Οι θεμελιώδεις ανατροπές, κατά βάση νεοφιλελεύθερης έμπνευσης και περιεχομένου, που συντελέστηκαν στην Ελλάδα, κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, μεταξύ των άλλων, στην αγορά εργασίας, τις εργασιακές σχέσεις, τον χρόνο εργασίας, τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, τους μισθούς, κ.λ.π. έχουν, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, ως κυρίαρχο χαρακτηριστικό την αντικατάσταση της συλλογικότητας και της συλλογικής συνθήκης(Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας) από την εξατομίκευση και την ατομική (Uberisation) εργασιακή συνθήκη (Ατομικές Συμβάσεις Εργασίας).
Στο περιβάλλον αυτό, ιδιαίτερα κατά την περίοδο των Μνημονίων και των ασκούμενων πολιτικών εσωτερικής υποτίμησης το εξατομικευμένο αυτό πρότυπο οργάνωσης της απασχόλησης, των εργασιακών σχέσεων, των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, κ.λ.π λειτούργησε ουσιαστικά, ως υπεξαίρεση τμήματος του παραγόμενου πλούτου από τον κόσμο της μισθωτής εργασίας, με όρους κρατικής παρέμβασης και θεσμικής συρρίκνωσης των εργασιακών, μισθολογικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Το αποτέλεσμα αυτών των όρων κρατικής παρέμβασης είναι οι εισοδηματικές ( το μερίδιο εργασίας στο παραγόμενο προϊόν στην Ελλάδα είναι 33%, στην Βουλγαρία 35% και στην Ε.Ε.-27 είναι 41%) και οι μισθολογικές ανισότητες (-30,1% απώλεια της αγοραστικής δύναμης του μέσου ετήσιου μισθού στην Ελλάδα την περίοδο 2009-2023).
Από την άποψη αυτή, το εργασιακό αυτό πρότυπο στην χώρα μας έχει ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την αύξηση της μη σταθερής απασχόλησης και ευέλικτης όλων των μορφών απασχόλησης, την ανασφάλεια της εργασίας, την ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας τον περιορισμό των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και γενικότερα την ολιστική απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και των εργασιακών σχέσεων. Αυτή η συντελούμενη μισθολογική καθίζηση και ολιστική εργασιακή απορρύθμιση στην χώρα μας οφείλεται, κατά βάση, στο γεγονός της περιορισμένης(26%) κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας (κλαδικές/εθνικές/ομοιοεπαγγελατικές συμβάσεις), παρεκκλίνοντας από την ευρωπαϊκή κατεύθυνση του ποσοστού (80%) κάλυψης των εργαζομένων (Ε.Ε.-27, 66%).
Έτσι η πλειοψηφία των εργαζομένων δεν καλύπτεται από μισθολογική συλλογική σύμβαση εργασίας τα τελευταία χρόνια. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων, όπως κυρίως οι τραπεζοϋπάλληλοι, οι ξενοδοχοϋπάλληλοι, οι εργαζόμενοι σε αρτοποιεία, σε τουριστικά-επισιτιστικά καταστήματα, σε πετρελαιοειδή, στην καπνοβιομηχανία. Παράλληλα και οι επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας καλύπτουν μόνο ένα μικρό αριθμό εργαζομένων, γεγονός που σημαίνει ότι την δεσπόζουσα θέση στην συμβασιακή εργασιακή σχέση στην Ελλάδα του 21ου αιώνα έχουν οι ατομικές συμβάσεις εργασίας.
Παράλληλα η πορεία της ατομικοποίησης και απορρυθμοποίησης της αγοράς εργασίας και των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα, αποτέλεσε, μεταξύ άλλων, μοχλό παρεμπόδισης τόσο της αναγκαίας παραγωγικής αναδιάρθρωσης, όσο και των οικονομικών και κοινωνικών επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας, ιδιαίτερα σε σύγκριση με τους συντελούμενους παραγωγικούς μετασχηματισμούς και τις επιδόσεις άλλων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τούτων δοθέντων, η αγορά εργασίας και οι εργασιακές σχέσεις στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται, μεταξύ άλλων, σήμερα από τη σταδιακή μείωση του εργατικού δυναμικού, την μερική απασχόληση (9,8%, 2024),την εκτεταμένη, σε ποιότητα και σε ποσότητα, εργασιακή ευελιξία και εξατομίκευση, τους χαμηλούς πραγματικούς μισθούς, το υψηλό επίπεδο της μακροχρόνιας ανεργίας (440.000 άτομα, 54% των ανέργων), την αδυναμία δημιουργίας απασχόλησης με καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας, σε βαθμό που να διευρύνονται τόσο οι ανισότητες και η ευρωπαϊκή εισοδηματική απόκλιση, όσο και οι χαμηλές προσδοκίες για την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού.
Παράλληλα οι Έλληνες εργάζονται τις πιο πολλές ώρες (2.000 ώρες) ετησίως ανά εργαζόμενο, πίσω μόνο από την Πολωνία με 2.019 ώρες ανά εργαζόμενο το έτος, με τον μέσο όρο των χωρών της Ευρώπης να είναι στις 1.604 ώρες ετησίως και στην Βουλγαρία ο κάθε εργαζόμενος εργάζεται 1.617 ώρες το έτος .
Στην θεσμικά και λειτουργικά αυτή ευέλικτη, εξατομικευμένη και απορρυθμισμένη πραγματικότητα που χαρακτηρίζει την αγοράς εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις στην Ελλάδα, η πρόσφατη (25/11/2025) ανακοίνωση από το Υπουργείο Εργασίας εστιάζεται, στην επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων εργασίας από τις αρχές του 2026 προσδοκώντας: α) στην επιστροφή του συλλογικού εργατικού δικαίου στον συγκεκριμένο θεσμό, β) στην αύξηση του ποσοστού κάλυψης των εργαζομένων από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και γ) στην σταδιακή αύξηση του μέσου μισθού στην χώρα μας.
Στην κατεύθυνση αυτή, μεταξύ άλλων, προβλέπονται: α) η επέκταση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας ώστε περισσότεροι εργαζόμενοι να προστατεύονται από αυτές, β) η μείωση του απαιτούμενου ποσοστού κάλυψης από 50% σε 40% των εργαζομένων του κλάδου οικονομικής δραστηριότητας προκειμένου να υπογραφεί μία κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας.
Σε περίπτωση που η συλλογική σύμβαση συνυπογράφεται από τους εθνικούς κοινωνικούς συνομιλητές (π.χ. ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, κ.λ.π) δεν θα ισχύει το ποσοτικό κριτήριο του 40%, γ) η δυνατότητα της ΓΣΕΕ να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας επικουρικά εφόσον προσκληθεί από μέλος της προκειμένου να ενισχυθεί η δυνατότητα επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, δ) η ισχύς των όρων της συλλογικής σύμβασης εργασίας μετά την λήξη της μέχρι τη σύναψη νέας συλλογικής ή ατομικής σύμβασης εργασίας, ε) η θέσπιση διαδικασιών για την επίλυση των διαφορών εργαζομένων και εργοδοτών στον ΟΜΕΔ.
Όμως είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το διακύβευμα στις ημέρες μας της ανάπτυξης, της παραγωγικο-τεχνο-ψηφιακής μετάβασης και αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, περισσότερο την πλήρη αποκατάσταση και εγκαθίδρυση της συλλογικότητας, της ρύθμισης, της εργασιακής δημοκρατίας, κ.λ.π και λιγότερο την τμηματικότητα και αποσπασματικότητα(π.χ.13ωρο,Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας με ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις, αποζημιώσεις λόγω απολύσεων, κ.λ.π.) των όρων και των συνθηκών βελτίωσης της ποιότητας της εργασίας στην χώρα μας.
Των Σάββα Γ. Ρομπόλη Ομότ. Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου Βασίλειου Γ. Μπέτση Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου
![Ψηφιακά στοιχεία διακίνησης αποθεμάτων [16ο Μέρος]](https://www.ot.gr/wp-content/uploads/2025/09/ot_aade3-1.jpg)
