω διαπιστώσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου με εκείνες που προκύπτουν από τον παρατιθέμενο πίνακα 3: Η περιβόητη και συνεχώς θρυλλούμενη «σημαντικότερη φορολογική μεταρρύθμιση της Μεταπολίτευσης », με ενίσχυση του εισοδήματος κι άλλα τέτοια ηχηρά, δεν τεκμηριώνεται από τη σχέση μεταβολής των συνολικών φόρων και του ΦΠΑ και μεταβολής του ονομαστικού ΑΕΠ, καθώς πάνω από έξι δις. ευρώ δεν δικαιολογούνται από την ανάπτυξη, ούτε φυσικά από τις «μεταρρυθμίσεις» για την «πάταξη» της φοροδιαφυγής. Μάλιστα, και για το 2026 (αν ποτέ επαληθευθούν οι προβλέψεις!) προκύπτει ότι τα έσοδα από ΦΠΑ θα είναι μιάμιση περίπου φορές από τη μεταβολή του ΑΕΠ. Ύστερα, όλα αυτά συμβάλλουν στην υπερβάλλουσα ζήτηση, η οποία, υπάρχοντος του παραγωγικού κενού, διατηρεί και ενισχύει τις μόνιμες πληθωριστικές πιέσεις! Επίσης, το επίμονο «αφήγημα» για ρυθμό ανάπτυξης υψηλότερο από τον αντίστοιχο στην Ευρωζώνη είναι «αέρας κοπανιστός φούσκας» , που τον καταλαβαίνεις βλέποντας τον πίνακα με τον κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων που είναι στο τέλος μαζί με τη Βουλγαρία!