Συλλογικές συμβάσεις: Τι σημαίνει η μετενέργεια και η επεκτασιμότητα

Η επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, μετά την κατάρρευσή τους που επήλθε με τα μέτρα του δεύτερου μνημονίου το 2012, επιχειρείται με την κοινωνική συμφωνία που επιτεύχθηκε μετά από διάλογο επτά μηνών μεταξύ της κυβέρνησης και των κοινωνικών εταίρων.

Τα συμφωνηθέντα μέτρα για την ενίσχυση των συλλογικών συμβάσεων θα ενταχθούν στο σχέδιο δράσης και τον οδικό χάρτη για τις συμβάσεις, ενώ θα νομοθετηθούν στις αρχές του νέου έτους και θα ισχύουν από το 2026. Ας δούμε όμως τι περιλαμβάνει η συμφωνία.

Επεκτασιμότητα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας

Τι είναι: Η ισχύς μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας μπορεί να επεκταθεί στο σύνολο του κλάδου τον οποίο αφορά, ακόμη και σε εργαζόμενους και εργοδότες που δεν συμμετέχουν στις οργανώσεις που υπέγραψαν την εν λόγω συλλογική σύμβαση.

Γιατί είναι σημαντική: Πρώτον διότι με την επέκταση μιας σύμβασης αυτή εφαρμόζεται στο σύνολο των εργαζόμενων του κλάδου, ακόμη και στις επιχειρήσεις που δεν συμμετέχουν στην υπογραφή της. Και δεύτερον διότι διασφαλίζει τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς οι αμοιβές και τα κόστη θα είναι ίδια για όλους.

Τι ίσχυε πριν και μετά τα μνημόνια: Η επέκταση των κλαδικών συμβάσεων γινόταν με απόφαση του υπουργού Εργασίας. Αυτό καταργήθηκε. Στη συνέχεια ορίσθηκε ότι είναι δυνατή η επέκταση μιας συλλογικής σύμβασης, εφόσον οι εργοδοτικές οργανώσεις που την υπέγραψαν καλύπτουν το 50% των εργαζομένων του κλάδου.

Τι αλλάζει με την κοινωνική συμφωνία

• Πρώτον, το απαραίτητο ποσοστό κάλυψης του 50% των εργαζομένων του κλάδου μειώνεται σε 40%.
• Δεύτερον, δίδεται η – περαιτέρω – δυνατότητα επέκτασης της σύμβασης, χωρίς να υπολογίζεται το 40%, κι αυτό όταν την υπογράφουν οι εθνικοί κοινωνικοί εταίροι. Δηλαδή ο ΣΕΒ, η ΓΣΕΒΕΕ, η ΕΣΕΕ, ο ΣΕΤΕ, ο ΣΒΕ.
• Τρίτον, δίδεται η δυνατότητα στην ΓΣΕΕ να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας – επικουρικά – εφόσον προσκληθεί από μέλος της. Κι αυτό έτσι ώστε να εφαρμόζεται η νέα δυνατότητα της επέκτασης της συλλογικής σύμβασης εργασίας.
• Τέταρτον, απλοποιείται η διαδικασία εγγραφής στα μητρώα οργανώσεων (ΓΕΜΗΣΟΕ και ΓΕΜΗΟΕ) ώστε να ενισχυθεί η εγγραφή εργοδοτών σε αυτά και κατά συνέπεια να αυξηθεί η δυνατότητα επέκτασης συλλογικών συμβάσεων εργασίας.

Μετενέργεια συλλογικών συμβάσεων εργασίας

Τι είναι: Η «μεταφορά» (μετενέργεια) και η διατήρηση – στο ακέραιο – του συνόλου των δικαιωμάτων ενός εργαζομένου στην ατομική του σύμβαση μετά τη λήξη μια συλλογικής σύμβασης εργασίας.

Γιατί είναι σημαντική: Διότι «στηρίζει» όλο το «οικοδόμημα» των εργασιακών δικαιωμάτων που κατά καιρούς θεσπίσθηκαν μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και βεβαίως πάνω σε αυτή – τη μετενέργεια – είχε οικοδομηθεί το σύστημα των αμοιβών.

Τι συνέβη με τα μνημόνια: Κατ’ ουσίαν με την κατάργηση της μετενέργειας εισήλθε σε νέα εποχή το συλλογικό δίκαιο και το καθεστώς διαμόρφωσης των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Ειδικότερα στις περιπτώσεις κλάδους παραγωγής όπου έληξαν οι συμβάσεις και δεν ανανεώθηκαν με νέες κλαδικές συμβάσεις εργασίας. Στις περιπτώσεις αυτές, όπου δηλαδή έληξε μετενέργεια των συμβάσεων χωρίς να υπογραφεί νέα σύμβαση το σύνολο των αμοιβών πιέστηκε προς τα κάτω και συγκεκριμένα προς τις κατώτατες αμοιβές.

Τι αλλάζει με την κοινωνική συμφωνία

• Πρώτον, παρατείνεται η ισχύς των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και το περιεχόμενό τους για τρείς μήνες μετά την λήξη τους.
• Δεύτερον, οι εργαζόμενοι που προσλαμβάνονται κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου τριμήνου (νεοπροσλαμβανόμενοι), καλύπτονται – πλήρως – από τους όρους της συγκεκριμένης συλλογικής σύμβασης εργασίας.
• Τρίτον, μετά τη λήξη του τριμήνου εξακολουθούν να ισχύουν οι όροι της συλλογικής σύμβασης εργασίας, μέχρι τη σύναψη νέας συλλογικής ή ατομικής σύμβασης εργασίας. Δηλαδή επανέρχεται η πλήρης μετενέργεια και η ισχύς των όρων εργασίας της λήξασας σύμβασης.
• Τέταρτον, καταργείται η μνημονιακή ρύθμιση για τη μερική μετενέργεια που ισχύει από το 2012 (Ν. 4046/2012, ΠΥΣ 6/2012) και επανέρχεται το προμνημονιακό καθεστώς.

Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας

Πρόκειται για τον Οργανισμό στον οποίο μπορούν να προσφύγουν οι ενδιαφερόμενοι προκειμένου να επιλυθεί κάποια συλλογική διαφορά. Με την συμφωνία επιταχύνονται οι διαδικασίες επίλυσης των διαφορών στην περίπτωση διαφωνίας εργαζομένων και εργοδοτών. Θεσπίζονται καλύτερες και ταχύτερες διαδικασίες για την επίλυση διαφορών μέσω του Ο.ΜΕ.Δ.

Η κοινωνική συμφωνία προβλέπει μηχανισμό προελέγχου των προϋποθέσεων για μονομερή προσφυγή στη Μεσολάβηση και τη Διαιτησία από τριμελή επιτροπή που θα συσταθεί στον Ο.ΜΕ.Δ. Επίσης, καταργείται ο δεύτερος βαθμός διαιτησίας του Ο.ΜΕ.Δ για τη γρηγορότερη επίλυση διαφορών, ενώ διατηρείται η δυνατότητα δικαστικής προσβολής της διαιτητικής απόφασης.