Εχουν ευθύνη οι κεντρικοί τραπεζίτες να καταπιάνονται δημόσια με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τον ανταγωνισμό που δέχεται η ΕΕ από τις ΗΠΑ και την Κίνα; Μπορούν να εκφράζουν δημόσια τη γνώμη τους σε σχέση με την ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική, την αναθεώρηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στην ΕΕ ή την επέκταση της ακροδεξιάς στην Ευρώπη;
Οι γνώμες μπορεί να διίστανται, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι οι τεχνοκράτες πρέπει να περιορίζουν τις δημόσιες τοποθετήσεις τους σε θέματα αρμοδιότητάς τους.
Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, και ο επικεφαλής της Bundesbank, Γιοαχίμ Νάγκελ, πάντως, είναι μεταξύ εκείνων που εκφράζουν την άποψή τους για θέματα υψηλού κινδύνου που κάποτε θεωρούνταν απαγορευμένα για τους τεχνοκράτες.
Τα κίνητρα ποικίλλουν, όπως γράφει το Bloomberg. Ορισμένοι θεωρούν ότι είναι απαραίτητο να ανακτήσουν τον δημόσιο διάλογο, καθώς οι λαϊκιστές θολώνουν τα οικονομικά νερά.
Αλλοι, με τον πληθωρισμό να επιστρέφει κοντά στο 2%, αισθάνονται πιο ελεύθεροι να εμπλακούν σε ευρύτερες συζητήσεις — είτε για να «χτίσουν» την κληρονομιά τους, είτε για να τοποθετηθούν ενόψει της ανανέωσης της ηγεσίας της ΕΚΤ.
Σε κάθε περίπτωση, πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θεωρούν ότι έχουν την ευθύνη να παρέμβουν.
Ενώ ορισμένες εθνικές κεντρικές τράπεζες έχουν περιθώριο να εκφράσουν την άποψή τους σε θέματα όπως η δημοσιονομική πολιτική, η υπέρβαση των ορίων θα μπορούσε να «μπερδέψει» τα όρια και να βρεθούν οι κυβερνήσεις να παρεμβαίνουν στην ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών όπως παρακολουθούμε τελευταία να συμβαίνει στις ΗΠΑ.
«Είναι πολύ δύσκολο για τους κεντρικούς τραπεζίτες να παραμείνουν σιωπηλοί σε τόσο κρίσιμες στιγμές», δήλωσε στο Bloomberg η επικεφαλής οικονομολόγος της PGIM για την Ευρώπη, Katharine Neiss. «Αλλά είναι επίσης μια πολύ δύσκολη ισορροπία, καθώς δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν την ανεξαρτησία τους».
«Σύγχρονη κεντρική τραπεζική»
Ο Γερμανός Γιοαχίμ Νάγκελ έχει ίσως καταλάβει καλύτερα αυτή την αλλαγή, χαρακτηρίζοντάς την «σύγχρονη κεντρική τραπεζική». Στη χώρα του, έχει προτείνει τρόπους για τη μεταρρύθμιση των κανόνων δανεισμού και έχει κάνει εκστρατεία κατά του ακροδεξιού κόμματος AfD. Για την ΕΕ, έχει προτείνει τον κοινό δανεισμό για τη χρηματοδότηση των στρατών και έχει επαναλάβει συνταχθεί με την άποψη της Λαγκάρντ ότι οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με πλειοψηφία ώστε να σταματήσουν τα μεμονωμένα κράτη μέλη να υπονομεύουν σημαντικές πρωτοβουλίες.
«Όταν ο κόσμος γύρω μας αλλάζει, πιστεύω ότι και η κεντρική τραπεζική πρέπει να αλλάξει σε κάποιο βαθμό», δήλωσε πρόσφατα κατά τη διάρκεια μιας δημόσιας συζήτησης με τον Γάλλο ομόλογό του Φρανσουά Βιλερουά ντε Γκαλό στο Παρίσι.
Παρόμοια άποψη έχει ο Βιλερουά ντε Γκαλό, ο οποίος θεωρεί ότι έχει την ευθύνη να αναλάβει δράση, καθώς οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα χάνουν την επιρροή τους. «Δίνουμε γενικές οδηγίες — δεν δίνουμε μαθήματα», είπε. «Αν δεν αντιμετωπίσουμε ευρύτερα ζητήματα όπως οι διαρθρωτικές πολιτικές, που τώρα συνδέονται στενά και με τον πληθωρισμό, θα παραβλέψουμε —νομίζω— το καθήκον μας».
Σε αντίθεση με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και την Τράπεζα της Αγγλίας, η ΕΚΤ έχει ιστορικό στην επέκταση των ορίων των αρμοδιοτήτων της. Οι πιο αξιοσημείωτες παρεμβάσεις της περιλαμβάνουν τη βοήθεια στην επιβολή μέτρων λιτότητας και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε χώρες που αντιμετώπισαν προβλήματα κατά τη διάρκεια της κρίσης του δημόσιου χρέους στην Ευρώπη, καθώς και την προσπάθεια της Λαγκάρντ να ενσωματώσει την κλιματική αλλαγή στις δραστηριότητές της.
Το τελευταίο σημείο ανάφλεξης είναι το κοινό χρέος. Ορισμένοι στις Βρυξέλλες συνδέουν την ανοιχτή στάση του Γερμανού διοικητή της Bundesbank με τις αλλαγές στο Εκτελεστικό Συμβούλιο της ΕΚΤ, όπου τέσσερα από τα έξι μέλη θα αντικατασταθούν μέχρι το τέλος του 2027, μεταξύ των οποίων και η Λαγκάρντ.
Ο Νάγκελ δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να διεκδικήσει την κορυφαία θέση και τα σχόλιά του ενδέχεται να τον κάνουν δημοφιλή σε άλλους συναδέλφους του. Για παράδειγμα, ο Φινλανδός Ολι Ρεν, ο οποίος είναι υποψήφιος για την θέση του αντιπροέδρου της ΕΚΤ, έχει εκφράσει παρόμοιες σκέψεις. Ωστόσο, πρόκειται για ένα θέμα για το οποίο ο γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος θα πρέπει να υποστηρίξει οποιαδήποτε μελλοντική υποψηφιότητα του Νάγκελ, είναι πολύ λιγότερο ενθουσιώδης.
Εμπλοκή με κυβερνήσεις
Υπάρχουν και άλλες παγίδες. Με φόντο τις πιέσεις Τραμπ στη Fed να μειώσει το κόστος δανεισμού, τους τελευταίους μήνες πολιτικοί στη Γαλλία και στην Ιταλία προέτρεψαν την ΕΚΤ όχι μόνο να μειώσει τα επιτόκια, αλλά και να συνεχίσει την ποσοτική χαλάρωση.
«Εάν οι κεντρικοί τραπεζίτες εμπλακούν όλο και περισσότερο σε πολιτικές συζητήσεις, μπορεί να χρειαστεί να αποδεχθούν ότι οι πολιτικοί παρεμβαίνουν στη νομισματική πολιτική», δήλωσε ο Emanuel Moench, καθηγητής χρηματοοικονομικής και νομισματικής οικονομίας και συνδιευθυντής του Κέντρου Κεντρικής Τραπεζικής στη Φρανκφούρτη.
«Αυτό είναι επικίνδυνο σε μια εποχή που η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών απειλείται όλο και περισσότερο», δήλωσε ο Moench, ο οποίος έχει εργαστεί στην Fed και στην Bundesbank.
Αυτός ο κίνδυνος είναι αρκετός για να κάνει ορισμένους στην ΕΚΤ να είναι επιφυλακτικοί. Αν και η ανεξαρτησία της είναι κατοχυρωμένη στη συνθήκη της ΕΕ, ανησυχούν ότι θα μπορούσε να υπονομευθεί εάν οι αξιωματούχοι εμπλακούν υπερβολικά στις καθημερινές πολιτικές διαμάχες.
Άλλοι ανησυχούν ότι δεν έχουν την ίδια νομική κάλυψη με τον Νάγκελ: ενώ ο νόμος για την Bundesbank της δίνει ρητά την εντολή να συμβουλεύει τη γερμανική κυβέρνηση,δεν συμβαίνει το ίδιο σε όλες τις χώρες της ΕΕ.
Ωστόσο, με τις αλλεπάλληλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι αξιωματούχοι θα παραμείνουν σιωπηλοί.
«Η ΕΚΤ βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ατελή νομισματική ένωση χωρίς δημοσιονομική ένωση», δήλωσε ο Neiss της PGIM. «Υπάρχουν λοιπόν ρωγμές στην αρχιτεκτονική του ευρώ και η ΕΚΤ γνωρίζει ότι, αν αυτές δεν αντιμετωπιστούν σωστά από την πολιτική, θα δημιουργήσουν προβλήματα τα οποία, τελικά, η ΕΚΤ θα πρέπει πιθανώς να αντιμετωπίσει και να επιλύσει».
